Autor: Por André Pena Graña, doutor en Arqueoloxía e H
jueves, 10 de abril de 2008
Sección: Historia Antigua
Información publicada por: crougintoudadigo
Mostrado 33.383 veces.


Ir a los comentarios

A letra “c” en posición invertida “)” , presente na epigrafía de Gallaecia dende o seculo I dC ata o século IV dC, nin significa castellu

Debido a que la sabiduría del grupo desaconseja este artículo, no está disponible.


No hay imágenes relacionadas.

Comentarios

Tijera Pulsa este icono si opinas que la información está fuera de lugar, no tiene rigor o es de nulo interés.
Tu único clic no la borarrá, pero contribuirá a que la sabiduría del grupo pueda funcionar correctamente.


  1. #1 crougintoudadigo 11 de abr. 2008

    Pues aunque Crougintoudadigo, nuestro caro paredros ilustró este ejemplo en este foro, y como parédrica prerrogativa non bis in idem, el Andé Pena  pone aquí esto para la Cara Canto, reclamando Andrés ue tambien tiene derecho a equivocarse", y primero pongo esto


     "Haiga" caros Matugénica Pax


    Salud y Gloria


    Pues que caba nuestro caro paredros de poner lo de  la dichosa ⊃, en clara serrata del patriciado, en otro apartado y lugar Crougintoudadigo hace aquí lo própio poniendo de su cosecha que, si no es tan mala o tan buena, como las demás por lo menos es propia y aun "idiota", porque lo de 'idiota' viene del Peloponeso y significa "tener ideas propias".


    Non se nos alporice Lucusaugusti carísimo. Piense que yo, vd. y cualquier otro tenemos el mismo derecho a equivocarnos o a tener razón. Mire vuesa mercer que moito nos avanzou a medicina dende Vesalio a Boyle, e ainda hoxe como dixo o poeta segue a ser unha arte ¿Unha arte?, a arte de acompañar con verbas gregas -continua o poeta- ata a tumba.


    Sabio poeta, e pois que dixo tamén que só había dous tipos de infirmidades, as que se curaban co tempo e as que non tiñan cura, e como dentro de cien años tós cárvos, non nos paga a pena andármonos a rifar uns cos outros.


    E ainda por riba, sosténdonos o sabio Merlín que as verdades de hoxe serán as mentiras de mañán, todos coincidiremos ao fin e ao cabo. E, como dicía Cesar, o grande pacificador (tomen principio Orweliano) que 'haiga' pax romana (quae uerborum inmoderatio).


    Y lo prometido es deuda.



    Na TERRA DE TRASANCOS, constatamos en 1991 a existencia de 53 castros, hoxe son xa moitos mais, conformando un espacio xurisdiccional ou ‘macro territorio segmentado autárcico’. Aínda que non coñeciamos nela ningunha referencia epigráfica -ata o noso recente achado en Covas (Ferrol, A Coruña) da pequena loseta con forma de fusaiola co epígrafe REBE TRASANGIUGE, “PARA REVE DA TERRIÑA DE TRASANCOS”, “PARA REBE TRASANCIUCA”, é relativa a frecuencia con que noutras áreas xeográficas afins nas inscripcións aparecen mencionados os castros ou castella a continuación dun signo C envorcado ou invertido que hai dezaseis anos, seguindo a reputados autores, transcribíamos erróneamente como castro ata que reparamos que este signo equivalia a preposición “de” ou “pertencente a”, curiosamente o que hoxe significa na linguaxe matemática. O castro, non podía ser outra cousa máis que un topónimo que aparecía case sempre trala letra envorcada ou virada. Cimentado cómodamente nun topónimo expresado en ablativo sen preposición con función en latín de locativo, moi antigo e referido exclusivamente a entidades menores o castro non requiriría, pese ao que sosteña Pereira, definitivamente deste signo, un mero indicativo de pertenza, a miudo reforzado con preposicións ex, de hoc porque xa, co paso dos século non se entendíao seu significado. O castro revélase plenamente e reside neste topónimo.


    Non parece viable que a entremetida letra virada que aparece ás veces acompañada pola preposición de contexto referencial ex[1], ou pola expresión de hoc, revele unha institución expresiva da estrutura jerarquizada do territorio, poida que unha centuria (TOVAR), ou unha distinción de honor relativa ao *corio (tropa), e, dende logo é inapropiada para un imposto censum ou cis por non ser creíble que figurase nas dedicatorias votivas asuntos de facenda, pero sobre todo resulta inútil para denominar aos castella implícitos xa no topónimo en ablativo que ven a continuación do signo.


    Como cando dicimos “Son galego de Lugo” polisémicamente, a virada posición do signo “)”que nós referimos a un indicador de pertenza (estado social), debería ao cabo ser posto en correlación co compoñente institucional que usualmente precédeo: o Territorio Político ou Treba, e en referencia co territorio económico e única forma coñecida do hábitat, o mencionado castro, definido no topónimo en ablativo.




    [1]Nigrianus Nigrini AL ex Ercoriobre (CIL II 2711); Tridia Modesti F. Seurra Transm. Exs ) Serante. (Arch. Port. 29 (1930-31) p. 58 in G. PEREIRA MENAUT. “Los Castella y las Comunidades de Gallaecia”. Zephyrus, XXXIV-XXXV, 1982,) – [...] enus ex ) as […](Eph. Epigr. VIII, p. 413. Clunia); Festus Lovesi F. Interamnicus ex ) Loucioelo. (In GÓMEZ MORENO. Cat. Mon. León, p. 59. Cacabelos), etc.


     


    Y luego, como queda espacio pongo estotro:


    En outras publicacións (Pena 1991:,1992; 1.993: 1995:167-72) amosei como se artellaba a realidade institucional dun castro, como este era o eixo dun territorio demarcado de mediana dimensión (inferior en tamaño as actuais parroquias) e que todo ese conxunto constituía no Nw a casa (domus) dun señor (dominus) que extendía a sua ‘soberanía doméstica; dominio ou xurisdicción non so ao territorio económico acoutado por marcos de pedra (termini) -como o que aparece na marxen dun río en Vilar de Perdices “Ter(minus) ripau Puac” sinalando a beira do mesmo que pertencía aos Puac(os?) en Montealegre, Portugal -comprensivo de terras de laboura, prados, montes, augas correntes, e bosques, e, tamén, do recinto fortificado, ben defendido por foxos e terraplenos, única forma de hábitat coñecida pola arqueoloxía no TP á chegada dos románs, que comprendía non só casas e instalacións intra muros, senón tamén aos seus habitantes: “domestici” e gado maior e menor.


    Neste tipo de sistema de soberanía doméstica o castro correspondese cunha casa, domus dun señor: un cabaleiro cos seus parentes e clientes, labregos e servos. E este cabaleiro neste mesmo sistema é a súa vez cliente ou vasalo do príncipe do TP.


    Na Terra de Trasancos constatamos máis de medio centenar de Castros repartidos nos actuais municipios de Narón, Ferrol, Valdoviño, Neda e San Sadurniño que configurarían dentro do TP un macroterritoriro segmentado autarcico.


     


    Unha letra fatal


     


              Os castella adoitan aparecer frecuentemente no rexistro epigráfico de certo mobiliario arqueolóxico a continuación dunha letra C en posición envorcada , que adoitaba interpretarse como centuria (Tovar) ata que M. L. Albertos (1975:65) propuxo a lectio castrum/castellum para esta letra cunha xeral aceptación. De seren así a letra emvorcada non tería excesiva importancia por vir tras dela de novo o castelo na forma dun toponimo en ablativo sin preposición que en latín, referido a lugares de pouca importancia, ten a función dun locativo.


     


    A letra “C” em posición envorcada adoita instalarse entre o TP e o castro.


    TP CASTRO


    Susarrus         )          Aiobaiciaeco.


    Limicus           )         Arcuce


    Cilenus           )         Berisamo


    (Principis Albionum   )          Blaniobrensi


             Celtica Supertamarica             )         Iureobriga.


    En ocasións suplantando ao signo envorcado aparece a verba castellum


    Ladronu(s) Dovai bra(ca)rus Castel(l)o Durbede48 outras veces suplantada pola verba domo, arquetipo de ablativo con función locativo na gramática latina:


    Clotius Clutami (f) susarru(s) domo Curunniace (CIL.III 2016); domo Lucodadiacus (CIL III 4227)49


    Nunha ocasión aparece en ablativo a verba domoun termo da soberanía doméstica seguida dun xenitivo de possesor tralo signo ) envorcado.


    domo Vacoieci.


     


    Esta ‘casa de Vacoieco’ (como a Casa dos Tenrreiro no Trasancos medieval) non era outra cousa máis que un castro do Treba dos lanciates cuio possesor chamabase Vacoeco cunha etimoloxía alusiva a posesión de vacas. Nos epígrafes funerarios o origo ou linaxe da oligarquía podese expresar da seguinte forma : Nome propio do difunto + patronímico (nome do seu pai) + territorio político (nome da bisbarra)+ castro (nome da aldea) + lugar onde está a tumba. ascostas ostensiblemente ao topónimo en ablativo que adoito lle segue (suxeto e obxecto da cláusula) maila seren aceptada pola maioría dos autores mantén todavía boa parte da sua transitividade indemne (dende que fora lida por Tovar como Centuria) e esta capacidade que ten o signo de provocar distintas percepciones (“censum” por J. C. Bermejo) manifesta aínda disidencias serodias na suxerente lectura cognatio de A. Rodriguez Colmenero.


    Cá coordenada )” = Castellum a cuestión da comprensión do discurso epigráfico da letra envorcada parece resolta non así un problema Orwelliano (¿por qué comprendemos tan pouco a pesares da evidencia que temos?) baseado na existencia de crenzas firmemente mantidas e aceptadas a pesar de careceren de alicerces e ir contra da evidencia (a mención do castella semella innecesaria por ir explicita nun topónimo en ablativo).


    Calqueira teoría da lingoaxe establece a relación entre usos e usuarios e que o discurso organizase por unha ideoloxía específica que pode ser lida dos elementos lingüisticos do texto si suplantamos )por “castellum” a clausula “et s. )na inscripción de Chaves: Camallus/Burni/f/hic situs /est annor. / III et s)   Tarbi frater facie/ndu curavit (CIL II 2484)50 ¿Qué significa?


    Si este signo “)” -que en ocasións aparece na clausula precedido pola preposición (de contexto referencial) ex que podría ser seguida dunha verba expresiva dunha categoría social- é o mesmo castro (concebido institucionalmente como domo, casa dun dominus cos seus domestici ben instalados en cadansúa cabana e o seu dominium ben demarcado) a súa proliferación ou desaparición nos rexistros non responde a situacións novas nin incide na articulación institucional do TP e macroterritorio económico demarcado autarquico (sucesión de castros que nel se inscribe) senón que se debe a cambios de gostos das oligarquías na expresión da sua linaxe (filiación e origo), pois obviamos dicir que estes epígrafes non foron encargados precisamente aos lapicidas polos labregos.


    É significativa o meu xuizo a prematura interpretación de G. Pereira Menaut (ex Albertos) e Santos Yanguas (1979 ) de esta letra : La entidad organizativa referida por las)   parece más bien una forma de control administrativo romano y nunca una forma de organización social indígena.


    E a cuestión de como este feito se integra no discurso ideolóxico do historiador e é articulado nun discurso específico -sin excluiren os propios acontecementos que dan pé a unha interpretación- e pode ser estudiada mediante a teoría lingüística que permita estableceren formalmente si a ideoloxía que se vé esta no material da fonte ou é unha manipulación podese respostar na rectificación (1982) de G. Pereira Menaut do aserto anterior:


    La desaparición de los castella en la expresión del origo personal y la utilización de las civitates que tienen lugar a continuación supone un cambio en la organización de las comunidades índigenas. La instancia organizativa básica, la comunidad que da el origo a las personas ya no son los castella sino las civitates.


    e, en outro lugar di o sabido profesor:


    […] Si lo anteriormente expuesto sobre la reorganización de las civitates y de los núcleos de población es aceptable, parece que también en Gallaecia el ius latii significó una restructuración de las civitates indigenas, el abandono de sus formas  ancestrales para organizarse el modo romano recibiendo con ello, naturalmente la autonomía administrativa, la städtische Autonomie para decirlo con la exacta expresión alemana (Pereira Menaut 1982:264)”.


     


    Pero, caros Druidas, “lo anteriormente expuesto sobre la reorganización de las civitates y de los núcleos de población” non é aceptable, e falacia metodolóxica,  porque o signo“) non sómentes no desapareceu do rexistro epigráfico en toda a dominación romana, senon que como o empregaban ainda no século IV ou V, cando xa posiblemente os que sabían ler xa non  entendian o seu singificado, faciase necesario colocar explícito diante do signo o que significaba para que os que visionaban a estela funeraria poideran ler, escribindo os lapicidas diante do signo, “ex” ou “de hoc”. Co que o signo C en posición envorcada, [e dí Crougintoudadigo entrementéndose para os que non anden maniobrando na cociña, sponte súa,  có aceite e os espárragos, ou se vaian e veñan có cántaro a fonte]  ven a significar exactamente o que hoxe significa na lingoaxe matematica, “de” ou “pertencete a”. Manda truco.


    De todas maneras doctora Canto, dice Crougintoudadigo que, nuestro doctoral paredros le agradece mucho, y muy en lo que vale por venir de vd. su doctoral opinion. Y Jesús entre los doctores. Amén.


    Salud y Gloria caros y cara.




    O T.P. foi sempre antes da conquista (TREBA/TOUDO) e ata o século XII (Terra/Territorium) o punto de referencia básico dos galegos e os habitantes do N.O. penínsular, e resulta inaceptable falar dunha reorganización de que tanto gostan anticuarios e medievalistas, promovida dende fora do sistema político territorial galego, nin co Imperio, nin co regnun suevorum ni ca monarquía astur.


     


     


    48 Conimbriga 23 (1984) 43-54 in J. Untermann, Actas do enc. cientif. en homenaxe a F. Bouza Brey, 1993:376


    49 Nunha inscripción apareacida en Hungría (Gyalokue) con antropónimos e trebónimos ou nomes de TP. Abilius Turanci f. Bobegius Veninif Lancien)sis, Pentius Dou(i)deri f. Aligantienses (Untermann 1993:376)


    Se ben descoñezo este epígrafe apunto a posibilidade dunha mala lectio a que ó viren tralo patronimico Venini f. o trebónimo adxetivado, lancie(n)sis e sucederen igoal en Dov(i)deri f. Aligantiensis, non vexo motivos para que non suceda iso mesmo tralo patronimico Turanci f. con Bobegius, o estaren este trebónimo testemuñado como arciprestado e TP na Bula de Pascual II de 21 de abril de 1110 pola que o papaconfirma a posesión dunha serie de antigos Trebas-agora (s. XII) nomeados Terrae/Territoria e arciprestados, -á Igrexa compostelán, apoiando a Xelmírez no longo pleito dos arciprestados có Conde de galicia D. Pedro Froilaz e o seu hirmao o bispo Vallibriense Munio (Pena 1992:97:100).


    “... ad perpetuam scae. compost. Ecclesiae pacen ac stabilitatem sancimus ut universa quae ad eiusdem bti Iacobi Apostoli Ecclesiam, in qua nimirum eius corpus requiescere creditur, propietario iure intra vestram relatione didicimus, quieta ommino et integra vobis vestrisque successoribus in perpetuum conserventur, videlicet Terra de Superato (Ptol 2,6,35)Sobrado , Dormiana, Coto de Dormeá; Babegium (CIL III 4227); Coronatum, Arcedianato de Cornado;Mercia, Partido da Merca; archipresbyteratus sci Pelagii de Circitello; Mons Sacer; Tabeirolos, Xurisdicción de Tabeirós; Terra Montium vsque ad Avium, Xurisdicción de Montes; Morracium, Morrazo;Saliniense (Ptol 2,6,34), Arcedianato do Salnés; Terra e Termarum (sive potius -cron. Iriens.. Celenes …Ptol 2,6,42; Plin. 4 III. CIL II 2649), Caldas; Terra Arcubus, Arcos; Iriense, Iria, Pistomarcus (Plin. 4 III; Mela 3, II), Posmarcos; Amaheae et alii Montes (Ptol 2,6,36 ‘’),Xurisdicción e partido de Amahía; Prucios, Xurisdicción de Pruzos, Lavacengos -Lapatia(n)co(r)um prumunturium (Ptol. 2,6,4), Arciprestado de labacengos, Arros (Plin. 4 III), Arciprestado de Arròs; Nemitos (Ptol, 2,6,41) Terra , Tenencia y arcedianato de Naendos; Bisancos, Terra tenencia y arciprestado deBezoucos, Terra de Faro, Coporos (Plin. 4, III, CIL II 5250, Ptol, 2,6,24); Celticos (Plin. 4;III), Brecantinos (Pto. 2, 6,30), in Montanis duos archipresbiteratus, Dubria, Barcala, Salagia, Gentines, et cetera usque ad Oceanum”, e mais adiante “... castelum scae Mariae de Lanciata (Pot. 2,6,29; plin. 3,28)” cf. Hª comp. T. I. Cap. XXXVI.


    50 CiL II 2484 Viriatis 1 (1957) p. 105. foto. Pastoriza. Chaves, in G. Pereira Menaut “Los Castella y las comunidades de Gallaecia. Zephyrus (XXXIV) 1982:275)


    Perdónenos cara Canto, a nuestras paredrías, que no es por enredar, ni por contradecir la doctrina consagrada. Sino porque las verdades de hoy son mentiras de mañana


     


     

  2. #2 crougintoudadigo 11 de abr. 2008

     Y retornando a Bembribre, uno de los lugares favoritos de Tapeo de nuestro trasnillo sumicio Mobinicio, Crougintoudadigo y su caro paredros, ponen la segunda parte de la primera parte.



    Vela? a revisi?n da transcrici?n ?ntegra aparecida na p?xina Web mencionada[1]:


     


     


     


     


    COMENTARIO DO PRIMEIRO EDICTO.


     


    Esquecidos  trala desaparici?n do chorado Seminario de Estudios Galegos os grandes estudios, e a perenne referencia de N. D.Foustel de Coulanges[2], de H. Hubert[3] e de poucos m?is, f?iseme aqu? inescusable o lembrar que fiando m?is na acci?n demoledora da piqueta romana que no continu?smo e perennidade do esp?rito ancestral, os intentos por crear modelos  organizativos foron moitos, horizontais e sincr?nicos todos eles, partindo de un antes  e de un despois , do fr?volo recurso aos ba?os aplicables ? Idade do Ferro en momentos estelares ou teatrais, m?is estimados canto m?is decadentes, (como o efecto da concesi?n do ius latii ) de ?cido n?trico institucional. Todos, ou case todos,  ladeando ou rexeitando a posibilidade advertida por Florentino L?pez Cuevillas nos anos trinta dunha secular continuidade institucional, ignorando a mantenta as proxecci?ns de larga duraci?n e alcance que tentamos retomar en estes papeis, virando as costas, segundo o penso m?is por dificultade idiom?tica que por temor, aos modelos factogr?ficos, hist?ricos, ling??sticos, etnogr?ficos e mitol?xicos comparatistas, prefiren romper consciente e vontariamente o f?o conductor dunha incomod?sima, esixente dun mediano equipamento en moitas disciplinas, conexi?n entre a galicia Pre-romana e a galicia Medieval, perdendo no troco as ?nicas v?as fiables de acceso ?s categor?as sociais, e aos espacios xurisdiccionais da nobreza e do pobo Galego, ?s m?is vellas linaxes de Europa que dende os castros ou as aldeas fortificadas, integrados estes nunha unidade maior a Traba ou Toudo, nos levan paseni?o ?s villae medievais, inseridas, sen extinguirse nunca o lume das lareiras, no mesmo espacio e na mesma xurisdicci?n do vello castro e  no mesmo Territorio Pol?tico, unidade maior ou Terra que no presente traballo chamamos treba, e hoxe poderiamos, comoa denominaron Civitas e Populus os romanos trala conquista, nomear  bisbarra .


     


    Antes de, hai catro ou cinco anos, se converter na nosa m?is devota e m?is encuberta seguidora polos nosos marcos e xurisdicci?ns, a chamada arqueolox?a espacio-paisax?stica  galega, imitando con m?is rebumbio que noces uns paradigmas de an?lise espacial dos anos 70  aplicados ? teor?a do central place [4], tentaba ?s apalpadas -quae verborum inmoderatio-, durante un aceirado e xeado inverno, reconstru?r , a paisaxe castrexa; un tempo Filipiense , a modo de quinta glaciaci?n Galega, na que arrefriar?an -e cun espectacular alarde de medios, en relaci?n inversa aos resultados obtidos, posibilitado pola peculiar estructura parental, clientelar, institucional e conxuntural dos seus voceiros, ? siciliana, a?nda arrefecen e arrefriar?n- o panorama arqueol?xico galego unha morea de paisaxes Boschianas, deenguedelladas taxidermias, ? vista est?n, e de pasteladas teses.


     


    En 1991[5]  e de novo en 1992 ao falar de A Terra como fundamento do Artellamento pol?tico e institucional de galicia  xa estabamos en condici?ns de apuntar como Xunto ao xerarca relixioso con mallada para a exacci?n de rendas propia, o pr?ncipe exerce a funci?n soberana a traveso dos lazos de clientela que o vinculan aos se?ores dos Territorios econ?micos fragmentados [os se?ores dos castros e dos seus espacios xurisdiccionais] que conforman a Treba [6]. Neste Contexto institucional profundo sinalamos como individuos ou colectividades entraban en dependencia cun[ha] Treba ou cun nobre. Principes (e t?dolos seus efectivos con el) recib?an a submisi?n de particulares ou de unidades territoriais posiblemente a traveso dunha solemne cerimonia rexistrada ocasionalmente en torno ? sagrada pedra comunal [Croio Teut?tico crougintoudadigoe  ou altar rupestre da comunidade toudopalandaigae  [7]] do [lugar onde se celebraba a Asemblea da comunidade] *Oenac[h]/ Forum en torno ? que [dun xeito similar ao papel desenvolvido en similares circunstancias polo altar da igrexa Medieval] se fan estes pactos, procedemento non exclusivo dos Romanos, estas relaci?ns te?en un car?cter vertical que se corresponde coa estructura xerarquizada das sociedades cabaleirescas e en absoluto implican relaci?ns entre iguais (ex pari), sen?n supeditaci?n e vasalaxe pois os encomendados (clientes) pasaban in fidem acceptos  a engrosar os efectivos xentilicios do patr?n que os recebe como clientela s?a e dos seus .


     


    Os as? acollidos, encomendados se commendare  [8] ao patronus integraban como familiares a s?a clientela[9]. Unha linguaxe institucional moi espida, moi arcaizante e ? vez sumamente pl?stica. Nese mesmo marco enc?drase o modelo de relaci?n entre o poder mon?rquico e a oligarqu?a territorial da galicia Medieval, e, antepasado dereito, en estado puro, do sistema vasal?tico feudal, o discriminado artellamento xer?rquico dentro do Territorio regula tam?n as relaci?ns humanas.


     


    Porque este procedemento era similar ao dos ind?xenas (Susarros / Lougeios, etc.) os hospitia ser?an utilizados con grande efectividade polos romanos para establecer n?s de clientela coas unidades pol?ticas de base territorial [as trebas] da Gallaecia. Tralo establecemento de relaci?ns de clientela Roma est? plenamente lexitimada para usar os homes de armas dos pr?ncipes territoriais da Gallaecia Antiga no seu beneficio e tam?n para exercer unha acci?n fiscal recibindo entre os obsequia o pago dun tributo (censum) en determinadas datas. 


     


     


    O contexto preb?lico, onde as rifas pol?ticas internas interterritoriais substitu?ranse trala conquista da Gallaecia, e durante todo o Imperio, por un grande teatro de operaci?ns no que participaban compa??as artelladas en torno aos seus mandos naturais e insignias tribais (vexillum) e as xentes dos territorios pol?ticos aut?nomos do Noroeste que logo recibir?an o nome xur?dico de peregrini, homes libres gobernados de acordo cos seus usos e costumes vivindo autonomamente dentro da esfera abafante de Roma[10], dar?a paso, por motivos e circunstancias, segundo se desprende do xu?zo dos histori?grafos, similares aos motivos e circunstancias que moveron aos brit?ns, dramaticamente expostos estes en acendidos discursos por T?cito no seu Agricola, a sublevarse contra o abuso fiscal imposto polo dominador romano, ao alzamento xeneralizado de todas as trebas do Noroeste e do Norte Peninsular unidas as s?as forzas no 27 a.C. para sacudirse o xugo imperial.


     


    Vemos sublevarse, loitar acubillados nos montes e nas fragas e morrer heroicamente aos Astures -da man de Estrab?n, de Floro, de Di?n Casio, de Apiano, de Horacio e de Orosio e a?nda poder?an verse novas autopsias, nos recentes e documentados estudios, de Eduardo Peralta Labrador (2000, pp. 261-282) e de Manuel Salinas de Fr?as (1998, p. 141-153), sobre este asunto[11],  na enorme importancia e alcance dos papeis de Antonio Rodr?guez Colmenero que inciden en demostrar e lembrar como as fontes chaman Astures[12] aos Galaicos que, pas?ndose o cabo Prior e os Cabalos, habitan na cornixa Cant?brica[13]- e aos C?ntabros contra a crueldade de Carisio e ref?renos Di?n Casio as dificultades diante da guerra de guerrillas de Augusto cando acubillados [astures e c?ntabros] nas s?as esgrevias fortificaci?ns, non se lle achegaban nin se lle pu?an a man por usar eles todos armas arroxadizas [ &]  [14] 


     


    Contrasta o feito de que os dous edictos do xenocida civilizador Augusto contidos no bronce de Bembibre se poidan traducir con facilidade, coa dificultade que aos estudiosos establece a s?a doada comprensi?n institucional ao carecerse de un modelo fiable de organizaci?n territorial.


     


     


     


     


    1? EDICTO


    Tras dunha rebeli?n xeneralizada [ desciscentibus ceteris ]  das tribos do NW entre a que estaba a treba de, e dos, Susarros, hoxe, baixo 33 lustros de administraci?n Leonesa,  os arciprestados de Toreno e Bembibre de cultura e fala galega, Augusto, exim?ndoo de cargas fiscais feudovasal?ticas consuetudinarias e conserv?ndolle o espacio xurisdiccional que ti?a, premia a un castro da tribo mencionada que lle foi fiel [permansisse in officio]aos invasores traizoando aos patriotas.


     


     


     


     


    1.                                           IMP(ERATOR) CAESAR DIVI FIL(IVS) AVG(VSTVS) TRIB(VNICIA) POT(ESTATE)


    2.                                           V IIII ET PRO(CONSVLE) DICIT


    3.                                          






    CASTELLANOS PAEMEIOBRIGENSES EX


    4.                                           GENTE SVSARRORVM DESCISCENTIBVS


    5.                                           CETERIS PERMANSISSE IN OFFICIO COG-


    6.                                           NOVI EX OMNIBVUS LEGATIS MEIS QVI


    7.                                           TRANSDVRIANAE PROVINCIAE PRAE-


    8.                                           FVERVNT ITAQVE EOS VNIVERSOS IM-


    9.                                           MUNITATE PERPETVA DONO QVOSQ(VE)


    10.                                        AGROS ET QVIBVS FINIBVS POSSEDE-


    11.                                        RVNT LVCIO SESTIO QVIRINALE LEG(ATO)


    12.                                        MEO EAM PROVINCIAM OPTINENTEM


    13.                                        EOS AGROS SINE CONTROVERSIA POSSI-


    14.                                        DERE IVBEO


     


     


     


     


     









     


     


     


     


     


    1? EDICTO:


     


     


     


    O Emperador C?sar Augusto, fillo do divino (C?sar) na s?a nona potestade tribunicia e o seu proconsulado d?:


     Souben por t?dolos meus legados que o foran da provincia Transduri?n[15]de que, separ?ndose os demais, os castrexos[16] Paemeiobrigenses da xente dos Susarros permaneceron no seu deber[17]. Emporiso conc?dolles a todos  eles a inmunidade[18] perpetua e ordeno que os campos e lindes aqueles que posu?ran cando meu legado Lucio Sestio Quirinal obtivera esa provincia, que pos?an ditos campos sen litixio alg?n.


     



    O segundo edicto parece consecuencia do primeiro ?C?l foi o problema que deu p? ? s?a redacci?n?


     


    O segundo Edicto de Narbona Marcia redactar?ase ao d?a seguinte da confecci?n do primeiro, tentando posiblemente Augusto, diante do reparo dos seus conselleiros, solucionar o serio problema de recrutamento que a nova posici?n de privilexio dun dos seus castros creaba ? treba de, e dos, Susarros para prestar complidamente o servicio de armas (a obriga de prestar auxilium indo armado a defender ao se?or  dominus / patronus, posiblemente a mesma obriga que na Alta Idade Media (B?chsensch?tz 1995, 62-63) recibir?a o nome de fonsado ou fossatum). Pois, comparable, si se nos tolera, a unha fidalgu?a fiscal medieval, o feito da concesi?n da inmunidade aos castrexos Paemeiobrigenses, levando parella a isenci?n do servicio militar, dificultar?a cubrir t?dolos efectivos militares dacabalo e de infanter?a a unha, posiblemente debilitada, vexillatio tribal de, e dos, Susarros.


     


    En principio - como tam?n parece sospeitalo G?za Alf?ldi-[19]  a isenci?n das cargas fiscais aos Paemeiobrigenses, concesi?n  esta que na Idade Media se chama fidalgu?a fiscal , ao dar lugar tam?n a isenci?n da obriga de prestar servicio militar, deixar?a teoricamente  ? treba, civitas / populus ou territorio pol?tico  e ? xente dos Susarros, por dereito de conquista clientes agora do emperador e sometidos as obrigas mutuas das relaci?ns sinalagm?ticas propias da clientela e do padroado, sen posibilidades de reunir, con intendencia propia e baixo o mando e bandeiras dos cadros nobiliarios de seu, unha compa??a auxiliar tribal.


     


    Ao ampliarse posiblemente a cont?a da cota que lles estar?a asinado consuetudinariamente, os demais castros e territorios xurisdiccionais susarros, corr?an, o risco de verse constrinxidos, ou imposibilitados para cubrir, cadanseu cun n?mero maior de homes[20],o continxente tribal clientelar, a vexillatio da treba, quizais unha centuria. Augusto e os seus conselleiros, por mor da inmunidade perpetua concedida aos esquiroles  que levar?a parella a mencionada isenci?n do servicio  de armas (obriga que, gravando aos demais castros dos Susarros, agachada na verba censum , envolvendo un amplo abano de de prestaci?ns consuetudinarias ind?xenas, se ver?a incrementada agora proporcionalmente no resto dos castros pecheiros dunha treba presuntamente modesta), temer?an de non por en marcha as medidas correctoras contempladas no segundo Edicto, verse privados do concurso da infanter?a e da cabaler?a Paemeiobriga.


     


    2? EDICTO


     


    O Emperador, tras de revistar con precipitaci?n o asunto do d?a anterior: Restablezoaos Castrexos Paemeiobrigenses da xente[21] dos Susarros, aos que antes concedera a inmunidade plena, ao lugar de seu.  no segundo edicto ver?ase na obriga de resolver puntualmente o problema que, derivado da s?a exemplar, interesada e propagandista largueza, compromet?a a suficiencia e a viabilidade dos Susarros para o reclutamento dos seus efectivos Tribais. Polo que contando cortesmente coa aquiescencia anticipada da civitasou treba de Valdeorras, en Narbona Martia, os d?as 16 e 15 das Kalendas de marzo, sendo c?nsules Marco Druso Lib?n e Lucio Calpurnio Pis?n , Augusto far?a unha diplom?tica reasignaci?n no segundo edicto mandando que os Aliobrigaci?os de Valdeorras cumprisen cos seu veci?os t?dalas s?as munera  ou obrigas fiscais.


     


    Sendo a bisbarra galega de Valdeorras, a Civitas Guigurrorum , unha treba sen d?bida m?is grande e m?is vizosa que a s?a veci?a dos Susarros, modestos habitantes das Terras de Toreno e Bembibre,  posiblemente, toda vez que o servicio militar hab?a que prestalo, sobrada de efectivos humanos, a Terra de Val de Geurros  nin pod?a negarse a cumprir unha orde imperial[22], nin deb?a ter incomodo en ceder vontariamente  aos seus veci?os parte dos seus homes, contando cun exceso de cota  que de calquera xeito segundo o arbitrio do fachendoso conquistador se adscribir?a ou reasignar?a a outras unidades.


     


    15.                                        CASTELLANIS PAEMEIOBRIGENSIBVS EX


    16.                                       






    GENTE  SVSARRORVM QVIBVS ANTE EA[M]


    17.                                        IMMVNITATEM OMNIVM RERVM DEDE-


    18.                                        RAM EORVM LOCO RESTITVO CASTELLANO[S]


    19.                                        ALIOBRIGIAECINOS EX GENTE GIGVRRO-


    20.                                        RVM VOLENTE IPSA CIVITATE EOSQVE


    21.                                        CASTELLANOS ALIOBRIGIAECINOS OM-


    22.                                        NE MVNERE FVNGI IVBEO CVM


    23.                                        SVSARRIS


    24.                                        ACTVM NARBONE MARTIO


    25.                                        XVI ET XV K(ALENDAS) MARTIAS M(ARCO) DRVSO LI-


    26.                                        BONE LVCIO CALPVRNIO PISONE


    27.                                        CO(N)S(VLIBVS


     


     


     


     


    2? EDICTO:


     


    Restablezoaos Castrexos Paemeobrigenses da xente dos Susarros, aos que antes concedera a inmunidade plena, ao lugar de seu. 


    Aos Castrexos Aliobrigiaeci?os da xente dos Geurros[23], quer?ndoo esa cidade[24], mando que os Castrexos Aliobrigaeci?os paguen t?dalas cargas fiscais[25] c?s Susarros.


     Feito en Narbona Martia, os d?as 16 e 15 das Kalendas de marzo, sendo c?nsules Marco Druso Lib?n e Lucio Calpurnio Pis?n .


     


    Tomando prestado para este fin o castro ou aldea fortificada de Aliobriga e os seus habitantes, xente do vizoso territorio pol?tico aut?nomo de Valdeorras[26], cambiando a xurisdicci?n, ou si se prefire recorrendo ao mencionado expediente da atribuci?n, o conquistador e patr?ns Augusto co segundo edicto solucionar?a o problema da vexillatio  dos Susarros, corpo auxiliar comparable ? hoste ou ? mesnada medieval, de cubrir os efectivos necesarios garant?ndose o auxilium dos efectivos xentilicios desta Treba e cubr?ndose , ao alixeirar a prema fiscal, de paso as costas contra novas revoltas.


     






    [1] Acompa?ada da seguinte traduccion ao castel?n de Jes?s Rodriguez Morales [El Emperador C?sar Augusto, hijo del Divino (C?sar), durante su novena potestad tribunicia y proconsulado, dice: Concedo a todos


    los habitantes del castro Paemeiobrigense, de la gente de los susarros la inmunidad perpetua y todos los campos en el territorio que han ocupado, ya que he sabido por todos nis legados anteriores en la Provincia Transduriana que abandonando a todos los demas (pueblos aquellos cumplieron hasta el final con sus obligaciones.


    Para Lucio Sestio Quirinal, que ha obtenido mi legatura en esa provincia,ordeno que posean estos campos sin controversia alguna.


    Para los habitantes del castro Paemeiobrigense, de la gente de los Susarros, de los que m?s arriba habia concedido la inmunidad completa, restituyo en el lugar de estos (devuelvo a su lugar) a los del castro Allobriguiaecino de la gente de los Guigurros puesto que voluntariamente lo quiere la misma ciudad (De los Paemeiobrigenses)


    Y a estos habitantes del castro Allobrigaecino que cumplan t?das sus obligaciones con (dentro de la gente de) los Susarros.Dado en Narbona Marcia el 16 y 15 de las calendas de Marzo, siendo c?nsules Marco Druso Lib?n y Lucio Calpurnio Pis?n. (14 y 15 de febrero del 15 aC.)]


     



    [2] N. D. Fustel de Coulanges, en 1908 veu perfectamente a continuidade dos lindes xurisdiccionais do castro ? villa Romana e ? villa Medieval.



    [3] Henri Hubert: Les Celtes.1932.



    [4]  Un exemplo a seguir o fora D.L. Clarke , 1972 pp 801-869, que aplicara en torno a Glastonbury un modelo integrado de relaci?n entre castros e asentamentos abertos, coa in?til pretensi?n de reconstruir os territorios castrexos mediante o estudio da s?a distribuci?n, metodolox?a criticada, tam?n precipitadamente, por J. R. Collis (1981,  pp. 66-76), ao observar que non eran contemporaneos os castros estudiados no modelo de Clarke, e por Olivier B?chsensch?tz quen, ante este feito certamente irrelevante no modelo continuista que presentamos, concl?e que ?, m?lia que a tentaci?n de facelo e grande, abondo perigoso construir un modelo baseado nos castros cando ? s?a dataci?n e incerta (1995, pp. 61) .



    [5] A. Pena:1991, pp.116-125.



    [6]  Polibio descrebe as avantaxes de ter unha nutrida clientela para o nobre galo e C?sar sinala as avantaxes rec?procas do sistema de clientela para os se?ores e os seus seguidores. Cf. T.G.E. Powell. 1960.



    [7] E aqu? algunha non tivo m?is remedio que citar.



    [8]  C?sar: De Bello Gallico. VI, 27,7



    [9] O v?nculo, que se transmite de pais a fillos non se pod?a extender al?n da terceira xeneraci?n ( P. de Francisci. 1959 ) e colateralmente ao sexto grao, hab?a que renovalo como ocurr?a cos foros medievais cando caducaban e este  ? [como xa vimos] o sentido da Tabula de Castromao do ano 132 d. C. que establece unha relaci?n sinalagm?tica entre os Coelerni e o prefecto da cohorte I dos Celt?beros C. Antonio Aquilo. O mantenemento dos Territoria polos seus pr?ncipes depender? estreitamente do respecto e o cumplimento dos pactos establecidos por ambas partes.  Obra citada, pp. 28.


     



    [10]  A. Pena.1992, pp. 27-31.



    [11] E m?is interesantes o ser?an de non ningunear deliberadamente os autores interpostos o papel da Gallaecia



    [12] Un heroe troiano nomeado Astur, foille familiar a Augusto, descendente asemade do heroe troiano Eneas, e mentras este ?ltimo chegou providencialmene ?s costas Euboicas de Cumas na nave sin Palinuro, o primeiro, segundo nos refire Virgilio cun casco de tres penachos, surcar?a dacabalo o oceano fuxindo de Troia. Dentro do contexto das xenealox?as fant?sticas celtas, hai que considerar ao menos o feito de que nada impide importar, ao igoal que se importaba o vi?o hai ao menos dous mil anos segundo o amosa, exclu?ndo unha orixe Medieval, a an?lise xen?tica das cepas aut?ctonas da variedade Albari?o das Rias Baixas, as tradici?ns ?picas hom?ricas, recollendose a especie dunha fabulosa chegada de Astur ao mar Cant?bro. como cecais nos ilustre -contradecindo outras pretensi?ns m?is asalmonadas e psicopompas- a  chamada Diadema de Ribadeo  ou de San Xoan de Oscos . Outro tanto suceder?a c? antrop?nimo Coronero tomado probablemente de la Iliada, do mesmo modo que tomaban os seus nomes da Materia de Breta?a os cabaleiros galegos medievais como Lan?arote de Lago ou Pedro Galv?n de Santa Marta.



    [13]   O resto, e dicir a meirande parte de Iberia, encontrase baixo o legado consular, que ten baixo o seu mando un ex?rcito considerable de perto de tres lexions e tres legados: destes, un con d?as lexi?ns garda todo o territorio situado al?n o Douro cara o Norte, cham?ndoselles a estes habitantes con anterioridade lusitanos e agora Galaicos, a eles unenselles as monta?as septentrionais con inclusi?n dos Astures e C?ntabros  Estrab?n. III, 4,20; Coma o v? Antonio Rodriguez Colmenero [ &] dentro da tem?tica c?ntabra da Guerra incl?ese o episodio do Mons Medullius e o da conquista das ulteriores Gallaeciae partes, quae montibus silvisque censitae Oc?ano terminantur (Orosio, VI 21, 6-7.) ; pero el Mons Medullius achar?ase segundo as afirmaci?ns de Orosio, nas inmediaci?ns do Mi?o [comentada con Raquel Casal Garc?a hai uns anos, en presencia do grupo de arqueolox?a da terra de Trasancos, de Fernando Alonso Romero e de Don Luis Monteagudo, unha at?pica e misteriosa inscripci?n ourens?n de Pereiro de Aguiar: SICENATA PACATA, considerando este autor ent?n a posibilidade dunha lectio  vencida (forma pasiva *segenata dun hipot?tico vervo celta vencer *Seg- victoreada, vencida ) e pacificada ; dat?ndoa Monteagudo polo tipo de letra perto do s.I a.C., vendo todos a posibilidade remota dunha relaci?n desta inscripci?n coas guerras de Augusto e c? episodio de Medulio, quedouse de facer alg?n d?a un estudio da ?reana que se ubica. No Anuario Brigantino (2000, p.75) n?22, escribe D. Luis Monteagudo nuns comentarios a traducci?n d­­­­­o  Edicto de Bembibre felizmente: Quiz? la ?nica  posible inscripci?n (de solo una palabra prelatina) ser?a biling?e grabada nunha pena de Vilari?o 2,5 kN Pereiro de Aguiar 7kNE Ourense: SICENATA PACATA quieta, pacificada  caracteres datables quiz? antes de Cristo; ie *sek deixar, estar tranquilo; lat. segnis lento, preguiceiro  POK896; e > i: *bhrega >gall? friga(-ha) fisura  en Fieiro Arcos 9kNW Mazaricos, Coru?a, ie *bhreg romper  POK 165. Agora ben, relacionando estos dous significados coa situaci?n flumini Minio inminentem do castelo (alto-medieval? con tradici?n de grande batalla e situado ca 400 m. Sobre y al S.de la inscripci?n) ? loxico- concl?e o sabio profesor- que aqu? puido estar o tan buscado Medulium Montem(Orosio VI 21,5)onde os derradeiros combatentes callaicos para evitar a esclavitude suicidaronse certatim (? porf?a, con emulaci?n) igne ferro et veneno. Orosio ib. ] e esas partes de Gallaeciae, ainda que Orosio escriba dentro da realidade politica da Gallaecia do seu tempo, son as da Gallaecia oce?nica actual; o que conlevaria con outros argumentos, que te?amos que falar, ao menos como obxectivos de conquista por parte de Roma, dunha Cantabria amplia, que comprenderia todas as terras ba?adas polo Mare Cantabrum, circunscribindose a Asturia preb?lica as monta?as situadas ao mediod?a do Bierzo e llanuras orientais conlindantes  El m?s antiguo documento & (a?o 15 a. C.) Cuadernos de Estudios Gallegos , Tomo XLVII, fasciculo 112, Santiago 2000 p. 20.



    [14]  DI?N CASIO LIII, 25, 2 e 5-8; e 26, 1



    [15]  De tra-lo r?o Douro.



    [16] Xa que se fala de Cultura Castrexa , Arte Castrexa  en non de  Cultura Castel?n  ou de Arte Castel?n  ao traducirse  a verba latina castellum por castro, en consecuencia castellanis >castrexos e non castellanos  ou castel?ns, termo que en galicia se reservar? para os habitantes de Castela ou para os residentes nun castelo medieval.



    [17] Conf. Caio Xulio C?sar. De Bello Civili. LXXXV oficcium suum praestitisse  oficcium praestare, comprir co seu deber.



    [18] Ni mesmo sentido que ten esta verba na Idade Media , esto ? a isenci?n de impostos e do servicio militar, o auxilium ou o fossatum ou fonsado Medieval.



    [19]  Comunicaci?n personal nunha conferencia na Facultade de Humanidades de Ferrol en Maio de 2000 baixo o ep?grafe: El Edicto de Augusto en el Bierzo.



    [20]  En 1991 diciamos ( Pena en Nar?n &v. I p 137)   por outra parte os efectivos militares destes estados, ou territoria, como gustan de nomealos os diplomas medievais, formaron en torno aos seus mandos naturais, nas tropas auxiliares ou nas vexillationes do ex?rcito, con bandeira (vexillum) propia[ &] 



    [21] gentes/gentilitates refiren sin m?is no Noroeste, na Gallaecia, como levamos apuntando dende 1991 ao conxunto da poblaci?n, esto ? aos habitantes, ? xente, dun castro ou dunha treba ou tribo.



    [22] iubeo &volente ipsa civitate



    [23] Geurros ? o nome Alto Medieval dos Guigurri, hoxe Valdeorras.



    [24] Folga dicir que, pagado o censum ou capitaci?n como na Alta Idade Media por cada habitante dun castro cabo da casa, home libre ou pecheiro, ao ser coma dixemos presumiblemente unha polis?mica taxa fixa e da mesma cont?a para todos, ? dicir un amplo paquete impositivo  comprensivo de rendas, de servicios xurisdiccionais e auxillium ou prestaci?ns personais coas armas, postos a pagar unhas cargas que non revert?an na comunidade sen?n no Imperio, aos Castrexos Aliobrigaeci?os tanto lles ter?a, e non deber?a o Territorio Pol?tico ao que estos castrexos pertenc?an: os Guigurros, Terra e arciprestado de Valdeorras, nin ser?a prudente, por alg?n impedimento a unha orde imperial- para cubrir con parte dos homes seus os efectivos adfines (lim?trofes e parentes) da treba dos Susarros (probablemente encadrados nas Terras e arciprestados de Toreno e Bembibre) que se v?an agora por mor da imperial largueza nun grave apreto ao quedar exentos os homes do Castro Paemeiobrigense das taxas e do cumplimento do servicio militar co resto da treba.



    [25]  Probablemente o tributum capitis taxa fixa consistente en rendas en especie pagada polos cabos da casa  de abaixo ? arriba, a  etnicidade  celta destes pobos baseada na existencia de territorios pol?ticos aut?nomos, trebas, tribos ou civitates/populi , independentes e pol?ticamente aut?nomasbaixo reges ou principes , dependentes unhas de outras por vontade propia contribu?das (contributae, tras anoar lazos de clientela e hospitalidade, -entendanse nunca horizontais, entre igoais, ex pari, sen?n verticais de supeditaci?n e vasalaxe, de abaixa a arriba-, que eisixen o pago dun imposto , cis/censum ) unha ou varias trebas con outa m?is poderosa, ou independizadas  ou descontribuidas como sucedera trala campa?a de D. Iunio Bruto do 137 a C (Estrab?n III 3,5) para debilitar o conquistador a forza das tribus poderosas -como cecais amose o Bronce de Lascuta (CIL II 5041); ou atribuidas ? forza polo nova amo as tribus soberbias  a outras de contrastada fidelidade (at/tributae). Aqu? o edicto aparenta compensar ao territorio pol?tico dos Susarros pola perda das rendas en prestaci?ns personais dun dos seus castros, o Castro Pameiobrigo ao quedar os seus habitantes isentos non solo do pago de rendas xurisdiccionais senon tam?n da obriga de prestar auxillium, axuda militar aoconquistador.


     



    [26] Treba, tribo, civitas / populus ou territorium, dos Geurros  ou Gigurri.


     


    Salud y Gloria caros y caras. Haiga Paz.


    Que nos vamos a Bembribre nuestras paredrias a tomarnos una TAPA con nuestro caro trasnillo sumicio Mobinicio.


    Ya contaremos m?s mentiras a la vuelta. Que las verdades de hoy son las mentiras del ma?ana.

  3. #3 crougintoudadigo 11 de abr. 2008

    Vaya se cortó. Perdón. Decíamos arriba



    1º EDICTO


    Tras dunha rebelión xeneralizada [ “desciscentibus ceteris”]  das tribos do NW entre a que estaba a treba de, e dos, Susarros, hoxe, baixo 33 lustros de administración Leonesa,  os arciprestados de Toreno e Bembibre de cultura e fala galega, Augusto, eximíndoo de cargas fiscais feudovasaláticas consuetudinarias e conservándolle o espacio xurisdiccional que tiña, premia a un castro da tribo mencionada que lle foi fiel [permansisse in officio]aos invasores traizoando aos patriotas.


     


     


     


     


    1.                                           IMP(ERATOR) CAESAR DIVI FIL(IVS) AVG(VSTVS) TRIB(VNICIA) POT(ESTATE)


    2.                                           V IIII ET PRO(CONSVLE) DICIT


    3.                                          






    CASTELLANOS PAEMEIOBRIGENSES EX


    4.                                           GENTE SVSARRORVM DESCISCENTIBVS


    5.                                           CETERIS PERMANSISSE IN OFFICIO COG-


    6.                                           NOVI EX OMNIBVUS LEGATIS MEIS QVI


    7.                                           TRANSDVRIANAE PROVINCIAE PRAE-


    8.                                           FVERVNT ITAQVE EOS VNIVERSOS IM-


    9.                                           MUNITATE PERPETVA DONO QVOSQ(VE)


    10.                                        AGROS ET QVIBVS FINIBVS POSSEDE-


    11.                                        RVNT LVCIO SESTIO QVIRINALE LEG(ATO)


    12.                                        MEO EAM PROVINCIAM OPTINENTEM


    13.                                        EOS AGROS SINE CONTROVERSIA POSSI-


    14.                                        DERE IVBEO


     


     


     


     


     









     


     


     


     


     


    1º EDICTO:


     


     


     


    O Emperador César Augusto, fillo do divino (César) na súa nona potestade tribunicia e o seu proconsulado dí:


     Souben por tódolos meus legados que o foran da provincia Transdurián[1]de que, separándose os demais, os castrexos[2] Paemeiobrigenses da xente dos Susarros permaneceron no seu deber[3]. Emporiso concédolles a todos  eles a inmunidade[4] perpetua e ordeno que os campos e lindes aqueles que posuíran cando meu legado Lucio Sestio Quirinal obtivera esa provincia, que posúan ditos campos sen litixio algún.


     



    O segundo edicto parece consecuencia do primeiro ¿Cál foi o problema que deu pé á súa redacción?


     


    O segundo Edicto de Narbona Marcia redactaríase ao día seguinte da confección do primeiro, tentando posiblemente Augusto, diante do reparo dos seus conselleiros, solucionar o serio problema de recrutamento que a nova posición de privilexio dun dos seus castros creaba á treba de, e dos, Susarros para prestar complidamente o servicio de armas (a obriga de prestar auxilium indo armado a defender ao señor  dominus / patronus, posiblemente a mesma obriga que na Alta Idade Media (Büchsenschütz 1995, 62-63) recibiría o nome de fonsado ou fossatum). Pois, comparable, si se nos tolera, a unha fidalguía fiscal medieval, o feito da concesión da inmunidade aos castrexos Paemeiobrigenses, levando parella a isención do servicio militar, dificultaría cubrir tódolos efectivos militares dacabalo e de infantería a unha, posiblemente debilitada, vexillatio tribal de, e dos, Susarros.


     


    En principio - como tamén parece sospeitalo Géza Alföldi-[5]  a isención das cargas fiscais aos Paemeiobrigenses, concesión  esta que na Idade Media se chama “fidalguía fiscal”, ao dar lugar tamén a isención da obriga de prestar servicio militar, deixaría teoricamente  á treba, civitas / populus ou “territorio político” e á xente dos Susarros, por dereito de conquista clientes agora do emperador e sometidos as obrigas mutuas das relacións sinalagmáticas propias da clientela e do padroado, sen posibilidades de reunir, con intendencia propia e baixo o mando e bandeiras dos cadros nobiliarios de seu, unha compañía auxiliar tribal.


     


    Ao ampliarse posiblemente a contía da cota que lles estaría asinado consuetudinariamente, os demais castros e territorios xurisdiccionais susarros, corrían, o risco de verse constrinxidos, ou imposibilitados para cubrir, cadanseu cun número maior de homes[6],o continxente tribal clientelar, a vexillatio da treba, quizais unha centuria. Augusto e os seus conselleiros, por mor da inmunidade perpetua concedida aos “esquiroles” que levaría parella a mencionada isención do “servicio” de armas (obriga que, gravando aos demais castros dos Susarros, agachada na verba “censum”, envolvendo un amplo abano de de prestacións consuetudinarias indíxenas, se vería incrementada agora proporcionalmente no resto dos castros pecheiros dunha treba presuntamente modesta), temerían de non por en marcha as medidas correctoras contempladas no segundo Edicto, verse privados do concurso da infantería e da cabalería Paemeiobriga.


     


    2º EDICTO


     


    O Emperador, tras de revistar con precipitación o asunto do día anterior: Restablezoaos Castrexos Paemeiobrigenses da xente[7] dos Susarros, aos que antes concedera a inmunidade plena, ao lugar de seu.” no segundo edicto veríase na obriga de resolver puntualmente o problema que, derivado da súa exemplar, interesada e propagandista largueza, comprometía a suficiencia e a viabilidade dos Susarros para o reclutamento dos seus efectivos Tribais. Polo que contando cortesmente coa aquiescencia anticipada da civitasou treba de Valdeorras, “en Narbona Martia, os días 16 e 15 das Kalendas de marzo, sendo cónsules Marco Druso Libón e Lucio Calpurnio Pisón”, Augusto faría unha diplomática reasignación no segundo edicto mandando que os Aliobrigaciños de Valdeorras cumprisen cos seu veciños tódalas súas “munera” ou obrigas fiscais.


     


    Sendo a bisbarra galega de Valdeorras, a Civitas Guigurrorum , unha treba sen dúbida máis grande e máis vizosa que a súa veciña dos Susarros, modestos habitantes das Terras de Toreno e Bembibre,  posiblemente, toda vez que o servicio militar había que prestalo, sobrada de efectivos humanos, a Terra de “Val de Geurros” nin podía negarse a cumprir unha orde imperial[8], nin debía ter incomodo en ceder “vontariamente” aos seus veciños parte dos seus homes, contando cun “exceso de cota” que de calquera xeito segundo o arbitrio do fachendoso conquistador se adscribiría ou reasignaría a outras unidades.


     


    15.                                        CASTELLANIS PAEMEIOBRIGENSIBVS EX


    16.                                       






    GENTE  SVSARRORVM QVIBVS ANTE EA[M]


    17.                                        IMMVNITATEM OMNIVM RERVM DEDE-


    18.                                        RAM EORVM LOCO RESTITVO CASTELLANO[S]


    19.                                        ALIOBRIGIAECINOS EX GENTE GIGVRRO-


    20.                                        RVM VOLENTE IPSA CIVITATE EOSQVE


    21.                                        CASTELLANOS ALIOBRIGIAECINOS OM-


    22.                                        NE MVNERE FVNGI IVBEO CVM


    23.                                        SVSARRIS


    24.                                        ACTVM NARBONE MARTIO


    25.                                        XVI ET XV K(ALENDAS) MARTIAS M(ARCO) DRVSO LI-


    26.                                        BONE LVCIO CALPVRNIO PISONE


    27.                                        CO(N)S(VLIBVS


     


     


     


     


    2º EDICTO:


     


    “Restablezoaos Castrexos Paemeobrigenses da xente dos Susarros, aos que antes concedera a inmunidade plena, ao lugar de seu.”


    “Aos Castrexos Aliobrigiaeciños da xente dos Geurros[9], queréndoo esa cidade[10], mando que os Castrexos Aliobrigaeciños paguen tódalas cargas fiscais[11] cós Susarros.


     Feito en Narbona Martia, os días 16 e 15 das Kalendas de marzo, sendo cónsules Marco Druso Libón e Lucio Calpurnio Pisón”.


     


    Tomando prestado para este fin o castro ou aldea fortificada de Aliobriga e os seus habitantes, xente do vizoso territorio político autónomo de Valdeorras[12], cambiando a xurisdicción, ou si se prefire recorrendo ao mencionado expediente da atribución, o conquistador e patróns Augusto co segundo edicto solucionaría o problema da “vexillatio” dos Susarros, corpo auxiliar comparable á hoste ou á mesnada medieval, de cubrir os efectivos necesarios garantíndose o auxilium dos efectivos xentilicios desta Treba e cubríndose , ao alixeirar a prema fiscal, de paso as costas contra novas revoltas.


     


     


     


    CONCLUSIÓNS


     


                Poderíanse tirar outras moitas conclusións cobrando sentido as cláusulas de reposición contidas en ámbolos dous edictos de Augusto:“e tódolos campos e límites que xa tiñan antes mando que os ocupen sen controversia algunha” ou “restablezo ao lugar de seu aos castrexos Aliobrigaeciños” de inserirmos o “Bronce de Bembibre” no horizonte institucional analizado nestes papeis.


     


    Visualmente e como marco institucional as verbas de Augusto sírvanos aquí como ilustración de todo o exposto, una lámina A) onde, debuxado baixo a nosa dirección por Eva Merlán, nun libro para nenos editado polo Concello de Narón en 1993,  nun cadro evolutivo, amosando pervivencias de inmobiliario arqueolóxico xurisdiccional de longa duración, se figura o paso do Castro á Villa galaico-romana e medieval;






     e una lámina B) onde sobre o territorio dos Ártabros, Trasancos ou Tartares, decoirado  por un inmobiliario arqueolóxico nun perenne marco xeográfico e institucional milenario contense o cadro evolutivo deste Territorio Político  similar ao das outras unidades territoriais, celto-atlánticas e indoeuropeas que Renfrew 1984: 85, chamaría early state module “ESM”, tal e como figura representado no estudio factográfico - transcrición incluída do códice do AHN, clero, 64 b de San Martiño de Xuvia por min realizada – intitulado (véxanse comparativamente estudios destes territorios de Johnson & Earle. 1987, p. 207; Firth. 1936; Sahlins. 1958; Kirchoff. 1955; Carneiro, R. L. 1970; Gibson 1990; Gibson & Geselowitz. 1988; Service. 1975): “A Terra de Trasancos ollada dende os mosteiros de Pedroso e Xuvia na Idade Media,” de 1992.


     


    A)


     


    O paso do Castro á Villa galaico-romana e medieval ilustra a permanencia institucional e xurisdiccional dun dos espacios acoutados da freguesía de O Val, Concello de Narón, conformada posiblemente por cinco castros ou xurisdiccións primordiais[13] que deron pé, conservándose sempre o mesmo espacio e os mesmos limites cos mesmos marcos, mámoas moitos deles, a cinco villae Medievais e, xa no século XVI a cinco coutos xurisdiccionais. Como axiña o estarán a ver nosos encubertos seguidores paisaxistas, non escollemos aleatoriamente esta ilustración, máis por existir na parroquia moitas veces unha versión galega do coicedirlandés, chamado Quintá ou Quintana, un quinto espacio xurisdiccional  situado no centro da fregresía,  non sempre un castro, que , con máis de medio millar de topónimos e circunstancias similares, en moitas ocasións podería da lugar aínda construída en lugares aparentemente deshabitados á propia igrexa parroquial.









    Sen esquecermos que para comprender a estructura territorial das civitates/ populi , castella / domi que amosan as fontes clásicas e seguirlle os pasos á súa evolución convén analizar o mecanismo socioinstitucional interno do territorio político comparativamente a través da mirada das fontes altomedievais [14] como para as Galias o vira Foustel de Coulanges (1908) e para galicia o vimos nos ao lembrar a xénese e o desenvolvemento do territorio xurisdiccional do castro[15], <os indicios que temos sobre usos e costumes atávicos na agricultura galega permítenos supor que os usos comunais nas agras (testemuñados na península pola fontes: M. Iuniano Iustino Epitoma XLIV, 36) non impiden no horizonte céltico que se dividiran estas en tenzas de cadanseu labrego ben demarcadas que a arqueoloxía non intervencionista amosa nas ladeiras aterradas (Eiravedra, Sedes) próximas ao castro. Trala colleita os monllos dispostos o pe das leiras serían dezmados polo señor e polo clero indíxena  con distintos criterios dependendo da posición do labrego (home libre con bois e terras, servo cós bois e a terra posta polo señor). Polo que permite ver o sistema comparativo (Gibson 1988, 1990; Paterson 1981,1991 e 1994; Webster 1990) os usos agrícolas serían moi estables cá división en tres follas das parcelas e a rotación de cultivos […] sistema este que non altera o medio e, conserva os recursos naturais.


     


    Unha testemuña indirecta (M. Iuniano Iustino Epitoma XLIV, 36) confirma a existencia de decrúas e rozas nos montes que demandan usos comunais (quizais cada 20, 30 ou 40 anos como veuse facendo ata a presente centuria).


    Coa chamada ‘romanización’ -concepto que todos usamos pero convén dicilo non está definido no Nw- a vida cotián dos castros non sofre variacións- salvo un aumento nas detraccións campesiñas por mor de novas taxas- tampouco o medio nin as estructuras políticas.


     


    Semella innegable que existiu sempre unha circulación comercial -obxectos de luxo importados polas elites- integrada nos “world economic Systhems” estendida a países e culturas remotas, e que na dominación estenderonse productos (vino e aceite) costumes e obxectos mediterráneos e romanos. Na lingua o latín foi empregado na escrita nas relacións có imperio, e o alfabeto da lingua vernácula (literalmente dos escravos) nos usos e costumes indíxenas- como amosan as inscricións lusitanas- do clero desaparecendo da escrita cando empreguen estes o latín nos textos trala súa conversión masiva ao cristianismo. O pobo nunca falou propiamente latín. Resumindo podemos dicir que no período chamado dos castros entre os anos 600 antes da nosa era, ata o 500 da era actual, a xente vive dentro dos muros, pero desenvolve a súa actividade social e económica de labregos e gandeiros fora da casa, nas terras de cultivo e pastos nun espacio económico exterior demarcado por límites e marcos de gran pervivencia. Poren, o castro sería o asentamento humanizador da paisaxe (1). Dentro da mesma demarcación van evolucionando os asentamentos, e os labregos pasan a vivir en cachoupas, modestas grañas illadas, mentres os señores poderosos constrúense villae o xeito romano (2). Neste espacio de tempo entre os anos 300 e 600 da nosa era o antigo territorio dos castros pasaría polas dúas opcións descritas.


     


    Entre os anos 400 e 800 da nosa era, entrado xa na Alta Idade Media, os señores mais modestos constrúen “castronelas”. (defended farmsteads) grañas defendidas ás que chaman villae (3), evolucionando así o tipo de asentamento, pero conservando a demarcación ou espacio económico dos anteriores modelos.








    A villa vai funcionar como un pazo, os señores e os seus labregos viven agora fora do recinto fortificado. Os señores nunha luxosa villa con calefacción, habitacións e almacéns, seus labregos e home libres, vasalos todos do señor espállanse nas súas casas dentro do mesmo territorio demarcado que antes tiña o castro. so cambia a forma da distribución das vivendas máis non os usos e costumes anteriores.


    Os señores dos castros mais modestos chamaban villa a un pequeno recinto defendido onde vivían cós seus criados e  gando.


    Esta forma de habitación estendeuse ao pouco e a partires do S. V. converteuse na única forma de hábitat na Terra de Trasancos, e nas outras terras galegas, así ata finais do S. XII.


     





    [1]  De tra-lo río Douro.



    [2] Xa que se fala de “Cultura Castrexa”, “Arte Castrexa” en non de  “Cultura Castelán” ou de “Arte Castelán” ao traducirse  a verba latina castellum por castro, en consecuencia castellanis >castrexos e non “castellanos” ou casteláns, termo que en galicia se reservará para os habitantes de Castela ou para os residentes nun castelo medieval.



    [3] Conf. Caio Xulio César. De Bello Civili. LXXXV “oficcium suum praestitisse” oficcium praestare, comprir co seu deber.



    [4] Ni mesmo sentido que ten esta verba na Idade Media , esto é a isención de impostos e do servicio militar, o auxilium ou o fossatum ou fonsado Medieval.



    [5]  Comunicación personal nunha conferencia na Facultade de Humanidades de Ferrol en Maio de 2000 baixo o epígrafe: El Edicto de Augusto en el Bierzo.



    [6]  En 1991 diciamos ( Pena en Narón…v. I p 137)  “ por outra parte os efectivos militares destes estados, ou territoria, como gustan de nomealos os diplomas medievais, formaron en torno aos seus mandos naturais, nas tropas auxiliares ou nas vexillationes do exército, con bandeira (vexillum) propia[…]”



    [7] gentes/gentilitates refiren sin máis no Noroeste, na Gallaecia, como levamos apuntando dende 1991 ao conxunto da población, esto é aos habitantes, á xente, dun castro ou dunha treba ou tribo.



    [8] iubeovolente ipsa civitate



    [9] Geurros é o nome Alto Medieval dos Guigurri, hoxe Valdeorras.



    [10] Folga dicir que, pagado o censum ou capitación como na Alta Idade Media por cada habitante dun castro cabo da casa, home libre ou pecheiro, ao ser coma dixemos presumiblemente unha polisémica taxa fixa e da mesma contía para todos, é dicir un amplo “paquete impositivo” comprensivo de rendas, de servicios xurisdiccionais e auxillium ou prestacións personais coas armas, postos a pagar unhas cargas que non revertían na comunidade senón no Imperio, aos Castrexos Aliobrigaeciños tanto lles tería, e non debería o Territorio Político ao que estos castrexos pertencían: os Guigurros, Terra e arciprestado de Valdeorras, nin sería prudente, por algún impedimento a unha orde imperial- para cubrir con parte dos homes seus os efectivos adfines (limítrofes e parentes) da treba dos Susarros (probablemente encadrados nas Terras e arciprestados de Toreno e Bembibre) que se vían agora por mor da imperial largueza nun grave apreto ao quedar exentos os homes do Castro Paemeiobrigense das taxas e do cumplimento do servicio militar co resto da treba.



    [11]  Probablemente o tributum capitis taxa fixa consistente en rendas en especie pagada polos “cabos da casa” de abaixo á arriba, a  “etnicidade” celta destes pobos baseada na existencia de territorios políticos autónomos, trebas, tribos ou civitates/populi , independentes e políticamente autónomasbaixo reges ou principes , dependentes unhas de outras por vontade propia contribuídas (contributae, tras anoar lazos de clientela e hospitalidade, -entendanse nunca horizontais, entre igoais, ex pari, senón verticais de supeditación e vasalaxe, de abaixa a arriba-, que eisixen o pago dun imposto , cis/censum ) unha ou varias trebas con outa máis poderosa, ou “independizadas” ou descontribuidas como sucedera trala campaña de D. Iunio Bruto do 137 a C (Estrabón III 3,5) para debilitar o conquistador a forza das tribus poderosas -como cecais amose o Bronce de Lascuta (CIL II 5041); ou atribuidas á forza polo nova amo as tribus “soberbias” a outras de contrastada fidelidade (at/tributae). Aquí o edicto aparenta compensar ao territorio político dos Susarros pola perda das rendas en prestacións personais dun dos seus castros, o Castro Pameiobrigo ao quedar os seus habitantes isentos non solo do pago de rendas xurisdiccionais senon tamén da obriga de prestar auxillium, axuda militar aoconquistador.


     



    [12] Treba, tribo, civitas / populus ou territorium, dos “Geurros” ou Gigurri.



    [13] Conservanse hoxe catro: Lopesa, Vilasuso, Quintá e a Pedreira, sendo probablemente o castro que aparentemente falta, Ciobre, un outeiro.



    [14]  Cf.as notas nn. 122 e129.



    [15] E o estará a ver, segundo das converxencias milagrosas, sempre pródigas trala pubricación das nosas autopsias, se desprende, a quinta glaciación dos nosos encubertos, abonados, e forrados, anticuarios e arqueópaisaxistas.

  4. #4 alfaiome 11 de abr. 2008

    1) El primo Miguel empezó su novelita con una frase en gallego: "En un lugar... ...non me quero acordar, non hai muito tempo..." que tradujo al cast. como todos sabemos


    (sólo que ahora se lleva más hablar en castellano traducido al gal.: "fai tempo" por 'hai tempo', "che vin" por 'vinte', "lémbrate de" por 'lembra' usw.)


    2) el dichoso y controvertido signo no está -con perdón- volcado, ni boca abajo; está invertido (inuersum), o reflejado, especular, levógiro


    y por supuesto, nunca se usó, salvo c.s.q.d. para ex, de ets. La Tabla del Caurel, joya indubitable del Museo de Lugo, también tiene C inuersum y castellani


    3) Lo que parece relativamente común en galicia, y tal vez A.M.Canto podría ejercer su magisterio en este punto, es la abreviatura de Gaius con la vieja gamma que parece una C, es decir G. Victorius, escrito 'como suena' y no con la vieja tradición

  5. #5 Lughaid 12 de abr. 2008

    Muy buenas, sr. Crougintoudadigoe


    Estuve leyendo este artículo y creo en efecto bastante factible el significado de la ")", aquella misma que indiscutiblemente decían ha dos escasos años que estaba claro que era "castellum" a pesar de que quede la duda de "¿COMO SE PUEDE ENTERRAR UN CASTELLUM?" (Actas de Ferrol 1998).


    Lo que más rápidamente se me viene a la mente cuando leo esta interpretación es la denominación tradicional paisana en galicia: por ejemplo "pepin de sela" = pepín de la casa de los sela (familia amplia que generalmente encabeza un grupo de casas o incluso una parroquia entera), quiero decir, que parecen adoptar un significado preciso las inscripciones, por ejemplo ") Blaniobrensi" = de la casa de los blaniobrenses, (pudiendo hacer totalmente inutil, en caso de que esa fuese la interpretación, la búsqueda de la deseada Blaniobriga )


    otra cuestión que favorecería a mi juicio dicha interpretación es que muchas de esas "casas", "domus" o familias extensas, "fuertes" darían frecuentemente nombre a muchos castella, por lo cual no andaban tan desencaminados ni los que hablaban de "centurias" ni los que hablaban de "castella", pues frecuentemente coincidirían varias de estas instituciones (bueno, lo de centuria parece mas bien una excesiva "latinofilia" de los historiadores de los 80 que otra cosa)


    Nos podría dar una breve historiografía sobre la ")" si fuera tan amable, sr Crougintoudadigoe?

  6. #6 crougintoudadigo 13 de abr. 2008

    Salud y Gloria


    Tiene vd razón Jeromor, en los ejemplos que dice. Estamos totalmente de acuerdo con sus razonables razonamientos y ejemplos.


     


    Mire del mistérico signo se dijo de todo.


    Los epígrafes funerarios nos reflejan importantes aspectos institucionales de la sociedad que los crea. En este caso  se expresan en latín. Pero lo que reflejan no procede del Lacio. Reflejan que Roma respeto los usos y costumbres de los autóctonos.


    EL PRIMER PASO DATAR EL EPIGRAFE. (Distinguir el tiempo para establecer concordancias)


    Frente a otros epigrafes, como los miliarios, que se datan exactamente gracias a las titulaciones imperiales, los votivos y funerarios no llevan fecha.


    Por eso nadie se preocupó de datarlos. Comunicado este handicap a mi maestro Monteagudo este me confeccionó una tabla evolutiva del alfabeto latino en base a los miliarios. Ya podíamos datar aunque fuese  de una forma aproximada estos epígrafes.


    El resutado fue observar que la letra c en posición virada no desaparecía con los flavios y la concesión del ius latii. Primera falacia desmontada por nuestro caro paredros Andrés Pena.


    "Pero lo cierto es que en 1997, siguiendo el método cronológico de Luis MONTEAGUDO GARCÍA, señalamos como el cuadro evolutivo del alfabeto romano, mostraba claramente cómo la letra C, en posición invertida, en contra de lo que otros autores quieran creer (PEREIRA, BRAÑAS) o pretenden hacernos creer, no habría, deum ex machina, desaparecido -como sin más base que el deseo de encajar desteñidas profecías, se viene (G. PEREIRA) alegremente sosteniendo para fundamentar apriorísticas teorías -, en la época Flavia, sino que, muy al contrario, en lo que parece ser una rara o tozuda persistencia, el invertido signo “C” se mantendría a lo largo del todo el Bajo Imperio, incluso hasta finales del s. IV, en la  epigrafía de la Gallaecia, y en los registros del Noroeste hispano, como lo prueba, echando por tierra las viejas teorías de SANTOS YANGUAS y de PEREIRA MENAUT la inscripción ya cristiana, de finales del siglo IV d. C. (poco más de un siglo posterior en realidad a las inscripciones de Cabeço das Fraguas y de Lamas de Moledo), como deduce por el tipo de letra, quien quiera tomarse la molestia de analizar, comparando, una a una, las letras que, como es de rigor en una inscripción cristiana, tras su primitivo crismón “xp” [Christus] entre el sol y la luna, componen el siguiente epígrafe, “Nicer, hijo de Clutoso, “)” Cariaca, del Príncipe[1] (principis) de los Albiones”, con los epígrafes bajoimperiales que figuran en nuestros miliarios o en las tablas cronológicas de Luis MONTEAGUDO GARCÍA.






    [1] Se sobrentiende que es [miembro de la Casao del linaje del señor de la treba] del principe.


    2 PASO: CONOCER LA SOCIEDAD QUE GENERA EL EPÍGRAFE


    Los romanos usan tria nomina, tres nombres, praenomen, nomen y cognomen. Los celtas, germanos y otros muchos pueblos indoeuropeos solo usan dos (excepcionalmente tres, incluyendo en nombre del abuelo), el nombre propio o de pila (quae verborum inmoderatio, puesto que no se bautizaban), "fulano" seguido a modo de apellido por el nombre de su padre "hijo de citrano".


    El carnet de identidad completo de un celtogalaico o de una celtogalaica, consta siempre en primer lugar de su nombre propio, por ejemplo Apana, seguido a continuación de su apellido, formado por el nombre de su padre, el patronímico costumbre que se mantuvo en galicia, y en buena parte de Europa hasta muy avanzada la Edad Media, por ejemplo Ambolli Filia.


    Ya tenemos el nombre y apellido Apana Ambolli Filia. Y ¿Que viene a continuación? a continuación se menciona el Territorio Politico Autónomo Celta, la Treba, o Toudo (La ven en Trebo-Pala y en Toudo-Pala-n-da-i-gae) dos raices, una treba (similar a la latina tribus, o al umbro trifu) propia de la soberania doméstica "casa", como la palabra griega oikos, define tanto la casa como a toda la comunidad, y la otra Túat, Teuta, etc. significa, "pueblo", "estado", "nación".


    Toda la europa atlántica insular y continental está dividida en miles de trebas/toudos, o territorios políticos autónomos celtas gobernados por principes o reyes. Es la unidad política básica. 


    Es una cédula social tan potente que todavía en el siglo XII en Galica, los condes gallegos, respetaban la identidad política de estos territorios y su fuero interno, su consuetam rationen, intitulándose principes o imperantes de terra, y nombrando dos magistrados territoriales, el uicarius de terra y el maiorinus de terra.


    Seguiremos paso a paso.


     

  7. #7 crougintoudadigo 13 de abr. 2008

    LAS GRANDES CITANIAS O OPPIDA


     


    "El noble ausente del campo, confiados sus jamones ‘al porquero Eumeo’, seguros sus castros o “casas” y su hacienda en manos de un mayordomo o de un administrador con funciones análogas a las del villicus medieval, confiado el príncipe en su ausencia de la administración de su Treba por su uicario de terra o por su maiorino de terra, viven lujosamente en Briteiros o en Lánsbrica porque  tienen asegurado el incesante fluir en carros que no han cambiado en el país desde la Edad del Bronce, ni cambiaron hasta hoy, tirados por bueyes, desde los remotos castros, hasta la puerta de sus palacios domi, de las rentas del campo por carrarias y congostras recientemente desaparecidas con la concentración parcelaria. De este modo, la monotonía invernal se mata en una residencia con todas las comodidades conocidas, en una verdadera ciudad, con todos los servicios, un espacio central, un oppidum donde, junto al  *corono y príncipe de príncipes, o imperante, se forma una verdadera corte o aula regia en los diferentes barrios que conforman lo que a menudo llamamos citania o oppidum.


    Son refinados distritos donde como en la Baja Edad Media soñaba Lançarote de Lago con imitar a los héroes artúricos, llamándose Coronero los señores y los señoritos de la Casa de Camalo habrían soñado con imitar a los héroes de la Ilíada cuyas hazañas gustaban en las sobremesas de sus banquetes escuchar a los fistores, las heroicas batallas, la caída de Troya, y la llegada de los héroes troyanos con Teucro a galicia, o como, como lo ilustra la diadema de Ribadeo llego  huyendo Astúr a caballo sobre el mar con su casco de tres penachos. Y así el mencionado vasallo de Camalo llamado Coronero,  (CORONERI CAMALI DOMUS) disponen su casa junto a la casa de los demás equipolentes vasallos nobles de Camalo como su vecino Caturón (CAMALI DOMI CATURO), sus palacios herederos de las llamadas “courtyard houses” atlánticas-, enmarcados en un amplio e íntimo recinto rectangular de altos muros, en cuyo interior las variadas dependencias circulares con sus llamativas cubriciones de paja “pallotes” se disponen en torno a un patio central como habitaciones separadas, accediéndose al interior de estas residencias y posibles palacios urbanos a través de una única puerta de entrada (Andrés Pena Graña 2004"


    Pues bien ahora que tenemos caracterizado las tres formas de hábitat, el pequeño lugar o castro (domus, castellum, -briga), el territorio político autónomo celta (Toudo/Treba) y por último el Oppidum (-briga, Lans-briga), pasemos a considerar los epígrafes


     

  8. #8 crougintoudadigo 13 de abr. 2008

    Hace más de una década ya, señalábamos como, según era notorio, los castella se reiteran en el registro epigráfico de cierto mobiliario arqueológico a continuación de una letra C invertida,  )la cual, siguiéndose a TOVAR, se solía interpretar como “centuria”, hasta que con casi general aceptación María Lourdes ALBERTOS propuso para este signo la lectio castrum/castellum.[1]








    Entonces sostuvimos como, según nuestro parecer, de ser castrum/castellum en cuestión el significado del signo ),  dicho signo carecería casi de importancia o de trascendencia por venir reiterado tras él de nuevo el castrum/castellum, el “castro”, bajo la morfología indígena de un topónimo en ablativo sin preposición, que como es sabido, refiriéndose a lugares poco importantes, tiene en latín la función de un locativo:


    La letra )  acostumbra generalmente a instalarse entre el Territorio Político o treba  y el castro.


               


    TP                               CASTRO


                            Cilenus                        )           Berisamo.


    Susarrus         )           Aiobaiciaeco.


                            Limicus                        )           Arcuce.


                                                                     

    [Principis] Albionum              )           Blaniobrensi.


    Celtica Supertamarica                        )           Iureobriga.


     


    Circunstancialmente, el signo ) aparece substituido por la propia voz castellum en locativo:“LADRONV[S] DOVAI BRA[CA]RVS CASTEL[L]O DVRBEDE”[2], siendo en otras ocasiones suplantado por la palabra domo “CLOTIVS CLVTAMI [F] SVSARRV[S] DOMO CVRVNNIACE ” [3]; “[…] DOMO LVCODADIACVS”[4]) considerada el arquetipo de ablativo con función locativa en la gramática latina.[5]








    [1] María Lourdes ALBERTOS: 1975, p.65



    [2] Conimbriga 23 (1984) pp. 43-54, in Jugen UNTERMANN, Actas do enc. cientif. en homenaxe a F. BOUZA BREY. 1993, p. 376



    [3] CIL.III 2016



    [4] CIL III 4227



    [5]En una inscripción aparecida en Hungría (Gyalokue) con antropónimos y trebónimos o nombres de Territorios Políticos Autónomos Celtas: “ABILIVS TVRANCI F. BOBEGIVS VENINIF LANCIE[N]SIS, PENTIVS DOV(I)DERI F. ALIGANTIENSES” (J. UNTERMANN 1993 p. 376). Si bien desconocemos por no contar con una foto este epígrafe apuntamos la posibilidad de una mala lectio atendiendo a la razón de que viniendo el trebónimo adjetival, lancie[n]sis tras el patronímico Venini f. y  sucediendo otro tanto en Dov(i)deri f. Aligantiensis, no vemos razón alguna para que no se repita la secuencia con Bobegius (La Terra que luego se llamará Presaras “Simul etiam comendatam uouis facio aliam ecclesiam uocabulo Sancti Michaelis, que simili modo auorum meorum est, nomine Odoari, ualle Presarense, Territorio Bauegio… ano 947 en LÓPEZ FERREIRO, obr cit. T. II apénd.; ahora bién también puede ser que un obscuro celta trebónimo galaico hubiese podido ser substituído en los primeros siglos de la dominación romana por el antropónimo epónimo Babegius de un princeps provincial); de igual modo tras el patronímico Turanci f. (estando aún este trebónimo atestiguado como arciprestazgo y Territorio Político en la Bula de Pascual II de 21 de abril de 1110, bula por la que el Papa confirma la posesión de una serie de antiguas Trebas -ahora (século XII) nombradas Terrae / Territoria y arciprestazgos – para la Iglesia Compostelana, apoyando a Gelmírez en el visitado largo pleito de los arciprestazgos con el Conde de galicia D. Pedro Froilaz y con su hermano el obispo Vallibriense Munio (PENA GRAÑA :1992, pp .97-100): [...] ad perpetuam scae. compost. Ecclesiae pacen ac stabilitatem sancimus ut universa quae ad eiusdem beati Iacobi Apostoli Ecclesiam, in qua nimirum eius corpus requiescere creditur, propietario iure intra vestram relatione didicimus, quieta ommino et integra vobis vestrisque successoribus in perpetuum conserventur, videlicet Terra de Superato [Sobrado.  Ptol II, 6,35]; Dormiana [Couto de Dormeá]; Babegium [Condado de Presaras. CIL III 4227]; Coronatum [Arcedianato de Cornado]; Mercia [Partido da Merca]; archipresbyteratus sci Pelagii de Circitello; Mons Sacer; Tabeirolos [Xurisdicción de Tabeirós]; Terra Montium vsque ad Auium [Xurisdicción de Montes]; Morracium [OMorrazo]; Saliniense [Arcedianato do Salnés, Ptol. II 6, 34]; Terra e Termarum (sive potius, cron. Iriens.) Celenes, [Caldas.Ptol. II 2, 6, 25; Plin. IV 111.CIL II 2649]; Terra Arcubus [Arcos]; Iriense [Iria ], Pistomarcus [Posmarcos. Plin. IV 111; Mela 3, 11]; Amaheae et alii Montes [Xurisdicción e partido de Amahía Ptol II, 6, 36]; Prucios  [Xurisdicción de Pruzos], Lavacengos >Lapatia(n)co(r)um prumunturium [Arciprestado e Terra  de Labacengos Ptol. II 6,4]; Arros [Arciprestado de Arrós. Plin. IV 111]; Nemitos [Terra, Tenencia y arcedianato de Nendos Ptol, II 6,41]; Bisancos (Terra tenencia y arciprestado de Bezoucos),  Terra de Faro, Coporos Plin. IV, 111. CIL II 5250.  Ptol. II, 6, 24); Celticos (Plin. IV 111),Brecantinos (Terra de Bergantiños Pto. II 6,30), in Montanis duos archipresbiteratus, Dubria, Barcala, Salagia, Gentines, et cetera usque ad Oceanum […] y más adelante: [...] castelum scae Mariae de Lanciata […]  (Ptol. II 6,29; Plin. III 28). Cf. Hª Comp. T. I. Cap. XXXVI.

  9. #9 crougintoudadigo 13 de abr. 2008







    Entonces sostuvimos como, según nuestro parecer, de ser castrum/castellum en cuestión el significado del signo ),  dicho signo carecería casi de importancia o de trascendencia por venir reiterado tras él de nuevo el castrum/castellum, el “castro”, bajo la morfología indígena de un topónimo en ablativo sin preposición, que como es sabido, refiriéndose a lugares poco importantes, tiene en latín la función de un locativo:


    La letra )  acostumbra generalmente a instalarse entre el Territorio Político o treba  y el castro.


               


    TP                               CASTRO


                            Cilenus                        )           Berisamo.


    Susarrus         )           Aiobaiciaeco.


                            Limicus                        )           Arcuce.


                                                                     

    [Principis] Albionum              )           Blaniobrensi.


    Celtica Supertamarica                        )           Iureobriga.


     


    Circunstancialmente, el signo ) aparece substituido por la propia voz castellum en locativo:“LADRONV[S] DOVAI BRA[CA]RVS CASTEL[L]O DVRBEDE”[1], siendo en otras ocasiones suplantado por la palabra domo “CLOTIVS CLVTAMI [F] SVSARRV[S] DOMO CVRVNNIACE ” [2]; “[…] DOMO LVCODADIACVS”[3]) considerada el arquetipo de ablativo con función locativa en la gramática latina.[4]








    [1] Conimbriga 23 (1984) pp. 43-54, in Jugen UNTERMANN, Actas do enc. cientif. en homenaxe a F. BOUZA BREY. 1993, p. 376



    [2] CIL.III 2016



    [3] CIL III 4227



    [4]En una inscripción aparecida en Hungría (Gyalokue) con antropónimos y trebónimos o nombres de Territorios Políticos Autónomos Celtas: “ABILIVS TVRANCI F. BOBEGIVS VENINIF LANCIE[N]SIS, PENTIVS DOV(I)DERI F. ALIGANTIENSES” (J. UNTERMANN 1993 p. 376). Si bien desconocemos por no contar con una foto este epígrafe apuntamos la posibilidad de una mala lectio atendiendo a la razón de que viniendo el trebónimo adjetival, lancie[n]sis tras el patronímico Venini f. y  sucediendo otro tanto en Dov(i)deri f. Aligantiensis, no vemos razón alguna para que no se repita la secuencia con Bobegius (La Terra que luego se llamará Presaras “Simul etiam comendatam uouis facio aliam ecclesiam uocabulo Sancti Michaelis, que simili modo auorum meorum est, nomine Odoari, ualle Presarense, Territorio Bauegio… ano 947 en LÓPEZ FERREIRO, obr cit. T. II apénd.; ahora bién también puede ser que un obscuro celta trebónimo galaico hubiese podido ser substituído en los primeros siglos de la dominación romana por el antropónimo epónimo Babegius de un princeps provincial); de igual modo tras el patronímico Turanci f. (estando aún este trebónimo atestiguado como arciprestazgo y Territorio Político en la Bula de Pascual II de 21 de abril de 1110, bula por la que el Papa confirma la posesión de una serie de antiguas Trebas -ahora (século XII) nombradas Terrae / Territoria y arciprestazgos – para la Iglesia Compostelana, apoyando a Gelmírez en el visitado largo pleito de los arciprestazgos con el Conde de galicia D. Pedro Froilaz y con su hermano el obispo Vallibriense Munio (PENA GRAÑA :1992, pp .97-100): [...] ad perpetuam scae. compost. Ecclesiae pacen ac stabilitatem sancimus ut universa quae ad eiusdem beati Iacobi Apostoli Ecclesiam, in qua nimirum eius corpus requiescere creditur, propietario iure intra vestram relatione didicimus, quieta ommino et integra vobis vestrisque successoribus in perpetuum conserventur, videlicet Terra de Superato [Sobrado.  Ptol II, 6,35]; Dormiana [Couto de Dormeá]; Babegium [Condado de Presaras. CIL III 4227]; Coronatum [Arcedianato de Cornado]; Mercia [Partido da Merca]; archipresbyteratus sci Pelagii de Circitello; Mons Sacer; Tabeirolos [Xurisdicción de Tabeirós]; Terra Montium vsque ad Auium [Xurisdicción de Montes]; Morracium [OMorrazo]; Saliniense [Arcedianato do Salnés, Ptol. II 6, 34]; Terra e Termarum (sive potius, cron. Iriens.) Celenes, [Caldas.Ptol. II 2, 6, 25; Plin. IV 111.CIL II 2649]; Terra Arcubus [Arcos]; Iriense [Iria ], Pistomarcus [Posmarcos. Plin. IV 111; Mela 3, 11]; Amaheae et alii Montes [Xurisdicción e partido de Amahía Ptol II, 6, 36]; Prucios  [Xurisdicción de Pruzos], Lavacengos >Lapatia(n)co(r)um prumunturium [Arciprestado e Terra  de Labacengos Ptol. II 6,4]; Arros [Arciprestado de Arrós. Plin. IV 111]; Nemitos [Terra, Tenencia y arcedianato de Nendos Ptol, II 6,41]; Bisancos (Terra tenencia y arciprestado de Bezoucos),  Terra de Faro, Coporos Plin. IV, 111. CIL II 5250.  Ptol. II, 6, 24); Celticos (Plin. IV 111),Brecantinos (Terra de Bergantiños Pto. II 6,30), in Montanis duos archipresbiteratus, Dubria, Barcala, Salagia, Gentines, et cetera usque ad Oceanum […] y más adelante: [...] castelum scae Mariae de Lanciata […]  (Ptol. II 6,29; Plin. III 28). Cf. Hª Comp. T. I. Cap. XXXVI.

  10. #10 crougintoudadigo 13 de abr. 2008

    Sosteníamos ya en 1995 que:


     


     << “a lectio castellum[1]da letra fatal, como lle chamou UNTERMANN, que na secuencia epigráfica vira ascostas ostensiblemente ao topónimo en ablativo que adoito lle segue (suxeto e obxecto da cláusula) mália seren aceptada pola maioría dos autores mantén todavía boa parte da sua transitividade indemne (dende que fora lida por TOVAR como Centuria) e esta capacidade que ten o signo de provocar distintas percepciones (“censum” por J. C. Bermejo) manifesta aínda disidencias serodias na suxerente lectura cognatio de A. Rodríguez COLMENERO.






    [1] M. L. ALBERTOS: “Perduraciones indígenas en la galicia Romana: Los castros las divinidades y las organizaciones gentilicias en la epigrafía”. En Actas del coloquio internacional sobre el Bimilenario de Lugo. 1977, p. 17 ss.

  11. #11 jeromor 13 de abr. 2008

    Crou:


    Estando fundamentalmente de acuerdo con su análisis del sistema nominal hispanocelta galaico, que has ejemplificado en el epígrafe de Crecente, S. Román da Retorta.


    APANA AMBOLLI F(ilia) CELTICA SVPERTAM(arica) C(astello) MIOBRI AN(norum) XXV H(ic) S(ita) E(st) APANVS FR(ater) F(aciendum) C(uravit)


    Te presento aquí algunos ejemplos de epigrafía madrileña o muy cercana:



    CANTABER/ ELGISM/IQ(um) LUCI F(ilius)/ MARTI/ MAGNO/ V(otum) S(olvit) A(nimo)L(ibens).  San Yago, Galapagar (M)


    APLONDUS DAGENICUM M(arci) F(ilius) AN(n)ORUM XX H(ic)S(itus)E(st). Villamanta (M)


    DOMITIA. VIC/CI MALUGENIQ(um)/F(ilia) LURAEZI AUCALI/Q(um). UXSOR. H(ic) S(ita) E(st) S(it) T(ibi) T(erra) L(evis). Torrejón de Velasco, Madrid.


    AMMISA. BENIL/TI. AETURIQ(um) F(ilia)/CLOUTI MAURE/ICUM. UX(or)/ 5 H(ic) S(ita) E(st). Ontalva, Numancia de la Sagra, To.


    Da la impresión que el sistema nominal hispanocelta en el centro contiene, como en galicia, el nombre: Cantaber, Aplondus, Domitia, Amissa, el patronímico: Luci filius, Vicci filia, Marci filia, Benilti filia, en algún caso el nombre del marido, Luraezi uxsor, Clouti uxor, y en vez de la mención del “Territorio Politico Autónomo Celta, la Treba” tenemos una mención, en genitivo de plural, ¿a qué?: Elguismiqum = de los elguismos, Dagenicum= de los dagenos; Malugeniqum= de los malugenos ¿de los nacidos de Malu?; Aucaliqum= de los aucalos; Aeturiqum= de los eturos; Maureicum= de los Moreos.


    Pues la diferencia entre la C invertida = Castello o ex castello y el genitivo de plural –qum, la veo yo más en el hábitat, disperso en galicia, con multitud de castros, que sirven para definir perfectamente la pequeña ciudadanía de la parroquia, concentrado en la Mancha, en donde la referencia debiera de ser también local, geográfica, pero que es interpretada por casi todos como familiar, la referencia al grupo familiar amplio. Yo me sigo inclinando por que pudiera haber un aspecto geográfico, quizás una referencia a la casa-aldea familiar en la terminación –qum.


    En cuanto a  ese ex c(astello) Ercoriobri, será ablativo de un Ercoriobris (como Miobri de Miobris), que da, efectivamente, los abundantes –bres gallegos


     

  12. #12 crougintoudadigo 13 de abr. 2008

    Jeromor


     Hace años pensabamos que


    Apana Amboli F


    Podria ser reconstruida en lengua galaica prerromana


    como Apana Amboli-aeca, es decir Apana de Ambolio.


    Es mas en la documentación de Sobrado, precisamente, creimos encontrar una demostración de lo que le dice nuestro paredros Andrés Pena. Lamentablemente ahora no estoy de humor para buscarle esactamente el patronímico en que  me basaba, pero cree mi paredros recordar que terminaba en -aeca o -aeco.


    Sin embargo, atendiendo luego a una razonable observación  y razonamiento de J. J. Moralejo sobre el hecho de que el mencionado sufijo -aeco/-aiko se empleaba para indicar un lugar, y viendo que estaba hecha con más  argumentos, y no mera suposición, tuve que convenirme que podría tener razón.


     Sin embargo el caso que nos ocupa, y nos trae ahora vuelve a sumir a nuestro paredros en la incertidumbre. Es distinto, y parece indudable que estamos ante verdaderos gentilicios


    Elguismiqum = de los elguismos, Dagenicum= de los dagenos; Malugeniqum= de los malugenos ¿de los nacidos de Malu?; Aucaliqum= de los aucalos; Aeturiqum= de los eturos; Maureicum= de los Moreos


    Y por ahora no le puedo decir más, supone mi paredros que estos 'gentilicios' explican muy bien  el sistema celtoaltántico de la Tanistry, ya sabe la costumbre de los grupos familiares celtoatánticos de hacerse una piña al frente de un cabeza de familia.


    Grupos que celebran sus sacra y cultos privados colectivamente, como las familias de hoy celebran las navidades, que presumen y tienen un antepasado epónimo mítico y melusino el que les da bonitos nombres que vd. cita, que dominan territorios y en ellos tienen su necrópolis familiar, y dominante sobre ella, como sucede en toda la Europa Atlántica y aún en galicia, mamoa do rey, coto do rey, arca do rey, modia do rey, ect., se trataría  probablemente un dólmen con una estela funeraria por imaginar calcolítica. Esa es la sacrosanta tumba fundacional del linaje Elguismico y esta es la estela de Elguismo -a una estela parecida calcolítica le pusieron en latin bajomedieval Fulano hijo de Mengano Aquí Yace (es la de Celtiati), piensa mi paredros Crougintoudadigo que por si quedaban dudas-.


    Estos grupos nobiliares familiares  Eturos o Moreos, son como los del clan Pétriz gallego, "Prolix Petriz" decian ellos, viven segun nuestro paredros Andrés Pena en el seno  de la Tanistry todavía en la Edad Media,  toman sus decisiones en consejos de familia, presididos por el tanaiste, en el caso de los Pétriz por el Conde Don Pedro y a su muerte por el Conde Don Fernando Perez, primer conde de Trastámara, y así hasta la muerte del último de ellos Rodrigo Gómez, sine semine.


    Es una familia que tiene tambien todos su sus bienes en  régimen (fintiu) de co-propiedad, percibiendo cada miembro una cuota o quiñon.


    Y dice nuestro caro paredros Andrés Pena que si le cunde su explicación, que la use y la aproveche. Pero que  


     


     


     Bergan. Y dice crougintoudadigo que expiando nuestro pecado, y pese a su falta de caballerosidad y descortesía cuando se queja de tercería y no ante el interesado Cual es nuestro pecado?, atendiendo sin embargo a que es vd. persona abonada, catalán de origen gallego e ainda de As Lagoas, me pide nuestro caro paredros Andrés Pena le conteste,  aun contrariado con su descortesía, auque se teme que revisitándole parcialmente lo que ya ha leido se le salgan con la suya los murmuradores. Por otra parte me avisa Silverius que todo tiene un límite, y que no debo intervenir tanto.


    Será lo último por hoy.


    decíamos  Hungría (Gyalokue) entre antropónimos y trebónimos o nombres de Territorios Políticos Autónomos Celtas aparecen: “ABILIVS TVRANCI F. BOBEGIVS VENINIF LANCIE[N]SIS, PENTIVS DOV(I)DERI F. ALIGANTIENSES” (J. UNTERMANN 1993 p. 376).


    Desconociendo este epígrafe, si está bien leido, y dicho esto como mera intuición,  señor Bergan, le dice Crougintoudadigo, por no mudar su costumbre, que nuestro caro paredros Andrés Pena  apuntó en su dia la posibilidad de una mala lectio atendiendo a que viniendo lo que parede ser el trebónimo ( inmoderatio uerborum, nos referimos al  nombre del territorio político atonomo celtoatlantico) adjetival, lancie[n]sis tras el patronímico Venini f.,  y  sucediendo otro tanto  luego en Dov(i)deri f. Aligantiensis,  le parecia extraño qeu no se repitiera la secuencia en la cláusula con Bobegius  (La Terra que luego se llamará Presaras y citabamos entonces este documento “Simul etiam comendatam uouis facio aliam ecclesiam uocabulo Sancti Michaelis, que simili modo auorum meorum est, nomine Odoari, ualle Presarense, Territorio Bauegio… ano 947 en LÓPEZ FERREIRO, obr cit. T. II apénd.,


    Antes de contestarle, le dire dos cosas. Las trebas en principio se mantienen inmutables en sus inmarcesibles marcos jurisdiccionales, pero sus nombres cambian como pasa San Petersburgo a Leningrado, Trasanci, Lapatianci, Arrotrebas, pasan a ser Trasancos, Lapacengos/Cetaria,  y Ortumgalia.


    Pero tambien las trebas/ciuitates/populi/territoria se fraccionan ocasionalmente con el paso de los tiempos, así ambas amaeas se fracionan para dar la Terra de Santiago, Brecantinos se fracciona para dar la Terra de Faro, y si estudia atentamente la sentencia de Alfonso V, sobre pleitos por los confines entre el condado de Aveancos y los de Cornado y Benbejo (aviancos cor(1007 López Ferreiro Apéndices II, LXXXII ) verá que los inviolables límites territoriales de los  Trebas, Toudos/ ciuitates/populi/respubicae/ commissa (siue potius commissos) mandationes/territoria,/comitatos / y las dioceses/arciprestazgos, no eran tan imviolables.


    Y dice Crougintoudadigo que constándole a su caro paredros, que es vd. un extraordinario medievalista, y aún de fina y limpia pluma, de bueno, sobrio y claro estilo,  y nada afectado, ya podría vd.entrar, y mejor que nuestras paredrias, en  las circunstancias en que se produjo  la supuesta serrata esa del comitatus, si es que se produjo. Auque se convendrá conmigo que lo que en realidad pasó fue que el commiso pasó a ser de Supperado, perdiendo su antigua denominación y prosapia. Pero ésta vieja denominación , al igual que sucede con sus raices, caro Bergan y con sus genes, que todo se hereda menos acaso el dinero, aunque el  tronco  de su paredria se  nos esté con sus ramas en Cataluña,  no se perdió del todo y nos quedó la Gandera de Bavegio, reducida de egregia treba prerromana a mero topónimo medieval. Sic transit gloria mundi. Lo mismo le sucedió a Labacencos.


    Se nos sorprendería vd, caro Bergman viendo a nuestras paredrías disfrutar con estas cosas (amen de la común consuetam rationem, el común derecho privado...., los comunes usos y costumbres, y quizás entonces apartando vd. un rato la vista de Cataluña, como en el epigrama de Marcial  escucharía el canto del Océano Galaico... ) ya no en Babegio, ni el la Urbe Gallaecia, sino en Irlanda, y en Inglaterra, y en Escocia, y en Gales, y en la cara Bretaña.... Naciones heredera al cabo de la común tradición institucional celtoatlántica.


     Espero que por darle gusto a vd., malhumoradillo señor:-),  no haya agotado Crougintoudadigo la paciencia del caro Silberius.


    Salud y Gloria.


     Y le dice también nuestra paredria,  vengándose un poco por sus quejumbrosas expresiones, o por agravarle el caso, que lo que a él más le preocuparía de la cuestión que su caridad plantea, radica en considerar que de ser Babegius o antropónimo  o gentilicio latino, se nos pudo introducir en la cosa, suplantado en época imperial el nombre prerromano de una treba, ciuitas o populus. Pero se quiere pensar que Babegius es nombre prerromano autoctono.


    No se si le habrán  respondido bien , caro señor , a vd., nuestras paredrías, que tambien, le son como un puntillo  'medievalistas', y le sabemos paleografía y afectos a la documentación alto medieval.


    Mi paredros Andrés Pena es autor de un libro Narón un concello con historia de seu II A Terra de Trasancos ollada dende os Mosteiros de Pedroso e Xuvia na Idade Media  (1993), donde transcribimos en un apéndice el 'códice' 63b del AHNde Juvia, y tratamos a lo largo de 601 páginas, pormenorizadamente estos temas del paso de lo antiguo y tardoantiguo a lo medieval.


    Y recientemente, pasado año,  ampliamos de nuevo estos estudios que de un modo fundamental versan sobre  complejas cuestiones del desarrollo de derecho privado, la evolución del territorio y la jurisdicción por una parte y de la propiedad por otra, hasta finales del siglo XII. 


    Por si es de su interés, le dice crougintoudadigo que la   Historia de Narón, en tres volúmenes, con una rica factografia medieval, de nuestro paredros Andrés Pena Graña no está en su website www.andrepena.org,  pero que es el trabajo al que ha dedicado su vida y sin reservas. Lo demás, el aburrimiento de este domingo que me hace dar a la tecla, el gusto de escribirle a vd. y las cosas celtillas a las que nos dedicamos, son grato pasatiempo.



    no

  13. #13 crougintoudadigo 14 de abr. 2008

    Jeromor esta cuestión que plantea es muy interesante


    Estoy de acuerdro con la segunda parte de su clausula, es correcto lo que dice " Ercoriobri, será ablativo de un Ercoriobris (como Miobri de Miobris), que da, efectivamente, los abundantes –bres gallegos"


    Pero por lo arriba espuesto no puede ser, claro es nuestra opinión, En cuanto a  "ese ex c(astello) "


     Aunque sea el signo castello o ex, una vez que sabemos que este signo pervive durante todo el imperio, ya es irrelevante por lo arriba expuesto.


    La cosa tenía relevancia cuando nos querían hacer creer que el signo invertido era una forma de organización autoctona mientras que las ciuitates eran una forma de organización romana, impuesta con los flavios, efecto de la concesión del ius latii, y muestra de la supuesta 'romanización' de Gallaecia. Esta era el paralogismo (falso razonamiento), no adjetivaré esta vez, y valoración (de Pereira Menaut en galicia) que interesadamente se hacía el galicia.


    Una vez demostrado que el signo invertido dura todo el imperio, que no desaparece, desaparece la interpretación que quería ver en su caida y desaparición del registro epigráfico el efecto de la romanización.


    Una vez demostrado esto, y pues que viene repetido el castro en el topónimo en ablativo que sigue a la letra c invertida, considerando que las dos formas de organización politica de los mini estados celtas son el continente o treba y el contenido , los cincuenta o cien castros que tiene en su interior, consideramos tambien que el valor del signo es irrelevante, pues que ya sabemos lo que quiere decir, diría exactamente lo mismo en un caso o en otro, y no se cambiaria en nada la comprensión del epígrafe.


    La otra cosa, maniobrar con el signo invertido, como con los ojos del Guadianas, haciendolo desaparecer, obscura per obscuriora, en epoca Flavia, por personales necesidades, es una falacia metodologica que creo que hemos dejado a la vista de todos. ¿Hay alguien aún en vista mencionado del cuadro evolutivo de las letras latinas de Monteagudo que se crea que el signo cae en el siglo I d.C? Es lo mismo que pasó con el "lusitano" o con la inscripción de Arroyo. No eran prerromanas, eran bajoimperiales. El resultado lo sabemos todos.

  14. #14 crougintoudadigo 14 de abr. 2008

    Jeromor


    El modelo que dice Padre, hijo, abuelo es el de la derbfine "familia cierta" celtica, que no ultrapasa al abuelo en linea directa ni colateralmete al sexto grado (primos segundos) cf. (Pena Graña AB 1994, el Anuario Brigantino de ese año aún no está en red, le pongo un ejemplo, cito de memoria


    CAMALVS ULPINI F(ILIVS lo pongo así para que no me desaparezca) CELTIVS F (ILIVS)


     


    En el epígrafe que vd. cita, y del que nuestra paredría se ha ocupado muchas veces, leemos


    Aquí Yace (lo ponemos al principio porque hace más bonito) Popilio Velloso (un alcume que decimos en galicia) hijo de Flavio hijo de Vendieco de la Casa de Vacoi


    Les ruego atiendan a esto, este ejemplo lo tomo de nuestra tesina de licenciatura dejada en 2001 en el depto de Historia I de la USC, con derecho a pública consulta (craso error que me la convirtió nuestro caro trasnillo Mobbingnicio en una TAPA, entreverada de unos pepinillos de su huerta, pero esa es otra historia),


    va en gallego.



    TERRITORIO POLÍTICO ATLÁNTICO: ARTICULACIÓN INSTITUCIONAL.


     


    O TÚATH IRLANDÉS.


     


    Irlanda encontrábase fragmentada nuha morea de Territorios Políticos que nós chamamos habitualmente ciuitates, e que os irlandeses, conservando o primixenio nome,  chaman Túatha(lése  tuda, comparativamente similar ao toudo galego en toudo-pala ou toudadigoe) gobernados por un rei, un , ou rí-túaithe (Mc Cone 1990, p. 9; Herbert 1988, p. 51), con un poder baseado na sona da súa clientela ou cénel, reclutada entre os cabaleiros terratenentes. Para Harold Mytum, o Túath foi na Antiga Irlanda cristiana, a pedra angular do sistema político. Este autor, tras sinalar unha grande retesía da historiografía irlandesa (Mac Neill, 1911; Byrne, 1971) en torno ao feito de que o Túath represente ou non unha tribu por mor de que, como sucede en galicia, non existe dende o punto de vista étnico, lingüístico ou cultural ningunha división, conclúe que “o túath representa unha unidade política e, por ende, débese considerar unha tribu”. (1)



     


    Os cabaleiros, señores dunha “casa” ou fine nobre, estendían a súa soberanía doméstica sobre parentes e clientes bo-aire, homes libres propietarios de bois e de terras, así como sobre os am-bue, os “sen bois”, aos que a cambio de rendas e de asistencia militar entregaban, nunha especie de “préstamo de uso” vasalático, en precario, vacas e campos cultivables perfectamente demarcados (2). Asistidos a pé polos seus clientes, estes nobres, que vivían en castros chamados rath ou duns, (3) servían ao seu rei como en todo o mundo céltico a cabalo.


    O antigo concepto irlandés de familia e parentesco é complicado: a gel-fineou “familia da man” (geil= “man”) comprende o pai co seu fillo, co seu neto, co seu bisneto e co fillo déste; a derb-fine comprende na liña direita o avó, e na liña colateral o tío, o primo curmán e o fillo deste último; a iar-finecomprende na liña directa o trisavó e na liña colateral o tío avó máis dous grados de primos constituídos polos fillos e polos netos deste tío avó; o ind-fine comprende na liña directa o trisavó e na liña colateral o tío bisavó e dous grados de primos constituídos polos fillos e polos netos deste tío bisabó. Sinalemos non obstante que a “familia certa” ou derb-fine non ultrapasa na liña directa alén do abó e non vai máis alá do sexto grado, ou sexa dos primos segundos, na liña colateral (véxase por exemplo Camali Ulpini F. Celtius F. Viseu.). Os clans familiares toman as súas decisións colectivamente, máis sempre hai neles, tanto nas familias nobres como na realeza, un xefe que os cohesiona xunto a un sucesor ou herdeiro deste último (4), formando todo isto un sistema sucesorio nomeado tanistry (5).


    Ao xefe da finecorrespondíalle a plena xurisdicción sobre o seu dominio, “ estado ” ou “ casa ”, e o mando militar.


    [1] (1) Harold Mytum: 1992, p. 141


     (2) Así na carta de Sobrado do ano 966  no textamento do bispo Sisnado, o seu irmao Rodrigo e a súa cuñada Elvira dise “ […] Adicimus adhuc ad hanc seriem testamenti uel benefacti nostros atonitos et nostras magnificentias que dedimus per nostros infanzones,  siue villas seu argento, uel quecumque de ganato nostro eis dedimus, ut nobis cum eo seruicium exercuissent  […]  concesserunt eam mihi fundatoribus ipsius loci in diebus diui memorie domni Ranimiri principis per Scripturam firmitatis siue et meos atonitos et villas que meo dato haberente meos infanzones sic omnia uouis concedo[].” Tumbo I fols. 5 r.-6r. nº 6 p. 36. na edición  mencionada de Loscertales. Recolle Mac Cone como o rei da Cas de Brigit na provincia de Leinster fixo un edictum per plebes [=ai. túatha?] et provincias [=ai.mór-túatha] quae sub eius eran ditione et iugo)” para facer un camiño real. E “cando moita xente veu por parentelas e familias (convenientibus multis populis [=ai. túatha?] per cognationes [=ai. cenelá?] et familias [=oi.fini?]dividiron o traballo entre todos, sinalando que os túath funcionan como vínculos subordinados munha eficaz cadea de mando provincial moito millor que como unidades federadas de perdida independencia que deben pouco máis que unha fidelidade nominal ao rei común (1990, p.9).


    (3) Nome este non descoñocido en galicia e Portugal: Dunios ( prob. “ Doniños ” – que non viría do antropónimo Doninus- , Ferrol),  Eboro dunum literalmente “ castro do teixo ”  (Ébora, capital do Alto Alentejo, eburotamén ibbo, “teixo”. Ibbo castro “Castro do Teixo” (Valdoviño, Trasancos).


    (4) Henri Hubert: 1932. reimp. esp. 1988 p. 436-437.


     (5) Comparativamente, pódese ver isto na Galiza Medieval no longo pleito dos arciprestados entre o bispo Gonzalo de Mondoñedo e o seu irmán o conde de Galiza e de Trava, Don Pedro Froilaz, por unha banda, e o arcebispo de Santiago, Diego Xelmirez, pola outra, (antecedentes): Na Divisio Teodomiri (ano 569) os xa mencionados territorios de Trasancos, Labacengos e Arrós pertencen como arciprestados á diócese dos Britóns, segundo unha dubidosa interpolación. No ano 830 (a data estaría deturpada confeccionándose este documento unhas décadas máis tarde) Tructino menciona unha serie de igrexas “propiedade da sé Iriense ” entre as que se encontraban algunhas  nas Terras de Trasancos, de Labacengos, de Besancos, de Prucios e de Nemitos. No ano 886 o rei don Afonso III consignara  á Igrexa de Mondoñedo os arciprestados e terras de “Trasancos Bezoucos, Prucios e porto de Seaia”; có que Mondoñedo levaba administrando oa arciprestados de Trasancos, Bezoucos, e a metade de Seaia dende tempos immemoriais xunto aos de Labacengos (Lapatiancos) e Arrós (Arroni, Arrotrebae) cando pola  Bula do Papa Pascual II Iustitiae ac rationis ordo de 31 de decembro de 1101, pasando a ser Compostela a sucesora lexítima das igrexas que pertencían á Cátedra Iriense, Xelmírez reclamou amigablemente ao bispo D. Gonzalo, irmán do conde D. Pedro, a devolución dos citados arciprestados desempoirando o mencionado antigo documento de Tructino. Unha cadea de feitos poría fin ao problema os arciprestados solucionado, tras dunha longa rifa, recollida pola Historia Compostelana, entre os dous bispos na que intervira o Papa e numerosos preladosos, por interéses nacionais de galicia, unilateralmente polo conde D. Pedro Froilaz, xefe (tánaiste)dun extenxo clan familiar ao que pertencía o bispo de Mondoñedo, berce do Condado de Trastamara, que manda ceder ao seu irmao  en favor de Xelmírez. Tras da obediencia do abade de San Martiño de Trasancos ou Tartares (Xuvia, Narón) como xefe da igrexa ártabra, e varias actas de sumisión da familia condal de Trava, Don Pedro a súa esposa dona Maior Guntroda e as hirmáns do conde as hirmás Froilaz, monxas de Xuvia, Muniña e Visclávara, segue a sinatura dos cabaleiros de Bezoucos, dos cregos de Bezoucos, e “[…] os nomes dos cabaleiros que viven en Trasancos (Ártabros) Labacengos (Lapatiancos) e Arrós (Arroni ou Arrotrebas), que máis abaixo se consinaron, os cuais xustamente prometeron esta sumision, tanto no seu nome, pois estaban presentes, como no nome dos seus compañeiros que estaban ausentes e no nome de todo o pobo […]” (Hª. Comp. XXXV 1-9) .


     


     

  15. #15 crougintoudadigo 14 de abr. 2008

    ubi PONo


    Aquí Yace (lo ponemos al principio porque hace más bonito) Popilio Velloso (un alcume que decimos en galicia) hijo de Flavio hijo de Vendieco de la Casa de Vacoi


    Aquí Yace (lo ponemos al principio porque hace más bonito) Popilio Velloso (un alcume que decimos en galicia) hijo de Flavio hijo de Vendieco, Lanciense,  de la Casa de Vacoi


     

  16. #16 crougintoudadigo 14 de abr. 2008

    Perdón


    Ubi PONo


    Aquí Yace (lo ponemos al principio porque hace más bonito) Popilio Velloso (un alcume que decimos en galicia) hijo de Flavio hijo de Vendieco de la Casa de Vacoi


    est POSí


    Aquí Yace (lo ponemos al principio porque hace más bonito) Popilio Velloso (un alcume que decimos en galicia) hijo de Flavio hijo de Vendieco, Lanciense,  de la Casa de Vacoi


     

  17. #17 crougintoudadigo 14 de abr. 2008

    Pero lo más importante de todo, Señor Jeromor, es que como ya lo intuyeran Bloch y Piggot, el sistema nace  y funciona en el Neolítico, se desarrolla en la Edad del Bronce, en la Edad del Hierro, y llega en muchas partes del Atlántico hasta la Edad Media, y en ciertos aspectos y pervivencias hasta final del antiguo Régimen,


    De esto va el tercer volumen de la serie Narón Un Concello con Historia de Seu III, Fidalgos, Priores y Labregos (Narón 1997). En el sintetizamos a lo largo de muchas páginas, y con mucho aparato crítico, toda esta evolución celtoaltántica en clave comparada, a través del estudio de la jurisdicción y la propiedad en galicia y en la Europa Atlántica, insular y continenta, estudiando las huellas de su génesis (mediante un método interdisciplinar,  capaz de generar paquetes de evidencia institucional persistentes en la  larga duración, creado por nuestro paredros Andrés Pena) y acompañando su evolución, la evolución de la propiedad por un lado y de la jurisdicción por otro, vemos que cosas desaparecen, y por que desaparecen, que cosas cuajan y por que cuajan, que cosas se transforman y cómo se transformas, y que cosas evolucionan naturalmente, hasta la desaparición del Antiguo Régimen, ya con la Regencia.


    Salud y Gloria.

  18. #18 crougintoudadigo 14 de abr. 2008

    Amaco


     Es un concepto de soberania doméstica como cuando dices la Casa de Alba, o la Casa de Lemos. El castro es la casa de un dominus, que extiende su jurisdicción o dominium por un espacio económico demarcado y sobre sus domestici, hombres libres propietarios de una yugada, instalados (en régimen de fosterage ¿Conoce el concepto?) y siervos con su ganado y tierras puesto en régimen de  enfiteusis.


    Viable señor de muchos castros, cliente o vasallo a su vez del príncipe de la Treba, este nobile es también posiblemente un absentista del campo que renunciando a vivir con su lejana parentela bajo su jurisdicción, con sus clientes, con sus campesinos libres y con sus siervos atados a las tierras en el interior del pequeño recinto fortificado de su aldea o explotación rural, habría optado por buscar la equipolente compañía de sus pares terratenientes, nobles grandes y linajudos del país en las oppida o ‘ciudades celtas’ como Briteiros o Laniobriga.


    Descendientes todos ellos de sirenas marinas, ora de portentosos y sobrenaturales seres melusinos, ora arrojada la nave que los trajo a la costa por la tormenta, ora llegados persiguiendo al ave o al cuadrúpedo, los míticos fundadores, cuyos túmulos fundacionales Neolíticos, como en Irlanda, perdidos en lo alto de los montes en los confines de sus remotas aldeas desde la noche de los tiempos se sobreponen jerárquicamente en la necrópolis familiar a otros menores, los grandes nobles, o las grandes ‘Casas’ garantizan su poder con sus efectivos gentilicios o sus vasallos.


     Cada Casa (Treba) al frente de su cabeza nobiliar y cada una con su residencia, con su salón de banquete y su narrador o fistor (similar al ai. fili-  pos. latinizado fili-stor. Cf. comparativamente filisteos “fisteus”) de historias familiares, de fazañas, y de cuentos, todavía evocado melancólicamente en sus Partidas porel reí de Castilla, de origen gallego Alfonso X el Sabio, prefieren ausentarse de sus múltiples propiedades rurales, huyendo del aislamiento y de la monotonía rural, buscando la compañía de los iguales, y consumir sus rentas en el lujo, en el bullicio urbano, en el banquete de la corte, en los grandes oppida –y espero que esto que escribo no caiga en saco roto cuando se musealice y se cree el centro de interpretación de San Cibrán de Las- donde ocupan espléndidos palacios de unidades separadas, que muchos hacen derivar del modelo de uilla romana, sin reparar que, según parece,  el parecido con la mencionada uilla “paucas fenestras plateas versus” con solo una entrada al exterior, y dispuestas en cambio en torno a un gran patio interior todas las habitaciones, de unidades separadas, como gusta a los celtas, podría responder, sino a algo compartido de una facies anterior a un simple fenómeno de convergencia evolutiva de la llamada “granja defendida” atlántica.


    --------------


    Y dice crougintoudadigo que sobre las gentes y gentilidades no se nos angustie vuesa merced, dentro de este sistema aluden - les damos nuestra palabra de honor, a la población, a todos los efectivos bajo la jurisdicción de una casa noble- Pero antes de hablar de esto que les parece si establecemos una base de partida para continuar esta discusión.


    Les advertimos que nuestros paredros Andrés Pena, les va a decir lo que parece una sonora tontería. No se si tendremos razón o no. Pero como las verdades de hoy son las mentiras del mañana pensamos  tras largas discusiones y veladas en una hermosa casa de turismo rural del norte de galicia con especialistas, entre los que se encontraba el egregio Martín Almagro Gorbea,  que todo lo que nos mostraba la evidencia de lo que manejabamos es que por encima de la lengua indoeuropea y celta del occidente, y de la no indoeuropea del mundo Ibérico y vasco. Toda la Península Ibérica (posiblemente, pero por si acaso ladeamos el mundo de las poleis de tradición púnica y griega), concebida como un espacio geográfico, como un continente compartía el mismo horizonte institucional. Un horizonte formado de forma acumulativa. Un horizonte caballeresco que podíamos considerar en todo plenamente céltico.


    No se alarmen. Les ruego examinen el material que les querria poner a continuación. A modo de avance de lo que se discutía y se discute en realida. Este material está publicado en gallego el primer volumen de la Historia de Narón (1991), pero nos lo republicó otra vez nuestro republicano paredros el Andrés en  castellano en 2004, diez años despues.


    Sabe que Crougintoudadigo que es largo. Pero piensa nuestro paredros que es necesario partir de una base común. Les pide crougnintoudadigo permiso ¿Lo podemos poner?


    Luego establecido un punto de partida trataríamos el asunto de las gentes y y de gentilitates, entendiéndo con alguna precisión de lo que habla cada uno. ¿Hace?  ¿Les cunde?


     


     

  19. #19 crougintoudadigo 14 de abr. 2008

    Te Deum laudamus


    Ponen nuestras partes la parte contratante de la primera parte


    VII TERRITORIO POLÍTICO ATLÁNTICO: ARTICULACIÓN INSTITUCIONAL DE


    LA FUNCIÓN SOBERANA



     


     


     


     


     


     


     


    1.

    LA TERRA COMO

    FUNDAMENTO DE

    LA ARTICULACIÓN POLÍTICA

    E INSTITUCIONAL DE galicia 


    Lo dijimos ya en 1991. Junto al dignatario religioso con patrimonial malla para la exacción de rentas, el príncipe ejerce la función soberana a través de los lazos de clientela que lo vinculan a los señores de los castella, “castros”, uillae o uillas, “territorios económicos fragmentados”, lugares o cotos jurisdiccionales en la Treba[1].


     


    En este profundo contexto institucional señalamos como individuos o colectividades entraban en dependencia o subordinación con una Treba o con un noble.


     


    Príncipes (y todos sus efectivos con él) recibían el sometimiento y obediencia de particulares o unidades político-territoriales a través de una solemne ceremonia registrada ocasionalmente en votivos bronces en la sagrada piedra comunal, trebopala, en torno a la que se hacen estos pactos en el curso del *oenac (h)/forum, asamblea o feria tribal.


     


    Procedimiento no exclusivo de los romanos, estas relaciones tienen un carácter vertical que se corresponde con la estructura jerarquizada de las sociedades caballerescas y en absoluto implican relaciones entre iguales (ex pari), sino supeditación pleitesía y vasallaje pues los encomendados (clientes) pasaban in fidem acceptos  a engrosar los efectivos gentilicios del patronus que los recibe “como clientela suya y de los suyos”.


     

    Los así acogidos, encomendados “se commendare”[2] -  al patronus constituían su clientela como familiares. Un lenguaje institucional muy desnudo, muy arcaizante y a la vez sumamente plástico. En este mismo marco se encuadra el modelo de relación entre el poder monárquico y la oligarquía territorial de

    la galicia

    medieval, y la articulación jerárquica discriminada, antepasado derecho, en estado puro, del sistema vasallático conocido en el mundo feudal, regula también las relaciones humanas dentro del ‘territorio’.

     

    Porque este procedimiento era similar al de los indígenas (SVSARROS/LOVGEIOS, etc.) los hospitia serían utilizados con gran efectividad por los romanos para establecer nudos de clientela con las unidades políticas de base ‘territorial’ de

    la Gallaecia.


     

    Tras el establecimiento de relaciones de clientela Roma está plenamente legitimada para utilizar a los hombres de armas de los príncipes territoriales de

    la Gallaecia Antigua

    en su beneficio y también para ejercer una acción fiscal recibiendo, de las provincias imperiales aquellas que requerían un continuo control y presencia de tropas y cuya sumisión dependía personalmente de su vinculación feudovasallática (sic) con el emperador, entre los “obsequia” el pago de un tributo (censum) en determinadas fechas.

     


    El vínculo, que se transmite de padres a hijos no se podía extender más allá de la tercera generación (P. De FRANCISCI, Primordia Civitatis. Roma 1959) y colateralmente al sexto grado, había que renovarlo como ocurría con los foros medievales cuando caducaban y este es el sentido de la tabula de Castromao del año 132 d.C. que establece una relación sinalagmática entre los coelerni y el prefecto de la cohorte I de los celtiberos, C. Antonio Aquilo.


     


    El mantenimiento de los territoria por sus principes dependerá estrechamente del respeto y el cumplimiento de los pactos establecidos por ambas partes.


     


    Las luchas políticas internas ínter territoriales se sustituirían tras la conquista y durante el Imperio por un gran teatro de operaciones, compañías articuladas en torno a sus mandos naturales e insignias tribales (vexilla) recibirían el nombre jurídico de peregrini,  hombres libres gobernados de acuerdo con sus usos y costumbres viviendo dentro de la esfera dominada por Roma.


     


    Para terminar con los problemas militares que motivaron la crisis del 68-69, Vespasiano retiró de Hispania tres legiones: VI Victrix, X Gemina y I Adiuitrix (que habían sido destacadas para evitar el salto del estrecho por las fuerzas Mauritanas de Otón) y las envió a defender las fronteras del imperio.


    Paralelamente Vespasiano concedió el derecho de latinidad, el ius latii para toda Hispania, para que estos derechos se pudiesen hacer efectivos se exigió a los peregrini que en sus ciudades tuviesen o adoptasen la organización romana, es decir, que contasen con un senado y magistrados colegiados elegidos anualmente al estilo de las ciudades romanas, pero como los honores eran gratuitos, el principio que servía para impedir la conversión de los magistrados en funcionarios, permite mantener los resortes de la política de la civitas  en manos de los que poseían los recursos económicos, es decir, los que lo tenían antes y las cosas siguieron como estaban en el seno de las civitas/populi del NW.


     

    Muchos historiadores pretenden que los populi de

    la Gallaecia

    empiezan ahora a nombrarse “civitates” y lo interpretan como síntoma de romanización. Nada más lejos de la realidad.

     


    Las medidas de Vespasiano pretendían simplificar la administración provincial, sobre todo, el reclutamiento de gran rentabilidad por su austeridad, disciplina, preparación y fidelidad a los mandos de soldados del N. y NW. peninsular, que fueron colocados en las tropas auxiliares y aún en las vexillationes de las legiones al contar ahora con el requisito de ser ciudadanos de derecho latino.


     

    A partir de ahora muchos historiadores proponen el despegue y progreso de la urbanización siendo clásica la epístola de Vespasiano a los Saborenses, una comunidad de

    la Bética

    , a la que autoriza en el  año 77 d.C. a trasladar su lugar de habitación de la montaña a la llanura:

     


    Permitto vobis oppidum sub nomine meo, ut voltis, in planum extruere.[3]


     


    Cuando lo que indica este epígrafe es la construcción de un castro “de chaira” por parte de los saborenses, un recinto fortificadoy  un nuevo espacio jurisdiccional demarcado con permiso del emperador quien percibe “vectigalia”su quiñón establecido.


     


     


    En la epístola de Vespasiano, por la que accede a la petición de los decuriones de Sabora autorizándoles a construir con el nombre del emperador no un municipium flavium, como habitualmente se pretende, sino un nuevo espacio jurisdiccional y de explotación, una salida para la población joven, para los recién casados, de un modo semejante, a los enjambres de una colmena que buscan  nuevos territorios, un nuevo castro, oppidum, o ciudad fortificada, un Oppidum Flavium, Castrum Flavium o una Flaviobriga con las condiciones fiscales antiguas, vigentes y validadas desde la época de augusto, pues para alterarlas estableciendo otras nuevas deberían solicitarlo al gobernador cuyo informe para la decisión última del emperador seria vinculante. Los saborenses construyen un oppidum, un nuevo territorio segmentado autarcico en realidad, pues en torno al nuevo castro el espacio jurisdiccional demarcado crece y se recrea clonando íntegramente el modelo original en la nueva célula o unidad de  explotación.


     


     


    Esta “romanización vendría acompañada de la generalización de los antropónimos de los Flavios” entre los indígenas y sobre todo por la creencia, basada en una errónea apreciación semántica, de que las unidades políticas y ‘territoriales’ indígenas que Plinio denomina populi en Lusitania, Gallaecia y la franja cantábrica pasan a llamarse civitates según estos autores que cuantifican sobre esta premisa. Así, diez populi aparecerían nombrándose civitates como dedicantes del puente Aquae Flavia y 11 civitates son consideradas (L. GARCIA IGLESIAS) auténticos municipios. [4]


     


    El tiempo que antiguos populi (Limici, Interamnici)  pasan a nombrarse ahora forum (por el lugar donde celebraban sus ferias y asambleas políticas administrativas y religiosas del más puro sabor celta), civitas, o adoptan el pomposo título de respublicae. Muchos historiadores consideran definitivo y definitorio del proceso de romanización el hecho de que donde Plinio había encontrado 114 populi tan solo faltarían 27, y que Ptolomeo sólo cite civitates en torno al 150 d.C.


     

    Hasta las reformas de Diocleciano, el gobernador provincial, la máxima autoridad civil y militar, en el marco de

    la Lex Provinciae

    , estaba obligado a un escrupuloso respeto a la organización indígena y su derecho consuetudinario, a la “consuetam rationem”. La concesión de la ciudadanía latina por Vespasiano (74 d.C.) carece de significado en el modelo que presentamos aquí, y no altera en absoluto la estructura interna de los “Territorios Autónomos Políticos Celtas” civitates estipendiarias[5] pero totalmente autónomas, como muestra la tabula de Castromao del año 132. Y otro tanto había sucedido con la concesión de ciudadanía de Caracalla del año 212.

     

    Podemos afirmar que las civitates o populi estipendiarias de

    la Gallaecia

    , las “Unidades Políticas Territoriales Autónomas”, las Terrae, mantendrían intactos sus límites y su estructura económica, política e institucional, facilitando tropas a roma y pagando religiosamente los tributos y cargas fiscales establecidos.La base política e institucional de

    la galicia

    alto medieval, (otra danza es que en 1992 cuando la desvelamos en una amplia monografía[6] lo ignorasen el común de los medievalistas gallegos) y hasta las postrimerías del siglo XI, el territorium o Tierra que correspondiéndose con eso que denominan “étnicos” al referirse a ellas en

    la Edad

    del Hierro, o Civitates/Populi/Respublicae durante la dominación romana; “parroquias” =  diócesis de un “pseudo parroquial” en

    la galicia Sueva

    o  correspondiéndose simplemente con “nada”, anegados en un baño de ácido pese a la ubicuidad de su presencia en las fuentes documentales, no existiendo oficialmente en

    la galicia Medieval

    hasta 1991 y 1992 en que los estudiamos por primera vez. Estos Territoria o Terrae, Treb- en todo su esplendor, fósiles vivientes con todo su vigor e instituciones intactas, serían durante buena parte de

    la Edad Media

    el elemento referencial básico.

     


    [...] in urbe Galecie, Territorio Nemitos, prope baselica sancte Leocadie de Perillo [...][7]


    [...] ad locum vestrum qui est fundatum in urbe Gallecia, Territorio Trasanquos ripa fluminis Iuvie [...][8]


     


    El número de ejemplos es casi tan numeroso como el número de diplomas.


    A raíz de una ordinatio:


     


    [...] Et suam terram ipsi comes et cum gens sua de manu regis ad imperandum acceperunt. (año 982)[9]


     


    La ordinatio recibe este nombre por la primera palabra o encabezamiento de la cláusula


    Ordinamus vobis ad imperandum […]


     


     

    En el Territorium los señores del adoptan el título de Imperante, o de Princeps “de terra”. Los condes no son meros latifundistas son señores jurisdiccionales de Terrae usualmente familiares y heredadas de avolengo, propietarios de multitud de espacios que denominamos Territorios Políticos Autónomos Celtas, y adoptan el título de Imperantes o de Principes como tales señores jurisdiccionales en cada una de estas terrae o terras constitutivas de sus estados patrimoniales y la base de su clientela familiar y poder político. Esto sucede –como sin dificultad hemos observado en las colecciones diplomáticas de los monasterios de San Salvador de Pedroso, y de San Martín de Xuvia, ambos en Narón (A Coruña) en

    la Terra

    de Trasancos con la dinastía Petriz, ‘’Pérez: los Froilaz, luego Condes de Trastamara hasta la muerte sine semine del último trastamara directo Roi Gómez, transfiriéndose luego el título y las posesiones a la casa de Molina y después a la monarquía castellano-leonesa con Sancho IV, “El Bravo”, cayendo las Terrae o Territorios Políticos que lo conformaban (Bergantiños, Nemitos, Prucios, Bezoucos, Trasancos, Labacengos, Arrós, etc)  en ‘regengo’ o realengo[10].

     


    Por este motivo, porque los condes, señores de Territoria o Terrae diferenciadas jurisdicciones autónomas de tipo celta como Trasancos, Labacengos, Nemitos, etc, etc., eran mucho más que meros terratenientes o posesores de simples latifundios, adoptaban el inmemorial título de Imperantes o principes en cada uno de sus condados patrimoniales:


     


    In Territorio Faro […], in Territorio Prucios […] in Territorio Ortigaria […] princeps huius Territorie comes dominus Ferdinandus et frates eius domus Vermudus […][11]


     


     


     


    El territorio político celta, lo que hoy llamaríamos el concepto de comarcalidad, es algo muy importante todavía para el gallego medieval. Cuando el conde vende o realiza una donación de determinados latifundios o propiedades en una de sus tierras, o cuando lo hace un particular se señala siempre el Territorio Político autónomo celta al que corresponde la heredad cedida: […] et est ipsa hereditate in Territorio Trasancos […]


     


    Y se adopta mencionar en las cláusulas cronológicas de los diplomas el nombre del conde con su heredado título del ‘Territorio Político Autónomo Celta” o principado en el que detenta la jurisdicción: […] Imperante de Trasancos commite domino Fernandus [...]


     

    Junto al príncipe de

    la Terra

    figuran en las referidas cláusulas cronológicas de los diplomas usualmente el arcediano, archipresbiter, y junto a él los dos funcionarios del  princeps/imperante de

    la Terra

    : el ‘Juez Territorial’ Maiorinus Terrae y el “Administrador Territorial” ‘Villicus’ o ‘Vicarius Terrae seguidos en ocasiones a continuación de una nutrida Aula Comitis de Terra’.

     

    El Territorium en

    la Urbe Gallecie

    Medieval mantiene formalmente en la función soberana y administrativa representada por dos magistrados (vergobreto) de tipo céltico la duplicidad celta base territorial heredada del pasado. El príncipe de

    la Terra

    después de prestar juramento de fidelidad al monarca Astur, Galaico, o Galaico-Leonés recibe las Terrae que ya tenía antes, convirtiéndose en palabras de Carlos BALIÑAS PÉREZ “en el nuevo oficial real en la comarca que controlaba antes de la integración en el ámbito superior del reino”.

     


    Para Carlos BALIÑAS –con quien en otras cosas nos convenimos- la nobleza gallega “reconoce y se compromete a valer el imperium general y supremo del rey mas este tiene que otorgarle la potestas en espacios geográficos y políticos […] concretos”, el mismo autor subraya también que “el encontro entre este nuevo espacio de poder y la desarticulada  [el subrayado es nuestro] tierra gallega alcanza inicialmente un carácter de conflicto armado”[12]


     


    Pero desconociendo la organización política de base territorial gallega, como era habitual pensarlo entonces y lo sería hasta comienzos de la última década del siglo XX, Carlos BALIÑAS PÉREZ aseguraba refiriéndose al momento cronológico Alto Medieval Gallego por el estudiado, entre los años 718 y 1037 “La referencia espacial con la que jugamos está aún más indeterminada” y respondiendo a continuación una pregunta que había previamente formulado ¿Qué es, qué se entiende por galicia en

    la Alta Edad

    Media Peninsular? con una tajante respuesta acometía el tema de su trabajo “El hombre gallego de los S. IX-X, basa todas sus referencias geográficas en el espacio concreto en el que  vive -montes, valle, isla, río, son sus puntos de estructuración espacial con una obscura mención al territorio o provincia en que éste se encuentra”


     


    ¿Obscura mención al territorio o provincia? En sinergia con el aparato crítico con que  ilustraba su respuesta,  BALIÑAS PÉREZ no podría haber sido  menos explícito:


     


    “Así en el año 872 sus dueños definen el monasterio de Samos como: Baselica ac monasterium (Sanctorum juliani et Baselisse) situm est provincia Gallecie, Territorio Lancara, Circa rivulum Sarrie discurrente de Eribio vel monte Serio [...]


    -Tumbo de Samos- [13]


     


    En la carta se muestra todo lo contrario, una clara referencia a la entidad y personalidad de galicia “Provincia Gallaecia” o “Urbe Gallaecia”, lo demás es “Terra de Foris” y, luego, como es habitual siempre figura el TERRITORIO POLÍTICO.[14]


     


    Diciendo:


    “[…] se puede afirmar que la altura del 850; se estableció una relación personal, aunque bajo ningún concepto enmarcada en la estructura feudo-vasallatica [sic], entre el rey de Asturias y la nobleza gallega [...]”


     


    El Sr. Baliñas, como hemos dicho hace una década, tuvo el innegable mérito haber descubierto las relaciones de clientela entre los reyes y “xerarcas locales” o “nobles” [cuidadosamente omite la palabra vasallos] […] ¡En el siglo IX!


     

    Si dijimos que el Territorio Político o Treba se definía como Estado por tener un espacio sagrado polifuncional en torno a la piedra de la divinidad tutelar, Blanca Fernández-Albalat señala que al rey correspondía catalizar el curso de las instituciones siendo su obligación convocar

    la Asamblea

    , celebrar un banquete, presidir

    la Asamblea Judicial

    y fijar los impuestos: El “cis” (= CENSUM)- un tributo para la mesa del señor, y no dinero- y el tuarastal, una reposición por parte del monarca del 10% del valor de lo recibido.

     

    Podemos adelantar que no otros eran los deberes del príncipe a cuya casa pertenecía Nicer Clutosi principis Albionum, esto es Nicer hijo de Clutoso [de

    la Casa

    ] del Príncipe[15] de los Albiones”, Treba entre el Norte de Lugo y Asturias. Un rey británico de los Atrebates, Cogidubnus, que asombró con su palacio a los arqueólogos de los años 60, era rex et legatus Augusti, sabemos que los romanos lo mantuvieron en su puesto, porque su traición les permitió contar con una base de confianza desde la que someter al W de Inglaterra. Sin embargo Tácito cuenta como a los otros británicos los romanos les quitan la soberanía, que pasa al representante del pueblo romano, ya no son (reges) reyes, pero se les mantiene su preeminencia (principes) en sus ‘territorios políticos autónomos celtas’, única forma de que Roma pudiese tener un control sobre ellos.

     





    [1] Polibio describe las ventajas de tener una nutrida clientela para el noble galo y César señala las ventajas recíprocas del sistema de clientela para los señores y sus seguidores, cf. T.G.E. Powell. The celts. Tham. &.Hudson. London 1960.


     



    [2] Cesar, De Bello Gallico, VI, 27, 7



    [3] D'ORS, A. EJER Epigrafía Jurídica de

    la España Romana.

    Madrid, 1953 p. 61-63

    Imperator Caesar Vespasianus Augustus, Pontifex Maximus, tribuniciae potestatis VIIII, imperator XIIX, Consujl VIII, Pater Patriae, salutem dicit IIIIviris et decurionibus Saborensium. Cun multis difficultatibus infirmitatem vestram premi indicetis, permitto vobis oppidum sub nomine meo, ut voltis, in planum extruere. Vectigalia quae ad divo Augusto accepise dicitid custodio; si qua nova adicere volueritis, de his procoonsulem adire debebitis; ego enim nullo respondente constituere nin possum. Decretum vestrum accepi VIII Kalendas Augustas [28 de julio del año 77]; legatos dimisi IIII kalendas easdem. Valete. Iiviri Caius Cornelius Severus et Matcus Septimius Severus publica pecunia in aere inciderunt. MLas constitutiones principum
      [término acuñado por Ulpiano (Dig.1.4.1.1)]


     proceden todas de Andalucía, y fueron grabadas, a excepción del rescriptum de Castulo en bronce, cf. J. González Fernández, Bronces Jurídicos romanos de Andaluciaa

    [4] “Autenticidad de la inscripción de municipios que sufragaron el Puente de Alcántara” in REE, 32, 1976, pág. 155

    ss

    .[5]  En otra  incripción en

    la  Betica

    solo dos años posterior a la concesión a los Saborenses  por Vespasiano de la licencia de obras para construir, con  acostumbrada jurisdiccional armazón, un recinto fortificado de  llanura, castro u oppidum, vemos como un municipio flavio que alterando la consuetam rationem fiscal sub specie, tenuitate publica,  debía las rentas municipales negándose a abonarlas al recaudador  Servilio Polión,  arrendador de los los vectigales,  apelaban inutilmente, disconformes con la sentencia del proconsul Sempronio Fusco en ultima instancia al emperador Tito.


    [6] PENA GRAÑA, Andrés. Narón un Concello con Historia de Seu. Vol. II “A Terra de Trasancos ollada dende os Mosteiros de Pedroso e Xuvia na Idade Media”. Concello de Narón, 1992, pp.1-601



    [7] A.H.N. (C.D.J.), códices 1041 B. n. 18 fol. 5.



    [8] A.H.N (C.D.J.), códices 1041 b. n. 65 fol. 15.

    [9] Celanova, Cartulario. Lib. II, núm.

    146 in

    LÓPEZ FERREIRO. Hist. T. II. apendi. pág. 178.


    [10] Pasando a ser competencia real la designación del titular del condado de Trastámara.



    [11] A.H.N. Codices (Juvia) 1041 b. n 23 fol 6 v.


     



    [12] Carlos BALIÑAS PÉREZ. Defensores y Traditores, un modelo… pág. 118 y 119.



    [13] Ibid. Pág. 28 

    [14] p.e. “[…] in Terra Nemitos de aecclesia Sancti Marie de Sada… In Terra de Prucios de aecclesia de Pervis […] In Terra Bisauquis de acclesia Sancti Stephani de Herenes […] In Trasancos de aecclesia Sancti Marie de Neda” A.H.N. (Xuvia) cod. 1041 B. n. 6. fol 2vto. Junto a inmumerables ejemplos de los que su recogida llenaría un volumen. “[…] in uilla que vocitant Codegio iuxta acclesia sancti Iuliani, Territorio Presaras”. [A.H.N. Cod. 976 B. fol 13vto. in Mª C. Pallarez Méndez. El Monasterio de Sobrado, un ejemplo… A Coruña 1979]  “In Territorio Mera, uillam vocitatam Leocadi. In Britonia uilla Mediana. In Territorio Bisaucus, uilla nuncupata Littoriana (Noville?) […] inter Montanos et Bragantinos uillam vocabulo Amberonam. In Territorio Pistomarcos uillam cui dicitur Vernimes [… in finibus Territori Montanos ad parte de Presaras, uillam que nominatur Castrum et sanctum Sebastianum […] ibid A.H.N. cod. 976 B. fol 2 y 3 r. ob. cit. p. 263. La unidad política básica El Territorio viene incluída en los límites precisos de

    la galicia Medieval.


    “[…] in Urbe Galecie, Territorio Nemitos” A.H.N. Cod. 1041 B. n. 18 fol. 5.


    “ad locum vestrum qui est fundatum in Urbe Gallecia, Territorio Trasanquos ripa fluminis Iuvie […]” A.H.N. cod. 1041 B. n 65. Fol 15.

    [15] Principis está en genitivo “del príncipe” lo que pretende señalarse es que Nicer pertenece, bien como cliente, bien como familiar a

    la Casa

    del Príncipe de los Albiones

  20. #20 crougintoudadigo 14 de abr. 2008

    Nuestras partes con la segunda parte


    1.1. EL TÚATH IRLANDÉS

    Irlanda encontrábase fragmentada en un mosaico de Territorios Políticos a los cuales, notando de manera inmoderada como étnicos los lingüistas, llamamos nosotros habitualmente civitates, aunque los irlandeses les denominan Túatha […]“el Túath representa una unidad política y, por ende, se debe considerar una tribu”.[1] El Túath estaba compuesto por distritos o espacios jurisdiccionales [2]donde los caballeros, tánistry de una “casa” ou fine noble, extendían  su dominium o doméstica soberanía sobre parientes y clientes bo-aire, hombres libres propietarios de bueyes y de tierras, así como sobre os am-bue, los literalmente “sin bueyes”, a quienes a cambio de utilidades y de asistencia militar entregaban, en una especie de “préstamo de uso vasalático”, vacas y campos cultivables perfectamente demarcados[3] según señala D BLAIR GIBSON, “los aristócratas se incautaban de ganado, comida y prestaciones de la base de la población a través de las relaciones patron/cliente”. Este autor señala que en Irlanda las relaciones clientelares se habían extendido también a la esfera de las relaciones políticas entre aristócratas hasta tal punto “que en vez de desplazar a un rival vencido, un príncipe lo encadenaba con un contrato clientelar con la obligación de pagar un tributo” añadiendo que “en una mayor escala este sistema de gobierno indirecto proporcionaba un carácter federal a las unidades políticas Irlandesas” un sistema que tanto los principes indígenas como los romanos habían ensayado también con notable éxito en la Hispania que vierte sus ríos al Atlántico, y probarían luego a su vez los suevos y la monarquía galaico-astur. Como sucedía en galicia los Territoria o principados Irlandeses tendían, debido a este sistema de administración a durar secularmente con su estructura interna y límites fronterizos intactos, a pesar de los cambios en la cúspide del poder[4]


    El antiguo concepto irlandés de familia y de parentesco  [ya lo vimos]  […] Los clanes familiares irlandeses toman, como los clanes medievales gallegos, sus decisiones colectivamente, aunque siempre hay en ellos, tanto en las familias nobles como en la realeza, un jefe que los cohesiona  a todos junto a un sucesor ou heredero de este último[5], formando todo esto un sistema sucesorio llamado tanistry.


    Al jefe de la  fine lecorrespondía la plena jurisdicción sobre su dominio, “estado” o “casa”, y el mando militar. Asistidos a pié por sus clientes, los nobles, residentes en castros chamados rath ou duns,[6] servían a su rey, como sucede en todo el mundo céltico a caballo.


    1.1.2 SOBERANÍA DOMÉSTICA Y EXTRUCTURA CLIENTELAR


    En la categoría de las personas inmunes sin anotar ahora al druída, constan el rey de reyes, el rí-Túath; los caballeros terratenientes (flaithi= milites) -linajudos y menos linajudos al haber un “grad flatha[7] que discriminaba en categorías a la clientela (cénel), y un clero muy especializado, luego una complicado inventario de oficios dejaba paso a los consiguientes grados inferiores de los propietarios que tenían gado (bó aire), la pareja de bueyes que también en galicia constituía el fundamento del estatus legal (Crith Gablach, 13 a24). Tras ellos la clase dependiente los am-bue (am = “sin” *bowyos = “bueyes”) con todo el ganado “posto” en aparcería y, fuera del sistema, los mancebos, solteros no integrados aún en la propiedad dedicados a la caza y a la aventura guerrera, bajo la tutela y responsabilidad de los parientes o nobles que, como sucedía también en la galicia Medieval, los tomaban en adopción (Fosterage).


    ‘Todos  (CARRERA&PENA) concebidos como una familia juegan su papel en un sistema donde el “ser” y el “saber estar” es más importante que el “tener”. Un sistema fundamentado en mutuas obligaciones, en la solidaridad familiar, en la exaltación de la virtud individual, en el cumplimiento del deber, en la lealtad y en la bona fides. Un sistema por el que pasan pero en el que no encajan los mercaderes[8]’.


    Entre iguales a través de las relaciones horizontales personales, o entre gentes de desigual rango y fortuna en las relaciones verticales, esto es, señores / vasallos, amos / siervos, la concepción misma de la soberanía y de la sociedad (Mc CONE: 1990), este mundo de señores y campesinos, de complejas relaciones de clientela (BENVENISTE 1969[9]) se expresa a través de unas pautas sociales e institucionales, a través de un vocabulario simbólico caballeresco amplio comprensivo de su aspecto material (fecundidad, provisión de alimentos y hospitalidad) de su aspecto social (actividad guerrera, rango o marcialidad del grupo social: reyes, nobles, hombres libres y siervos) y de su estado mental o moral >>.Dentro de la estructura clientelar de esta soberanía doméstica, se vinculan verticalmente con un “rey de reyes”, con un ard-rí, si es tolerable como varias colmenas a un apicultor, tanto el túath o territorio político como la función soberana del propio rí-Túath. Debemos circunscribir en el Noroeste y el Occidente peninsular en este tejido, manifiestamente en la Gallaecia, los hospitia interterritoriales, probablemente anudados en una asamblea estacional, ora entre dos trebas, ora entre trebas y particulares, ora entre las trebas y el Imperio, tales como los acuerdos pactados por Iria con el Regnum Suevorum o los firmados entre los señores de comissa o territoria: los comites seu imperantes, con la llamada “Monarquía Astur”. Pero esta institución no fue una exclusiva de la Gallaecia, sino que era compartida por toda la Hispania, la celtibérica de cultura Atlántica e incluso  la Ibérica más mediterránea pero absolutamente indoeuropeizada,  aunque posiblemente no hablase una lengua indoeuropea,  pues las pequeñas piezas que tan plásticamente muestran, entre los siglos II a. C. y I d.C el aspecto vasallático  de estos pactos ora con un apretón de manos ora con un jabalí, ora con un delfín, etc, del repertorio compuesto por las llamadas tesserae hospitalis celtibéricas en bronce encajan perfectamente con un más amplio contexto europeo territorial atlántico y continental[10] de dependencias indoeuropeas verticales similares al de nuestra Área Cultural Atlántica. Mediante este tipo de vínculos un Territorio Político Autónomo, o un particular y su gente tras el, se supeditaba a otro Territorio Político o a un particular. Los  in fidem acceptos por un princeps o por un Territorio Político se convertían en dependientes de la Treba receptora, siendo a nuestro juicio quizás este el sentido de la palabra celtibérica con/trebia y la palabra latina con/tributi. A cambio de ciertas contraprestaciones, auxilium ayuda militar, consilium, asistencia, y  el pago de un censo, los que las tenían antes recibían de nuevo las tierras previamente donadas y una protección.


    1.2. El CANTREF GALÉS


    En Gales los reyes gobernaban como padres de familia el país.[11] Dividido este igual que Irlanda en unidades políticas, los cuatro grandes reinos que componían Gales, Gwynedd, Powys, Deheubarth y Morgannwg,  estaban subdivididos enTerritorios Políticosou Cantref[12], o “cientos” ocupados por clanes  o casas nobiliares definidos por fuertes lazos parentales y agnaticios. Para Robert A. DODGSHOM  el orden sociopolítico en la región dependía del orden de prevalencia de los principados, y no como un prefijado esquema territorial impuesto por un sistema administrativo centralizado[13]. Los reyes galeses y sus grandes nobles como los uchelwyr con su clientela, los bonheddigion o terratenientes, tenían campesinos a los que entregaban tierras a cambio de ayuda militar. Estos campesinos eran colonos diferentes de los siervos o los caethion y de los altudion o instalados, conformándose el complicado entramado vertical celta de obligaciones mutuas, el alma que vibra vigorosa aún en la rígida jerarquía social de la galicia Medieval reges, benenati, miles, satellites, hominesde mandationis, homines de criationi, homines de ganantia, bonos homines, servi, etc., jerarquia similar a la descrita por César para la Galia (reges, nobiles, principes, senatus, magistri, equites e plebes)[14]. Los galeses tomaron de la Casa Trev (Trebad en el esquema de soberanía doméstica) los diversos términos con los que se designa la propiedad territorial, dotando a cada persona libre de la familia que llega a la edad adulta con la Trev de tierra, es decir con un medida aproximadamente similar a dos ferradas gallegas. Segundo HUBERT este sistema seguía al parecer funcionando sin grandes tropiezos en el país de Gales hasta el siglo XIV [15]”.





    [1] Harold MYTUM: The origins of Early Christian Ireland. 1992 p. 141



    [2] D. BLAIR GIBSON en “Chiefdoms, confederacies, and statehood in early Ireland” refiriendose a los Asentamientos Históricos Irlandeses y la Organizaciónde su Capital señala “With the possible exception of the nucleated settlements associated with monasteries, up until the late Middle Ages Irish populations were distributed exclusively into escatered homesteads. Nucleated settlements was not introduced by the Norse settlers into Irelanduntil de ninth century A. D.  [...] Reflecting the general settlement pattern, the political centers of Irish chiedfoms did non consist of unitary, nucleated establishments, but instead were compose of elements that were spatially discrete, though often located in proximity to one to another. The diagnostic elements that comprise the capitals of former Irish chiefdoms are three in number, and I have termed them the ‘capital set’ (GIBSON 1990:143). The first element of an Irish chiefdom capital is the principal homestead of the chiefly ramage. Troughout the Irish Late Iron Age (c. 200-1173 AD) the  principal homestead of chieftains were large and surrounded by circular walls of earth or dry-laid stone. Those of paramount chieftains can be identified in documentary sources and located in space as far back in time as the tenth century AD (see for instance HENCKEN 1950, EOGAM 1977). The second element fo the capital set was the ecclesiastical establishment patronized by the chiefly family. More often than not, this was a church or monastery located near to the homestead of its patrons. The third element of the capital se was the inauguration mound, the place where new chieftains assumed their office in a public ritual. This moun was usually a man-made feature such as an Early Bronze Age burial mound, said to be the resting place of some famous ancestor in the chiefly pedigree. Thoug the position of the chiefly homestead and the principal church could shift whith the passing of time, the inauguration mound tended to stay fixed in location, and so could be situated at some distance from the other two elements of the capital set at any point in time.



    [3] Así na carta de Sobrado do ano 966  no textamento do bispo Sisnado, o seu irmao Rodrigo e a súa cuñada Elvira dise “[…] Adicimus adhuc ad hanc seriem testamenti uel benefacti nostros atonitos et nostras magnificentias que dedimus per nostros infanzones,  siue uillas seu argento, uel quecumque de ganato nostro eis dedimus, ut nobis cum eo seruicium exercuissent ” […] “concesserunt eam mihi fundatoribus ipsius loci in diebus diui memorie domni Ranimiri principis per Scripturam firmitatis siue et meos atonitos et uillas que meo dato haberente meos infanzones sic omnia uouis concedo…” Tumbo I fols. 5 r.-6r. nº 6 p. 36. na edición  mencionada de LOSCERTALES.



    [4] “The territories of Irish chiefdoms tended to endure for centuries within larger polities, with boundaries remaining retatively unchaged, despite political changes in leadership at the top due to this system of administration. This state of Muirchertach may be termed a primitive statel Unlike complex bagrarian states, it probably lacked a large complex bureaucracy with a multitude of specialized officials oversseeing the economic and juridical aspects of state administration. At ghis state of research, it is even unclear werther the territories were administrated by chieftains appointed by Muirdchertach, or wherther Muirchrtach retained the arboriginal chieftains as clients in the traditional Irish fashion. [...] It is fair to assume that some manner of simple bureaucracy existed with economic and juridical aspects, as stewards and judges constituted an important part of the retinues of Irish chieftains before an after Muir chertach`s time”. D. BLAIR GIBSON “Chiefdoms, confederacies, and statehood in early


    Ireland ” in Celtic chiefdom, Celtic state. Edited by Bettina ARNOLD and D. BLAIR GIBSON, Cambridge University press, 1995 p.126[5] Henri HUBERT: Los Celtas y la Civilización céltica: 1932 La Renaisanse du Livre, 1932. reimp. esp. Edicións Akal 1988 p. 436-437.



    [6]  Nome este non descoñocido en galicia e Portugal: Dunios (Doniños, Ferrol), Eboro dunum literalmente “castro do teixo” (Ébora, capital do Alto Alentejo).




    [7] Ex Crith Gablach 23; CIH 1593.6 e 1595.25.




    [8] María Jesús CARRERA ARÓ S& ANDRÉS PENAGRAÑA 2000 Consideraciones sobre la Casa Castrexa con Banco Corrido: Simbologia y Protocolo en el Banquete Indoeuropeo p.1Trabajo inédito para las Actas del II Congreso Internacional sobre a Cultura Celta, “Os Celtas da Europa Atlántica”. p.1



    [9] E. BENVENISTE. 1969. Le Vocabulaire des Institutions Indoeuropéennes. Paris: Editions de Minuit.




    [10] entre los galos, CÉSAR De bello civile, 6, 23, entre los germanos, TÁCITO, Germania 21, entre los griegos micénicos HOMERO Iliada…., etc.



    [11] Literalmente un distrito que comprede cien uillas o aldeas y cada Cantref a su vez se subdividió posteriormente, tal vez a consecuencia de la Conquista Normandaen cymydau. Un cymydau, similar a la parroquia gallega actual, consistia en cierto número de trefs o de lugares dentro del Cantref. H. HUBERT:Los Celtas y la Civilización Céltica.Ed. Akal, Madrid (ed. original: Les Celtes;- 2 volúmenes-, Éditions Albin Michel, Paris  1932) p.466. Gerardo de Gales escribe en 1186-5 ed. de J. M. Dent, 1912 señala « el sur de Gales contiene veintinueve cantreds ; el Norte de gales doce, Powys, seis : muchos de los cuales están ahora en la posesioón de los Ingleses y Francos […] Gales contiene en total cincuenta y uatro cantreds”, cuatro iglesias catedrales o siocesis de  las que San David, el arzobispado e iglesia metropolitana tenia 24 cantreds “aunque ahora solo tiene veinte y tres; for que Ergengl, en Inglés llamada Urchenfeld, se dice que originariamente había pertenecído a la dioceses de San David, y en ocasiones pertenecía a las de Landaff” […] En Gales del sur esta el obispado de Llandaff, cerca del mar de Servern y junto al noble castillo de  Caerdyf (Cardiff); el obispo Teilo es su patrón. Contiene cinco cantrefs y la cuarta parte de otro llamado Senhennyd. En el Norte de Gales, entre Alglesey y las maontañas Eryri, está la sede de Bangor, bajo el patronato de Daniel, el abbot; contiene sobre nueve cantreds. En el Norte de Gales también se encuentra la pobre y pequeña catedral de Llan- Elwy, o sn Asaph. Conteniendo sobre seis cantres, entre los que esta Powys.” cap. 4




    [12] Parellos semantica e institucionalmente as Trebas  (CAN/TREF (= TRE = TRIFU = TREBA = TEUTA = TÚATH= TOUTO =TOUDO= THAURP= TRIBU); Con/trebia, con/tributi e dicir Trebas xunguidos vontariamente fonte aos atribuidos por conquista, at/tributi = a/trebates).



    [13] “Those in the Highlands and Islandswere no exception. Socio-political order in the region was constituted trhough the prevailing order of chiefdoms, an not as fixed territorial scheme imposed by a centralized administrative system. As chiefdoms expanded or contracted, this de facto pattern of socio-political order would have been continually reworked, simply because the one existed as a map of thr other”. Robert A. DODGSOM. Chiefdoms in the Scottis Highlandsand Islandsprior to the ’45. in in Celtic chiefdom, Celtic state. Edited by Bettina ARNOLD and D. BLAIR GIBSON, Cambridge Universitypress, 1995. p. 101 [14] Véxas Sean  B. DUNHAM: 1995  Caesar`s perception of Gallic social structure.  En “ Celtic chiefdom Celtic state”. (Edit.  B. ARNOLD AND D. B. GIBSON) CambridgeUniversityPress. pp.110-115.



    [15] JOYCE; NISBETH; MEITZEN; VINOGRADOFF in H. HUBERT: obr. cit. 1.932, p. 441.


    (Pena Graña, 1991, 1993, 1995, 1997,2001, y compendiado en 2004)


    Estas cosas ya las conocian por las tapillas de nuestro caro trasnillo sumicio Mobingicio ya era hora de que conocieran los ingredientes en su huerta.


    Salud y Gloria


  21. #21 jeromor 15 de abr. 2008

    Se me ocurren muchas cosas sobre el hermoso corpus de ideas que nos presenta. De entrada, si tiene un mapa medieval gallego, con la masa de documentación de esa época que atesora galicia y el intermedio único en  la Península del Parroquial Suevo, en donde se calcan las trebas en el sistema territorial del Medioevo, eso es una prueba casi inatacable. Su idea  también contribuye a aclarar un pequeño enigma: la conservación en Plinio y Ptolomeo, ya en el s. II d.C. del sistema articulatorio del territorio prerromano, pero para época plenamente romana. Que Plinio afirme que Segobriga es la capital de Celtiberia y Toledo de la Carpetania -cuando el terrirorio de Carpetania y Celtiberia estaba dividido entre varios conventos jurídicos- es cosa que debería hacer meditar a los especialistas.


    Los medievalistas actuales desde luego que plantean claramente que la invasión islámica levanta estructuras diferentes, no de tipo feudal, en los territorios que controla, y la reconquista cristiana vuelve a imponer un sistema vasallático de nuevo cuño en las tierras conquistadas. En eso estamos de acuerdo.


    En cuanto al interesante tema de las tesserae hospitalis, esas pequeñas piezas que como dices "tan plásticamente muestran, entre los siglos II a. C. y I d.C el aspecto vasallático  de estos pactos ora con un apretón de manos ora con un jabalí, ora con un delfín," han sido interpretadas en los últimos años, no como algo indígena, sino como una cosa surgida al contacto con los conquistadores romanos. Es un tema lo suficientemente interesante para abrir un debate aparte.

  22. #22 crougintoudadigo 15 de abr. 2008

    Caro Jeromor, tiene vd. razón en parte, no se repone un mismo sistema, se clona.


    Los arboles pierden sus hojas anualmente, y en cada primavera resurjen otras ojas renovadas, el noble y viejo árbol gana un anillo en cada fase y nos promete siempre aún con otras hojas el explendor y la gloria de los mismos y sabrosos frutos. Solo pone una condición que  guardemos las raíces, spreservemos su tronco, y lo preservemos  del fuego, del acero o los insectos.


    Pero aunque nos amputen y nos talen los bosques,  en el peor de los casos, su memoria ni muere, ni se transforma ni desaparece, pues que guarda en sus semillas, la promesa de una vida, la garantía de una sólida existencia, que no por talarse de debe disipar. Su semilla es otro árbol irrenunciablemente igual, a Dios gracias. Si es lo mismo caro Jeromo, si olvida los detalles y se va a lo fundamental.  


    Y así  a poco que lo piense, se convendrá con nuestras paredrías en lo fundamental,  y lo fundamental es que restableciendose en los pomares los talados los manzanos con la mismas semillas de los viejos manzanos que ya estaban antes, como es ley de vida, estos arraigaron otra vez en su suelo propicio, y guardando en sus genes la ley, o la fidelidad a su especie, y la memoria del hacha, florecieron, y volvieron las abejas y los págaros y fructificaron  de nuevo, y sus ramas ostentaron jubilosas las doradas manzanas, sólo aparentemente renovadas, idénticas y  con el mismo sabor a las que ya antes crecían en esos pagos.


    Y repuesto por nuestro caro paredros el jolgorio en el salón del  renovado banquete  y puesto que jubilosa corre de nuevo la misma sidra y por las mismas venas, repicando en las fiesta  las campanas ,  brinda a vuestra salud Crougintoudadigo, caro Jeromor, por galicia, por España y por Europa, por el Santo Grial, por Lanzarote de Lago, por del Museo del Prado, tambien renovado, polas follas e froitos que han por vir e virán, y por que "haiga" matugénica paz en Celtiberia, con esa sidra, y aún con cierto augardente da Ulla.... Pero ese é outro conto.


    Salud y Gloria.

  23. #23 bergan 15 de abr. 2008

    Croug: Cuando llegas a la Edad Media te pierdes.


    Sugerencias:


    -La romanización existe y es completa en gran parte de la penínisula. Lo "trebal" quedaría relegado a zonas de montaña, principalmente. Hay pues una contaposición entre lo indídena-trebal-atlántico y la ciudad-romana-mediterránea. Esto continúa durante el periodo de los reinos germanos. Cuando hablas de acuerdos entre Iria y los suevos quiero suponer que te refieres a Lugo.


    -La islamización-arabización  es una continuacion de lo romano, en tanto que se produce a través de las ciudades y es un proceso lento por lo general que se acelera con la llegada de los almorávides.


    -En el Norte,  en tanto, rebrota el trebalismo y la monarquía asturiana se basa en él, en un principio, pero viéndose limitada, busca una justificación de su preeminencia y proclama su origen visigodo y reinventa su posición con el "Neogoticismo", que muchos ven de origen mozárabe y yo cada vez tengo más cláro que tiene que ver con la tutoría carolingia. Pero dejemos de lado la Reconquista.


    -En plena fiebre neogótica, la monarquía funda una nueva Toledo en León, apartada de las zonas trebales. Para garantizar su posición se casa con la aristocracia trebal, pero no le da un resultado apreciable y así los reyes asturianos o leoneses, son sucesivamente repuestos y depuestos ya sea por la nobleza gallega, la navarra-castellana o el emir!califa de turno.


    -Paralelamente y de acuerdo con el programa neogótico refuerza sus apoyos reinstaurando los obispados. En principio tampoco obtiene una gran ventaja, pues los obispos pertenecen a la nobleza trebal (v, Sisnando Méndez). En la terra de Foris tendrá mejores resultados, especialmente en León. En galicia, de forma lenta pero segura, crece el santuario compostelano que apoyándose en la monarquía se expande a costa de las trebas circundantes hasta el punto que los obispos de Iria acaban jugando en primera división, así Xelmírez, pero ya antes Diego Páez.


    -La atomización del poder omeya da un respiro a todos los monarcas del Norte y permite a Alfonso VI entrar en Toledo. Ya antes, la supremacia militar le permite a los reyes de león proclamar su imperio.


    -La intervención almorávide parece devolver las aguas a su cauce, pero para entonces ya el remedio francés había entrado en la península. El elemento franco es la panacea para todos los males de la monarquía, pues desaloja a la nobleza trebal de sus cargos episcopales y, lo que es más importante, les despoja del mecanismo unificador de las estirpes, sus monasterios. a partir de entonces la monarquía se basará en el poder que le otrogan los concejos y eso dará a Castilla la preeminencia sobre León. La nobleza, por su lado se difumina hasta que aparecen los mayorazgos. Hay vasallaje, si, pero no es ajeno a la influencia franca. ahora mandan los concejos y las órdenes militares.


     

  24. #24 crougintoudadigo 15 de abr. 2008

    Por fin CAro Amaco le vamos a  entrar el encaje institucional de los  hospitia. Es nuestro modo de ver, que no por formulado es válido, por si a nuestro modo de ver, aunque es caldo limpio y poco tropezadillo, le  encuentran alguna substancia y provecho.


    Amaco, se disculpa Crougintoudadigo pues que nuestro paredros, contra nuesto parecer, alteró el orden de la cosa empezándoles la casa por el tejado. Dice nuestro paredros que es necesario enseñar a los druidas las cartas, para evitar discusiones y malentendidos en el juego . Estas cosas las  pondremos en tres o cuatro bloques son publicanas de 2004,  es sin embargo materia republicana fundamentalmente de 1993, de 1995, de 1997 y en 2001. No les va a sonar porque nuestro afecto sumicillo trasnillo, sin duda por descuido,  no las sirvió en sus tapas.


    Son tres o cuatro pequeñas secciones.


    Primero a vuelapluma definamos el concepto en el tráfico historiográfico-juridico hispano y europeo.


    5. 4. 12.  HOSPITALIDAD, NO MISMOS DERECHOS

    Se deduce habitualmente de numerosas y abonadas opiniones, RAMOS Y LOSCERTALES (1942); BLAZQUEZ (1977:405 SS.); de LE ROUX y TRANOY (1983); de MARCO SIMÓN (1989: 112-114) y aún de otros muchos largos de enumerar, que se enmaraña con el concepto moderno de hospitalidad lo que no se debe: la facies clientelar de la briugaid atlántica, confundiéndose el clientelismo indoeuropeo con la caballerosa “hospitalidad indoeuropea” y el ambiente hospitalario que genera el ciclo de las “ciudades asulagadas” de Valverde, donde un dios travestido en miserable (PENA 1991: 52-6] -tal y como un voz lo advierte en Itáca, cuando una banqueta lanzada al aire por los pretendientes[1] en el salón golpea y lastima por azar a Ulises, convertido en mendigo, fulmina y asolaga “hunde” así en la Sodoma de Lot, en  la Frigia de Filemón y Baucis, o en la laguna de Carregal, la casa y la ciudad de los que no lo ayudan, ambientes propios de hospederías y de hospitales del Camino de Santiago y del Camino de San Andrés de Teixido.


    Siguiendo a VIGIL, Eduardo PERALTA LABRADOR (2000, p. 142), con quien, esencialmente compartiendo la visión de muchas otras cuestiones institucionales, no podemos estar aquí de acuerdo, envuelve ex pari a las dos partes implicadas en los hospitia de la Península Ibérica en un mismo plano horizontal e igualitario, una rasa que él citando a Diodoro (V, 34), a César[2] (BG VI, 23), a Tácito (Germania XXI, 2-3) y a Nicolás Damasceno (Frag. 103) denomina “hospitalidad espontánea de los celtíberos”.


    Cediendo la palabra a Marcelo VIGIL (1973) quizá podamos ver como se viene haciendo en realidad, en todos los casos, una transposición apriorística al ámbito celta y celtibérico del concepto romano de organización gentilicia articulado en los  comicios curiados de la época republicana:


    “Como los grupos gentilicios eran comunidades cerradas, en las que solo tenían cabida los miembros emparentados descendientes de un antepasado común, las relaciones entre ellos  o entre miembros de un grupo con otros grupos, tenía que darse sobre la base de la personalidad propia de cada uno. Es decir las gentilitates que  formaban parte de una misma gens, constituían grupos aislados entre si. Las relaciones entre estos grupos y sus miembros, cuando por alguna razón se querían establecer lazos de alianza más estrechos, se hacían por medio de los pactos de hospitalidad o hospitium que convertían en huéspedes, hospites, mutuos a los que contraían este pacto, según las costumbres de hospitalidad generalizados en las sociedades organizadas de manera gentilicia. Los grupos o individuos que establecían pactos de este tipo adquirían los mismos derechos, es decir, que se creaba una comunidad entre ellos, aún que los grupos actuantes en estos pactos pudieron conservar su propia personalidad. No se trata, por tanto, de una adopción, aún que esta existiera también. Los pactos se realizaban en plano de igualdad, sin que hubiera una dependencia de un grupo respecto del otro (VIGIL, 1973, pp. 261-2629)”.


    Es empero posible que  la organización gentilicia  de la época republicana que recoge la historia de las instituciones (in J. IMBERT, G. SAUTEL y M. BOULET-SAUTEL 1957, p. 123-170) donde el clan o grupo reivindicando un antepasado común, un linaje, se cohesiona por la mancomunada celebración de sus sacra o cultos privados y la posesión de sus tumbas domésticas, diste mucho de ser un concepto igualitario, sino todo lo contrarío.


    En efecto “No formaban la gens únicamente quienes tuvieran entre si vínculos de parentesco natural”, señala HEURGON (1976, p. 125) “Además de los gentiles propiamente dichos, comprendía también a numerosos clientes, nombre -inexplicado[3]- que designa cierto grado de dependencia y que se encuentra asimismo en otros pueblos itálicos: los etruscos (etera) y los celtas (ambacti[4]), llegando a la  conclusión de que “el núcleo primigenio de la clientela estaba formado por campesinos sometidos a las gentes de los propietarios rurales quienes se  servían también de ellos para sus milicias privadas (Ibíd. p. 126)” y esta exacta, contrastada y autorizada definición de Jaques HEURGON (1976:124ss) dista mucho ya de aquella igualitaria de VIGIL, tan desconsiderado en este caso puntual con la importancia y con el alcance de las, forzosamente verticales y jerárquicas relaciones clientelares de la organización gentilicia indoeuropea que nada tienen que ver con el ambiente hospitalario y la comensalía.





    [1] HOMERO Odisea, XVI 460-90. “Así habló [Antínoo], y, tomando el escabel, se lo tiró al hombro derecho, acertandole [a Odiseo] en en estremo de la espalda […] Y uno de los jóvenes orgullosos decía así: <<Antínoo, cruel, no has hecho bien en golpear al pobre vagabundo, si es que existe un dios en el cielo. Que los dioses andan recorriendo las ciudades bajo la forma de forasteros de otras tierras y con otros mil aspectos, y vigilan la soberbia de los hombres o su rectitud>> Edición de José Luis CALVO, Cátedra, 1996.




    [2] CÉSAR BG VI, 23 […] Hospitem violare fas non putant; qui quacumque de causa ad eos venerunt, ab iniuria prohibent, sanctos habent, hisque omnium domos patent victusque communicatur.




    [3] No tiene la menor dificultad proviene de probablemente de ie *clino, “inclinarse delante de”.



    [4] Cf. comparativamente lat. ambulare y sattellites el expresivo nombre que reciben los que andan en torno a un noble en la galicia Medieval.


    Si nos lo aturorizan seguiremos con las siguientes secciones.


     

  25. #25 crougintoudadigo 15 de abr. 2008

    Caro Bergan, nos deja su caridad petrificadas a nustras paredrías. Los graves asunto que nos trata, desde nuestras limitaciones los hemos explicado con otro ángulo ángulo, pues que hay 360 sesenta de un solo grado –ya lo decidira El Pater-. Las hemos explicado o creido  explicar y a lo largo largo de 601 páginas, fundamentalmente, en Narón Un concello con historia de seu II "A Terra de Trasancos ollada dende os mosteiros de Pedroso e Xuvia na Idade Media· (1993) nuestro caro paredros. Mire su caridad el índice del capítulo III “Pleito Liuva-Antino, un exemplo do hábitat na Terra de Trasancos na Alta Idade Media”  con estos subepígrafes “Territorio segmentado autárquico”; “ O Casto como Domus (Casa) dun Dominus (Señor) e o seu dominium (Señorío)”; “Artellamento vertical das relacións de clientela”; “Espacio polifuncional sagrado no Territorio Político”; “ Pervivencia institucional do ‘pazo’ rural (uilla) dos séculos IV-VI na Idade Media”; “Núcleos de poboación concentrada no ámbito xurisdiccional da uilla”; “Domirón y Ardá”, “clonación do modelo da vila por crecimento natural ou instalación”; “uilla como núcleo do territorio económico segmentado autarcico demarcado”, “ O villar”, O casal ou casa no preito Liuva-Antino”, “ O edificio referente do territorio económico demarcado”; “ Latifundio, communio, e homes libres”, “Quiñóns en fragmentación e concentración”. También las explicamos en el III volumen, ahora extendiendo el estudio de la jurisdicción yde la propiedad hasta finales del Antiguo Régimen.


     Como vé caro Bergman, no es actual la curiosidad por los aspectos institucionales de nuestro paredros, que lleva más de veinte años con ella. Y para nada, si aprendiera a meter goles. Cierto es que de donde no hay caro Bergan, que le dicen Crougintoudadigo, que no se puede sacar, pero Narón es tierra ubérrima, y fructífera, y la Terra de Trasancos, las partes extremas de Gallaecia, se sale en lo factográfico.


    La de Narón es una historia factográfica, basada en úna tradición heredada. Hecha con una documentación excepcional, como dicho es la primera de España, la quinta de Alemania y la Novena de Beethoven.


    Nuestro caro paredros transcribió y publicó en un apéndice de ese libro II,  más de doscientos documentos en pergamino, desde el XIII al principios del XVI, algunos latinos, los más en gallego, y foros del códice del MAN 63b.


    Y sume Bergan, pues que ya antes que él había don Santiago Montero Díaz transcrito el códice 1041b, los documentos latinos del clan Petriz, los Trava y Trastámara a los que vd. alude,  pues que en Juvia residía el linaje, y en Juvia tenían su panteón familiar que en él se enterró el padre de Don Pedro, el conde Froila Bermúdez y la condesa doña Lupa ...


     Y ya aún antes que Montero Díaz, había transcrito (Montero Díaz no lo supo en vida) ese mismo códice Frai Filipe Colmenero, abade bieito do Couto de Xuvia amiguísimo – y muy caro por el tenor de cinco cartas conservadas- de Sarmiento. Y ese prior ilustrado, era un hombre que se salía, pues que no sólo consiguió llevarse de juerga a Sarmiento a A Graña, haciendose pasar los juerguistas por legos morondos (millor non traducilo), sino que alentado por Sarmiento antes que Mendel, maniobrando sponte sua con la genética, una variedad de pimientos que no picaban. Y entre transcripción y transcripción,  maniobra y maniobra, se  realizó las dos primeras historias factográficas de Narón, sino de galicia: Xuvia, y el Discurso histórico. Y aún prefirió hacer esas historias que saltar a la fama publicando sus maniobras en la cocina, sus estudios genéticos que le importaron un pimiento.


    Pero si le importaron al caro Martín Almagro los pimientos esos. Y aún a la mitad de los fijos dalgo en la cosa prehistórica y arqueológica hispana.


    Pues que Oooh! os Pementos de O Couto, orgullo y prez de Narón, que nos saben a gloria celestial son, se lo jura caro Bergan, Crougintoudadigo,  por la charca de Villar, que es Estígica, a día de hoy, pásmese la Celtiberica grey, tan prodigiosos y de tanta virtud  que el caro, docto, y sabio, Martín Almagro incluye esos prodigios en su dieta  tosta olívica… hasta el día del juicio. Bergman. ¿Qué le parece a vd.?


    Y aun sin desmerecer aos riquísimos pementos de Padrón que "uns pican e outros nos" dice nuestro paredros "Os pementos de Narón...millor que non piquen, non". – y les dice Crougintoudadigo, sin que me escuche, que es cosa de enigma y de vulgo,  que el día que piquen os Pementos do Couto se acabará el mundo y sus tribulaciones.


    Y pues si pican, ¿que importa caro Bergman, que sepan o no nuestras paredrías de cosa Medieval, que el mar sea un yermo o piélago la tierra? Se lo dice  del poder oracular de los santos y felices pimientos do couto del prior benito Fray Felipe Colmenero fiando Crougintoudadigo como en Apocalipsis.


     En fin segun Bisko,caro Bergman, estos dos códices de Juvia constituyen la colección documental más importante de España de un monasterio de la Orden de Cluny, por si quiere vd. ocuparse de ellos.


    Pero aún tiene más si lo desea pues que la hermana del conde Don Pedro Froilaz, Santa Munina na memoria do seu pobo, nos fundó en 1111 el monasterio de Pedroso en Tierras de Trasancos.


     Y aunque como por encanto este monasterio  nos desapareció (tan sólo custiodiamos, o deberiamos custodiar, en el Concello de Narón dos bellas y venerables piedras) venció el cálamo sobre la disipada memoria de venerables piedras, pues que la  colección diplomática del Monasterio de Pedroso se nos conservó íntegra, y aún nos la publicó don Enrique Cal Pardo,  doutoral e preclaro  coengo mindoniense... Por si también se quiere consultar. Y si media cotura a esta suma, caro Bergman adicimus defritum, la sustanciosa y monumental obra de la bella, egregia y malograda Pilar de  Loscertales  de Valdeavellano, que un ángel methieta se la arrebató para la gloria, y si añadimos y añadimos, las publicaciones y la documentación de Santa Catalina de Montefaro, y la de Monfero, y la de Caaveiro, pues que te saldrá que somos la comarca de España con más documentación por centimetro cuadrado. Si la empleamos mál, pues que cada maestrillo tiene su librillo, nosotros dos, y otro vendrá que buenos nos harán.


    Y si un día se nos viene por este océano galaico, gustosos, y sin discusión,  le daremos a probar eses pimientos.   


    Salud y Gloria


     

  26. #26 crougintoudadigo 15 de abr. 2008

    Berá Bergman, no nos gusta a nuestras paredrías que nos atribuyan rerum non gestae. Sin duda no nos leyó cuando nos dice:


    No explica como los comissos de antaño se conviertieron en los arciprestazgos de hogaño o la ,en otros tiempos llamada "nobleza sueva" se vio sustituída por los terrazgueros de Santiago, a usted se la celtasuda. Para qué, si  dentro de 100 años todos calvos.


     Quieto parao su caridad, Bergan. Lo hizo nuestro paredros, y  lo explicó caro Bergman, con señales y pelos. Pero lo hizo en gallego, en el II volumen de la historia de Narón, y no lo leyó. Pero y por no contrariarle, pues que  no lee gallego, por darle gusto quiso nuestro paredros traducirselo, a su caridad y ponerselo aunque no le garantiza, caro Bergman, la calidad de la tradución -y  no se nos acostumbre mal, vd., -me advierte nuestro caro paredros Andrés Pena-


    “vicarii, Mayordomi, milites” todos ellos miembros del clan familiar que conseguirán perpetuar ciertos cargos en sus familias formando dinastías locales, linajes que son los mismos en el siglo XIII que los que se remodelaron a principios de


    la Edad Moderna

    con presupuestos, que no bases económicas nuevas. Estos distritos se llamaban villae.



    Por encima de ellos está la figura del “villicus” “vicarius huius Tierrae” que en la ausencia del señor se encarga del territorio, son siempre miembros de la familia condal residiendo permanentemente en Trasancos. 

    Gracias a un documento de concordia (40) entre el conde don Pedro y los miembros de su  familia con Diego Gelmírez, por el que se pone fin a un largo pleito jurisdiccional entre Compostela y Mondoñedo, que se disputaban el arciprestazgo de Trasancos, entre otros, en virtud del cual el conde quitaba a Mondoñedo la potestad sobre sus iglesias y monasterios privados del arciprestazgo de Trasancos, y las ponía bajo la obediencia de

    la Sede Compostelana

    , conocemos la división eclesiástica de algunos distritos de Trasancos a comienzos del siglo XII, así como una lista de caballeros instalados en las villae de Bezoucos, Trasancos, Labacengos y Arrós. 

    El presbítero D. Rodrigo, tenía el beneficio de la iglesia de Santa María a Mayor, que no era parroquia. El Val no existía como parroquia sino que a principios y durante buena parte del siglo XII estaba dividido en una serie de espacios demarcados y determinados (heredades o villae) de grandes dimensiones en propiedad de caballeros o presbíteros: Vilacornelle donada a Xuvia por el abad Munio y su hermano, el presbítero de Serantes, Vimara, el 24 de febrero de 1121; Pradeedo, una villa muy extensa (su deslinde nos llegó a través del Tumbo II de Sobrado), y casa que aún hoy se conserva en perfecto estado; la villa de Quintana, de la que también localizamos la casa matriz, y de Ciobre, totalmente independientes una de la otra.

    Había una serie de minimonasterios familiares diseminados por la Tierra de Trasancos, el abad Sisnando estaba a cargo del monasterio de San Estebo de Sedes y D. Gonzalo era abad del monasterio de San Mateo de Trasancos. Considerado siempre S. Mateo como cabeza de Trasancos, alternaba con Santa Icía, como sede o residencia temporal del arcipreste o “abba”, máxima dignidad religiosa de

    la Tierra. Sedes

    sería de Pedroso al ser donado por la familia al monasterio fundado por Munia y cuando poco después, el arcipreste sea sustituido por un arcediano, la Tierra contará con dos, el de Trasancos en Santa Icía y el de Pedroso. D. Gonzalo sería arcediano de Pedroso tal y como figura en una donación de Visclávara Froila, en la que Doña la cuarta parte de la iglesia de S. Lourenzo de Doso a Xuvia, añadiendo: “post mortem archidiaconi domini Gondisalvi de Pedroso concedo ibi totam”. (41)La función política del conde Príncipe e Imperante del Territorio, se corresponde con el poder del arcipreste de la iglesia del territorio que participa de un quiñón (tercias) del producto deci- mal. Esta duplicidad de poderes dentro de la función soberana de un territorio es anterior al mismo cristianismo. Existía en el mundo céltico, como demostramos en el volumen anterior. Por eso existe en

    la Edad Media.


    El Acta fue firmada por el conde D. Pedro, su esposa Doña Mayor Guntroda Rodríguez y sus hermanas, monjas de Xuvia, Doña Muniña y Doña Visclávara.


    Esta es la lista de caballeros, todos miembros del clan Petriz, instalados en las Tierras de Bezoucos, Trasancos, Labacengos y Arrós, en la que figura el vicario de la Tierra, Eica Estévez (vicarius huius terre Eica Stephaniz).


     


    CABALLEROS DE BESOUCOS

    Germudo Asmódiz                                Gonzalo Menéndez                               Oveco Fróilaz

    Bermudo Ragéliz                                   Juan Vimáraz                                          Pedro Bermúdez

    Fernando Suárez                                    Menendo Hólmiz                                   Vistrario Hólmiz


    Férveo Hólmiz                                        Munino Oduáriz                                    Vistrario Peláez


     


    CABALLEROS DE TRASANCOS, LABACENGOS Y ARRÓS

     

    Bermudo Galídiz                                   Gonzalo Pérez                                        Pedro González

    Bermudo Hiscaz                                     Menendo González                               Pedro Muñiz

    Bermudo Pérez                                       Munio Bermúdez                                   PedroSuárez

    Eica Estévez                                            Oveco González                                     Ragéliz (Bermúdo)


    (vicario de la Tierra de


    Trasancos)


    Froilán Bermúdez                                  Oveco Muñiz                                          Suero Téllez


     


     


    ASPECTO RELIGIOSO DE

    LA FUNCIÓN SOBERANA

    : ARCIPRESTAZGO DE TRASANCOS. BASE TERRITORIAL.


    A la estructura dúplice de la primera función en el territorio corresponderían dos sistemas de obtención de rentas teóricamente distintos -derivado el primero del sistema de locación- conducción y servicios jurisdiccionales, y de los mismos, primicias, ofrendas, aniversarios y un largo etc. ; los segundos -en la práctica totalmente imbricados, se aprecia claramente todavía.


    La lista de caballeros se completa con una lista discriminada del clero de Bezoucos y una conjunta de Trasancos, Labacengos y Arrós, no son párrocos (todavía no existen las parroquias) como los considera D. Antonio López Ferreiro (42) sino dignidades del presbyterium, sometidas a la autoridad del  *archipresbyter dependiente del obispo.


    *Su origen está relacionado con los episcopi priscilianistas instalados en diócesis (rurais, sin vida urbana) territoriales adscritas luego a Sedes tras la reforma del Dumiense y convertidas en arciprestazgos. El abba o arcipreste (archipresbiter) se comporta como un juez eclesiástico de amplias atribuciones se encarga de todo lo relativo a la liturgia y la orden. Representa al obispo en el territorio y obtiene una participación (tercias) en los diezmos y primicias y otros beneficios por su cargo, de todas las iglesias, capillas y monasterios del territorio. Impone también el birrete (consagración) a los beneficiados.


     


    Presbíteros de Besoucos


     


    Payo Almóndiz de San Pedro de Cervalles (Cervás)


    Diego Fulgencio de Santa Eulalia de Lubre 


    Rodrigo Sisnández prelado del Monasterio de San Vicente (Caamouco)


    Payo Bermúdez de San Xoan de Pinnario (Piñeiro) 


    Gutierre Osóriz de San Salvador de Magnios (Maniños) 


    Rodrigo Muniz de San Vicente de Mediano (Meá)


     Oduario de Santa Eulalia de Courio (Coiro, anexo Maniños)


    Froila de Santiago de Baraliobre (Barallobre)


    Froila de San Mamede de Laragia (Laraxe)


    Xoan de Santa Mariña de Seliobre (Sillobre)


    Ordoño de San Salvador de Seliobre.


     


    Presbíteros de Trasancos, Labacengos y Arrós


     


    Monino de Santa María de Sichario (Sequeiro) 


    Sisnando, prelado del mosterio de San Esteban de Setes (Sedes) 


    Suero de Santa María de Castro, Pedro de Santa Eulalia de Avinio (Aviño)


    Ero de Santiago de Laco (Laco) 


    García de San Xiao de Lamas. Ordoño de San Saturnino (Santa María de San Sadurniño) 


    Rodrigo de Santa María Majore (Santa María Mayor del Val)


    Froila de San Pedro de Lexa {Leixa) 


    Monino de Santa María de Labacencos (Labacengos) 


    Vimara de San Salvador de Sarantes (Serantes) y Pedro Luz (notario del conde D. Pedro)


    Gonzalo, prelado del mosterio de San Mateo (de Trasancos) 


    Pedro de Santa Columba. Payo de San Xurxo de Marinas (Mariñas)


    Pedro de San Román de Doninus (Doniños)


     


    Ego Pelagius Pelagii filius et presbyter, illius patriae indigena, confirmante supradictorum assensu scripsi in concilio, et confirmo ».(43)


     


    Adquiriendo con el tiempo mayor importancia, el arcipreste de las Sedes episcopales es elegido por la autoridad del obispo, quien lo controla. El arcipreste territorial tiene una gran trascendencia,  digamos , “arqueológica”, ya que este antiguo cargo, citado en el Canon 7 del Concilio de Braga va a definirse en el espacio “político” de los territorios (unidades institucionales que funcionan como protoestados como se aprecia observando la simetría entre el listado del mal llamado “parochiale suevorum” y las diócesis del Cronicón Iriense que configurarían posteriormente los arciprestazgos clásicos. Así la civitas de los Lapatiancos Lapatia(n)corum (¡y no Lapatia-coru como algunos autores todavía dicen, negándose a ver la clarísima deturpación del genitivo latino de plural!, se corresponde con el arciprestazgo de Labacengos (Lapatiencos=Lapatiancos).


     


    Resumiendo, el arciprestazgo se asienta sobre una base territorial e institucional castreña que pervive con pocos cambios en el mundo altomedieval, en contra del que sostiene el profesor (Dr. G. Pereira Menaut quien, supone profundas transformaciones en la organización sociopolítica indígena a finales del siglo I d.C. y cree que el cambio de nombre que utilizaban los romanos para las tierras del noroeste: populus/civitas por lo de res publica conlleva cambios estructurales profundos. Las monedas de Eiravedra (Sedes) de los siglos III y IV garantizan la pervivencia del hábitat en outeiros hasta el siglo IV. (44) Y esto sucede no sólo en el Nw., también en las áreas atlánticas poco romanizadas. (45)


     


    La existencia de una nueva denominación para las civitates que pasan a ser llamadas “Respublicae” y el registro epigráfico de magistraturas como los Duoviri (probablemente existentes en el mundo castreño con otro nombre antes de la dominación romana), no significan un cambio en la sólida y conservadora estructura indígena, sino una interpretatio, un “rebautizo” para adaptar la burocracia romana a las dúplices instituciones indígenas preexistentes, que, más mal que bien, adecuan como pueden a los nombres de las instituciones oficiales del imperio su realidad institucional.


     


    Por otra parte como muestra la arqueología y confirman las fuentes, el hábitat en castillos incluso ultrapasa en algunos casos el siglo V conviviendo ya con otras fórmulas de asentamiento que poco a poco irán triunfando.


     

    Como fósiles vivos, en algunos casos todavía hoy, los arciprestazgos deslindan cada una de las civitates/populi o territoria, o unidades políticas administrativas del mundo castreño del noroeste penínsular durante

    la Edad Media.


     

    En el acta de obediencia del arciprestazgo de Trasancos a

    la Sede

    compostelana falta por firmar Santa Icía por pertenecer su iglesia al monasterio de San Martiño. La representaba el notario Pedro Luz ya que el arcipreste, que era probablemente el mismo Munio, (esto explicaría su especial fórmula de juramento de fidelidad a Gelmírez) abad de Xuvia al estar bajo la obediencia de Mondoñedo no podía firmar un traspaso de su arciprestazgo a Santiago. Un acto político decidido por el conde D. Pedro para atraerse a Gelmírez, no podía ser firmado por un arcipreste electo de Mondoñedo, traicionando la fides y la familiaritas debidas al obispo, como veremos en otro capítulo. Munio figuraría luego como arcipreste de Trasancos en varios diplomas de Xuvia y así figura en un diploma de 26 de diciembre de 1113, confirmando la donación de una heredad en la Tierra de Trasancos a Xuvia. (46)

     


    Por eso al ser Santa Icía una posesión de San Martiño –casi equivale a decir un coto del conde- es el notario del monasterio de Xuvia, notario asimismo del conde de galicia, D. Pedro Fróilaz, Pedro Luz, quien firma el acta.


     


    En este parcial mosaico de la iglesia trasanquesa no figura S. Xiao de Narón, que también tenía un monasterio con el presbítero Xan. (47)


     


    Algunas de las iglesias del cual su ámbito de influencia pronto será ampliado y definido como feligresías aparecen mencionadas únicamente en relación al territorio de Trasancos ripa flumen Iuviae, por ejemplo: Santa María de Sequeiro, San Estebo de Sedes, Santa María de Castro, Santa María A Mayor (O Val), San Pedro de Leixa, San Salvador de Serantes, Santa Icía, San Mateo, S. Xiao de Narón, etc.


     


    Territorio Político y Milites en Trasancos 


    Dentro del territorium de Trasancos, unos distritos deslindados, por ejemplo los del Val, anteriormente citados, se encontraban ocupados por “milites” que aparecen frecuentemente confirmando junto a la familia condal, en los documentos de San Martiño. (48)


    [LÁMINA PÁGINA 47]


    [PIE DE LÁMINA: Encomendación de burgueses a un señor feudal. Miniatura del Liber Feudorum Ceritaniae.]


    Es probable que estos “mitites” o caballeros recibieran estas heredades, haciendas rurales consistentes en una aldea, del señor llamadas frecuentemente “villae” (Platanetum Quintana) o hereditates a cambio de sus servicios. Su extracción proviene de segundones, emparentados estrechamente con la familia Pérez, al servicio de los condes, formando parte de su estrecho círculo de parientes o vasallos el “aula comitis”.


    NOTAS 


    (1) Paulo OROSIO “Consultatio sive commonitorium Orosii ad Agustinun de errore Priscillanistarum et Origenistarum” in C. TORRES RODRÍGUEZ, Paulo Orosio… Gal. Hist. Pág. 731-736. Santiago 1985. 


    (2) Esta diócesis que GARCÍA ALVAREZ cree desaparecida antes del siglo VI, figura todavía en una lista de sedes episcopales españolas, en un códice Escurialense (R II, 18, fol. 65vto), redactado en el año 779, en la sección de sedes de galicia después de Iria; donde aparece también Seaia entre 12 sedes. De Beteka nos dice el autor de la pseudo Isidoriana en el siglo XI  “destructa est”. 


    (3) PLIN. Nat. hist. IV. III.


    (4) PTOL. Geg. II, 6, 24.


    (5) HYD. Chron. 32. 


    (6) CIL. II, 2649; IRG I 20.


    (7) HYD. Cont. Chron. pág. 16.


    (8) HYD. Chron. 46; ibid. 48. id. ibi. 91. Y todas las fuerzas se apiñan contra los invasores y los gallegos resisten con fuerza en los castros e incluso toman prisioneros y matan a muchos invasores.

    (9) Bol. Univ. Sant. Núms. 55, 56, pág. 4-3

    ss


    (10) cf. RUBIO ALIJA, José. “Españoles por los caminos del Imperio Romano” (estudios epigráfico-onomásticos en torno a Reburrus y Reburrinus). CHE XXIX-XXX (1959) pág. 5-124. ISID. Etim VII, 12. 

    (11) “El Patrimonio eclesiástico” pág. 65, 69 al afirmar que en

    la galicia

    de la segunda mitad del siglo VI no existían parroquias o feligresías territoriais. Ni existían tampoco en buena parte de la Tierra de Trasancos ¡todavía a mediados del siglo XII!  (12) TORRES RODRÍGUEZ, CASIMIRO. galicia Sueva. in Galic. Hist. Pág.

    278 a

    281.

    (13) … Et Mirus cepit Bracaram et fecit concitium Bracarensem secundum, ubi Andreas fuit, in era DCX. Et Mirus sedi sue Hyriensi contutit dioceses, scilicet; Morracium, Saliniensem, Moranian, Celenos, Montes, Metam, Merciam, Tabeyrolos, Velegiam, Hour, Pistomarcos, Amaeam, Coronatum, Dormianam, Gentines, Celticos, Barchalam, Nemancos, Vimiantum, Selagiam, Bregantinos, Farum, Scutarios, Duvriam, Montanos, Nemitos, Prucios, Bisacos, Trasancos, Lavacencos et Airos, et alias que in canonibus resonant.


    (Transcripción y notas de Manuel-Rubén GARCÍA ÁLVAREZ, Memorial Histórico Español (R.A.H.), Tomo  L, Madrid, 1963.


    (14) Polibio describe las ventajas de tener una nutrida clientela para el noble galo y César señala las ventajas recíprocas del sistema de clientela para los señores y sus seguidores, cf. T.G.E. Powell. The celts. Tham.&.Hudson. London 1960.

    (15) D'ORS, A. Epigrafía jurídica de

    la España Romana.

    Madrid, 1953 p. 61

    ss

    .  (16) “Autenticidad de la inscripción de municipios que sufragaron el Puente de Alcántara” in REE, 32, 1976, pág. 155

    ss

    .

    (17) A.H.N. (C.D.J.), códices 1041 B. n. 18 fol 5.


    (18) A.H.N (C.D.J.), códices 1041 b. n. 65. fol15.

    (19) Celanova, Cartulario. Lib. II, núm.

    146 in

    LÓPEZ FERREIRO. Hist. T. II. apendi. pág. 178.

    (20) A.H.N. Codices (Juvia) 1041 b. n 23 fol 6 v.


    (21) Carlos BALIÑAS PÉREZ. Defensores y Traditores, un modelo… pág. 118 y 119.


    (22) Ibid. Pág. 28 

    (23) p.e. “… in Tierra Nemitos de aecclesia Sancti Marie de Sada… In Tierra de Prucios de aecclesia de Pervis… In Tierra Bisauquis de acclesia Sancti Stephani de Herenes… In Trasancos de aecclesia Sancti Marie de Neda” A.H.N. (Xuvia) cod. 1041 B. n. 6. fol 2vto. Junto a inmumerables ejemplos de los que su recogida llenaría un volumen. “… in villa que vocitant Codegio iuxta acclesia sancti Iuliani, Territorio Presaras”. [A.H.N. Cod. 976 B. fol 13vto. in Mª C. Pallarez Méndez. El Monasterio de Sobrado, un ejemplo… A Coruña 1979]  “In Territorio Mera, villam vocitatam Leocadi. In Britonia villa Mediana. In Territorio Bisaucus, villa nuncupata Littoriana (Noville?)… inter Montanos et Bragantinos villam vocabulo Amberonam. In Territorio Pistomarcos villam cui dicitur Vernimes… in finibus Territori Montanos ad parte de Presaras, villam que nominatur Castrum et sanctum Sebastianum… ibid A.H.N. cod. 976 B. fol 2 y 3 r. ob. cit. p. 263. La unidad política básica El Territorio viene incluída en los límites precisos de

    la galicia Medieval.


    “… in Urbe Galecie, Territorio Nemitos” A.H.N. Cod. 1041 B. n. 18 fol. 5.


    “ad locum vestrum qui ese fundatum in Urbe Gallecia, Territorio Trasanquos ripa fluminis Iuvie…” A.H.N. cod. 1041 B. n 65. Fol 15.


    (24) ISIODORO. Lib. 10 orig.

    (25) Dr. D. Antonio BLANCO FREIJEIRO, conferencia pronunciada en un curso organizado por

    la Universidad Internacional

    Menéndez Pelayo en Pontevedra, (del 7 al 2 de septiembre de 1981) que llevaba por título “

    La Villa Romana

    en Gallaecia y su posible relación con la vita communis del priscilianismo. in Monografías de los Cuadernos del Norte (pág. 57, 70) C.A.A.

    (26) “… Quomodo obtinuit eas antecessor meus per terminos et divisiones suas antiquas, id est villa de Platanedo (Pradeedo, O Val, Narón) dividitur per i!lam armatam etper illum carvalium Pelagii Fernandi et per Arcam de Vados Pasandi (Arca de Vespasante, un túmulo que separa las feligresías del Val de San Mateo) et tornat se per castinariam de Alvare et per illam portam castri et inde ad Fontem Cecam. Hereditas de Quintana ubi eam inveneritis, hereditas de Villa Cornelli dividitur per ubi se dividit de Ciobre et quo  modo se dividit de Valle Malo (luego estas villae particulares determinadas por marcos conformarían la feligresía de Sta. Maria a Mayor del Val, inexistente todavía a finales de 1173) et inde per Grandalem et inde ad Lamam Molinum”. Sobrado. Tumbo II. n. 420 fol 142 v. y 143 r., in tras. de Pilar de LOSCERTALES DE VALDEAVELLANO. Tumbos del Monast. de Sobrado. Mad. 1976.


    (27) FLÓREZ; ESP. SAG. IV, P. 354.


    (28) OROS. Hist. VII, 41, 4, 5, 6.


    (29) Ibid. 7, 8.

    (30) C.D.P., núm.

    25, A

    .C.M. in CAL PARDO, Enrique. El monasterio de San Salvador de Pedroso en Tierras de Trasancos. A Coruña 1989. ob. cit. pág. 259 y 260.(31) Esto que no es novo, se introducirá por primera vez en galicia, 3.000 años antes (con la llegada de los primeros indoeuropeos (Alteuropäische), fundadores, como así lo indica el estudio de los etimos de los étnicos, de la Tierra de Trasancos y los demás primitivos “estados” de

    la Gallaecia

    antigua, portadores de un sistema institucional complejo destinado a tener una larga pervivencia por muy extraño que parezca a los que no estan familiarizados con las instituciones indoeuropeas.

    (32) El cubicularium era el que se encargaba de los aposentos reales, o escanciarium, de servir el vino, el armiger regis, el que llevaba las armas. Nos remite directamente al mundo castreño, germánico y céltico. Recordemos como Lug “Brazos largos” queriendo entrar a servir al Rey Nuada le dice que es copero al portero del castro de Tara. En el mundo indoeuropeo es un privilegio formar parte del grupo de escogidos del jefe. “Toman sus comidas sentados (en el Royal Hall) en bancos construidos alrededor de las paredes, situándose según la edad y dignidad, la comida se va pasando en rueda”. ESTRABÓN, III, 3, 7.

    (33) Juvia. “Libro de Rentas del Priorato”. 1789, pág.

    63, A

    .D.M.

    (34) “España Sagrada” XVIII, Ap. en José VILLAAMIL y CASTRO. Rev. Grial, pág. 227, Jul-Ago-Sep 1971


    (35)    “Es excusado repetir aquí la prueba de que los reyes designaban a los “comites” o “imperantes” que en su nombre regían los “comissa” “comitatus” o “mandationes” en que el reino se hallaba dividido; venían haciéndolo sus antecesores los reyes visigodos. No ha llegado hasta hoy ninguna de tales designaciones realizada por Alfonso III. Me parece empero seguro que en sus días estaba ya acuñada la fórmula legal de tales designaciones. Me permite afirmarlo el paralelo entre el texto de la concesión de inmunidad a Sahagún por el rey Magno en 904, con el nombramiento por su nieto a Alfonso IV a su tío D. Gutierre en 929 para regir unos commissa gallegos”.


    ALFONSO III A SAHAGÚN:

    “ORDINAMUS vobis ad imperandum post partem Eglesie homines quancumque sunt habitatores in Villa Zacarías in locum Calzata. Vel alios quantoscunque ibidem supervenerint ad habitandum. Ita ut ad vestra concurrant ordinationem pro qualibuscunque utilitatibus Eglesie peragendis.Et quidquid a vobis ininctum, uel ordinatum acceperint inescusabiliter omnia adimpleant atque peragant. Tu vero Sanzo non te presumas eos inquietare pro nullaque actione. Escalona. Historia de Sahagún, pág.

    176”

    .

    (36)    FLÓREZ: “España Sagrada” XVIII, pág. 352


    ALFONSO IV A GUTIÉRREZ MENÉNDEZ

    “Adefonsus Rex: Tío nostro domno Gutierre.  Per huius nostrae praceptionis serenissimam jussionam ORDINAMUS vobis ad imperandum commisso de Carioca. Carteliom. Laure Medio. Sabiniano et Loserio et Orticaria. Ita ut omnes ipse populus ad vestram concurrant ordinationem pro nostris utilitatibus peragendis. Et quidquid a vobis iniunctum uel ordinatum acceperint, inexcusabiliter omne illud adimpleant atque peregant. Neminem vero ordinamus uel permitimus qui vobis ibidem disturbationem faciat nec inmodicum2.


    (37) La Tierra o unidad política primaria que se corresponde con las antiguas diócesis del Cronicón Iriense y ahora con el arciprestazgo es indivisible. Trasancos no se puede dividir. Puede gobernar la mitad de la tierra un determinado señor y la otra mitad otro pero ésta permanece inalterable.


    (38) A.H.N. Códices 1401-B, doc. núm. 24, líneas 26, 27. fol 7 v.


    (39) A.H..N. Documentos sueltos, carpeta de Juvia y otros monasterios, en MONTERO DÍAZ, Santiago Col. Dipl. de S. Martín. Santiago, 1935, pág. 99.


    (40) “Historia Compostelana”, lib. I, cap. XXXV, pág.80


    (41) A.H.N., Cód. 1041 B, núm. 7, fol. 2 vt.


    (42) Cf. “Hist. Compost.” Tomo III, pág. 267, 268.


    (43) “Hist. Compost.”, lib. I, cap. XXXV.


    (44) GERARDO PEREIRA MENAUT “La formación histórica de los pueblos de Hispania”. Veleia, pág. 285. 1974.


    Según Pereira Menaut: Hacia finales del siglo I d.C., “sin que podamos datarlo más exactamente, desaparecen aquellas formas de organización socio-política propia de los indígenas, de las que ya hemos hablado, y que componía el sistema de “castella”, subdivisioens dentro de comunidades muy poco integradas. A partir de ese momento, los pueblos indígenas de Gallaecia van a funcionar como comunidades políticamente integradas, exactamente igual que las de Italia o de

    la Baética. En

    las inscripciones son llamadas “res publica, como la “Respublica Limicorum y, lo que es más importante, tienen magistrados y senados igual que los municipios y colonias romanos. Las inscripciones nos presentan a los “duoviri” de los Limicos, o nos hablan de un magistrado de la ignota comunidad de Avobriga, para el que se emplea la típica fórmula absolutamente romana para designar a un magistrado que ha ocupado todas las magistraturas en su comunidad. Como si se tratase de un senador de una colonia como Tarraco o Corduba, de él se dice que también se llegó a flamen provincial tras haber pasado por todas las magistraturas de su ciudad, “omnibus honoribus in res publica sua functo”. Con otras palabras: las comunidades indígenas han abandonado sus formas de organización y se han reorganizado adoptando las formas romanas. Y ello sucede al mismo tiempo en que abandonan sus formas de asentamiento, castros, y se instalan en las zonas bajas, para vivir en condiciones completamente nuevas”.


    Esta tesis no es compartida por nosotros en virtud de todo lo expuesto en el volumen anterior pág. 135, 136.

    Aun en el caso de que el jefe militar de la civitas se convirtiese en un magistrado y “druida” o lo que sea, en un flumen, el territorio castreño, en una “respublica” y los compañeros del jefe que le prestan consilium en un senatus, etc., sólo cambiarían los nombres de los cargos, las estructuras básicas de organización social permanecen hasta

    la Alta Edad

    Media como estamos viendo.(45) Cf. Nicholas JONHSON. Peter ROSE. Cornwall Archaeological unit: …Rural life no doubt continued much as before an even though power had shifted decisiveley to the invadet; it is likely that, apart from a few Roman administrators, Roman Cornwall was still ruled by the pre-invasion tribal leaders and ther descendants””…By the time the last legions were with drawn from Britain in A.D. 410 for the defence of the Roman heartland, Cornish society had changed. There was a monetary economy  where none had existed before, trading links had been extended, farming had undoubtedly expanded and finds of fine wares, coin hoards and expensive high status metalwork suggest that thoug unsophisticated by Roman provincial standards, Cornwall vas by no measn impoverished. Maniy people had no doubt adopted Roman names, manners and accents but it was not long before society began to splinter; Cornwall was still, despite 350 years of Roman bureaucracy, essentially celtic in character”. Pág. 9,10.

    Truro

    1.990

    (46) : A.H.N., Cód. 1.041B, núm. 27, fol. 8 r.

    (47) CF. “Historia Compostelana”. L.I, cap. 35, pág. 91. Trad. PEDRO SUÁREZ, donde en 1.110 estaba el ya nombrado presbítero Xoan “prelado del monasterio de San Xiao de Narón. Colección diplomática de Xuvia. 5 de agosto

    1170. A

    .H.N., Cód. 1.041B, núm. 86, fol. 17 vto., copia núm. 219, fol 35 vto.

    (48) Tal es el caso del vicario de la tierra Eica o Egica Estévez; Bermudo Rageliz, Oveco González, Oveco Núñez, Gonzalo Pérez, etc.


     


     


     

  27. #27 bergan 15 de abr. 2008

    Aunque el esfuerzo es inútil, pues hablo y leo galiciano (al escribirlo, dudo),  lo agradezco y paso a retirar su nombre de la tabula defixionis.

  28. #28 jeromor 15 de abr. 2008

    Según su caro páredros, entonces, la institución del arciprestazgo está atestiguada en galicia desde el s. VI. Y Trabancos se corresponde con un populus indígena y por tanto con una civitas indígena según la división administrativa-fiscal romana ¿no? ¿Cuántos arciprestazgos corresponden más o menos a cada civitas- populus? ¿Conservan los arciprestazgos su capital tradicional? ¿Se conservarían hasta el s. XI en la España islámica?

  29. #29 crougintoudadigo 16 de abr. 2008

    Amaco. Piensa Crougintoudadigo que para contestarle, cumplidamente, nuestras paredrías, deberíamos primero unificar  significados. Piense que está ante una sociedad feudovasallática (del adjetivo celta gwassalo "servidor", y recuerde la conclusión de  HEURGON (1976, p. 125)


      “el núcleo primigenio de la clientela estaba formado por campesinos sometidos a las gentes de los propietarios rurales quienes se  servían también de ellos para sus milicias privadas (Ibíd. p. 126)”  como empezabamos a ver cuando empezamos la casa por el tejado en #125 De entrada vamos a ver que entendemos por gentes y por gentilitates, unos y otros. Pero antes conviene que se olvide de  místericas palabras, gentes, gentilitates, "c", invertida, "populi", "civitates". Hágame un favor mánde todo eso a la mierda cinco minutos, y atienda a cómo se conformaban  el tráfico jurisdiccional y la propiedad en la Península Iberica en la Edad del Hierro.


    En 1992 en un trabajo intitulado Territorio y Nobleza estructuramos un diseño del territorio político "TERRITORIUM" y su génesis en la TREBA Céltica[1]; señalando el desarrollo diacrónico de esta institución hasta la Edad Media para mostrar la pervivencia plena de este modelo en la Tierra de Trasancos durante el siglo XII. 


     


    En el siglo XII, excepcionalmente documentado en la Tierra de Trasancos, gracias a las colecciones diplomáticas de los monasterios de la familia Petriz, condes de galicia, Trava y Trastamara, de San Martiño de Juvia y de San Salvador de Pedroso nos detuvimos, con mucho detalle y una más que aceptable base factográfica, para ocuparnos del clan Petriz y de sus caballeros, milites,en su relación y posición institucional con la Tierra, Terra o Territorium Político, institución heredera directa de la treba celta, aunque algunos adoquines nos  motejen por sostener este aserto de nacionalistas ¿Gallegos? ¿Españoles? ¿Europeos? Ya lo decidirán ellos.


     


    Concluimos entonces a través de nueve apartados[2] demostrando, por primera vez en galicia, desde la duplicidad política y religiosa, visible en la función soberana (= grád túaithe, grád flatha o trebad celtoatlántica), el mecanismo articulativo y el funcionamiento de las instituciones territoriales básicas celtas. Mostraremos ahora el funcionamiento del sistema, el promptema, en la arqueología de las instituciones políticas, sociales y religiosas.


      


    1.1. PRINCIPES DE TERRA


    Similares a las casas nobles, la fine, clientela ‘de sangre’, cenél, constituía la caballería del Princeps / Corono de la Terrao Treba “Casa”, “Tribu”. Estos príncipes están atestiguados por las fuentes y por la epigrafía gallega, por un lado en la inscripción de Pedreira (Vegadeo), donde aparece tras el signum Xp (Chrismon) entre el sol y la luna “NICER / CLVTOSI /  )  CARI / ACA / PRINCI / PIS AL / BIONV / M AN / LXXV/ HIC S (ITVS) EST” (“aquí yace Nicer Clutosi del castelo Cariaca, del Príncipe de los Albiones, de 75 anos)[3] ; por otro lado en una inscripción de Lugo, entre los Copori, se menciona posiblemente a otro princeps,hijo de Veroblio, de mutilado nombre.[4]


     


     


                Semejantes a los celtibéricos de aroma Atlántico, como sucede con los típicos hábitats de la Edad del Hierro, llamados castros, con sus casas circulares, etc., los principes territoriales do NW no constituyen una rareza en la Península Ibérica.


     


    En una ocasión mostramos como acabada la II Guerra Púnica con una fina intuición Escipión liberó a los rehenes hispanos -prueba de que la devotio se garantizaba usualmente con la entrega de familiares de los nobles y príncipes de las civitates- vendiendo como esclavos a los africanos.



     


    Envió a todos los rehenes sin rescate a sus casas respectivas, y con este hecho se granjeó la adhesión de muchos pueblos y reyezuelos, entre otros de los ilergertes Indibil y Mandonio; a los celtíberos se los atrajo de la manera siguiente: se hallaba entre los prisioneros una joven de una belleza extraordinaria, de la que se sospechó que él (Escipión) estaba enamorado, pero, enterándose que estaba prometida a un cierto Alucio, muy poderoso entre los celtíberos, dejó inmediatamente a éste en libertad y le entregó la joven con los presentes que sus familiares le habían enviado para rescatarla, con este hecho logró la amistad de todos.[5]



     


     Entre estos nobles rehenes se encontrarían la mujer y las hijas de Mandonio, hermano de Indíbil, y la prometida de Alucio. Los  historiógrafos romanos: DION CASIO, POLIBIO, FRONTINO, LIVIO y APIANO se detienen para destacar la sorpresa de Allaucio al rechazar Escipión el rescate que le ofreciera por su deslumbrante prometida y su agradecimiento al comprobar que se la había devuelto virgen.


     



    La conducta de Escipión, muestra de su trayectoria profesional y de su visión política, obtuvo el inmediato resultado de una masiva concurrencia de principes hispanos con regalos: Indibil y Mandonio (norte del Ebro), Edecón, rey dos Edetanos (Valencia e Sagunto) etc. Estos y otros nobles de diversos pueblos anudaron con él un foedus por el que prestarían asistencia militar a cambio de dinero.[6]


     


     Al día siguiente, reunidos todos los  prisioneros en número de 10.000 infantes y más de 2000 jinetes, trató sobre su arreglo; todos los hispanos que habían tomado las armas a favor de los cartagineses en aquella ocasión vinieron a rendir sus personas a la fidelidad de los romanos y en las conversaciones que mantuvieron dieron a Escipión el nombre de rey; el primero que hizo esto y le honró como tal fue Edecón y posteriormente siguió su ejemplo Indíbil.[7]


     


               


    Podemos, sin comprometer demasiado, afirmar que poco o nada se diferenciaría de un príncipe territorial  de un rí-túath de Irlanda o de las Islas Británicas un príncipe Territorial de Hispania o de la Gallaecia  como el mencionado príncipe de los Albiones a quien servía en el castro Cariaca Nicer, hijo de Clutoso, el posible príncipe de los Cóporos, hijo de Veroblio. Los príncipes territoriales celtas eran grandes terratenientes y señores de señores, en 1999 señalamos como:


     



     “Un rey británico dos Atrebates, Cogidubnus, o seu pazo de Fishbourne, preto de Chichester asombrou os arqueólogos dos anos 60, era rex e legatus Augusti. Os romanos mantivéronno no seu posto porque a sua traición permitíulles contar cunha base de confianza para sometelo W de Inglaterra. Mais aos outros Británicos[8] os romanos quitaronlles a soberanía que pasou ao representante do pobo romano; xa non son reges mais manténselle a súa preeminencia (príncipes) nos seus territorios única forma de que Roma poidese ter un cómodo control sobre eles[9].Parte de estos territorios Territorios Políticos hostís a Roma foron cecais atribuídos a Cogidubnus polos romanos (Atrebates é unha verba equivalente a latina atributi) ¿Ao contar cun home de confianza, atribuíronlle Trebas ou tribus veciñas para garantir a súa fidelidade?  ¿Viña de antes esta atribución? Como fora, os atribuídos a Cogidubnus, rey dos Atrebates, seríano en virtude dun vínculo persoal que quedaría disolvido á súa morte (ca. ao 80 d. C.) esgazados dos Atrebates os Belgae e os Regnenses”[10].


     


    1.2. AT/TRIBUCION Y CON/TRIBUCIÓN


                    At/tribuere consiste por parte del conquistador en atribuír “juntar tribus”, Trebas o Territorios Políticos tal vez hostiles o sospechosos a los ojos de Roma y entregarlas o aponerlas a civitates de confianza y a sus príncipes clientes afectos. Con/tribuere, otra palabra que fue probablemente el origen de la hispana Con/trebia -y acaso de la galesa can/tref, aunque  esto último con gran reserva pues la etimología hace sin embargo derivar can/tref de cen “cien”,  y tref,“casa”  (similar al cenfogos gallego)- y su homónimo latino contributus, podría, por el contrario,indicar el curso de otro  tipo de dependencia dentro de la dinámica interna de las comunidades, una verdadera encomienda -lo que en Irlanda se llamaban aitech-túatha “gentes vasallas” de los fortúatha “principados dependientes”- determinada ésta quizás por la demanda por parte de la comunidad débil de protección y por la seguridad brindada a la treba o toudo encomendada por la poderosa treba receptora. Los frotúatha o contributi nacen ora por concesión al apremio del más fuerte de los más pequeños o pusilánimes, ora viablemente – como así nacieron también muchos estados modernos europeos- por una patrimonial concentración en la tanistry derivada de los enlaces y alianzas matrimoniales entre los terratenientes príncipes,  herederos de Territorios adfines.


     


                Las tribus Ibéricas, confirman nuestro aserto informándonos César como estas, noticiosas de la victoria naval ante Marsella de Décimo Bruto, se le allegaron masivamente:


     


     “Interim Oscenses et Calagurritani, qui erant cum Oscensibus Contributi, mittunt ad eum (César) legatos seseque imperata facturos pollicentur”[11]


     


    Los más madrugadores, los Calagurritani, Loarre al Norte de Huesca, estaban vinculados como contributi (= Contrebia = cantref) con los Oscenses, habitantes de Osca, hoy Huesca). Posiblemente este vínculo se habría celebrado y escenificado en el seno de alguna de las ferias o asambleas que conocemos en el Noroeste, en la Gallaecia, con el nombre de Oenach / Forum, sacrificándose en estas ocasiones  quizás los caballos, como sucede con los cántabros,[12] no excluyéndose  junto al sacrificio de caballos la ejecución de algunos proditores, como la probada en Bletisama, Ledesma,[13] y el sacrificio de puercos, forma que adopta la tessera hospitalis del año 14 de Herrera del Pisuerga[14].


               


    A menudo vemos representarse estas encomiendas feudovasalláticas en los hospitia celtibéricos junto a la expresiva forma del sacrificial puerco,  también en forma del explícito “apretón de manos” representando, no ciertamente el saludo equipolente al que hoy acostumbramos, sino la expresión del cierre de un acuerdo o trato entre un patrón y un cliente, de la consumación de la clientela, la expresión plástica de la dependencia, del vínculo y el vasallaje, de la protección, fides patroni, dispensada por el dominus al cliens, reflejando la institución de la encomienda que aún nos recuerda la  popular expresión “estar en buenas manos”, y en un gesto expresivo que pervivió en la plástica feudal de la Edad Media. Mediante estos antiguos pactos de hospitalidad, a través de una especie de adopción, como hombres “libres” pero sometidos a la jurisdicción de un patronus, liberi = “hijos legítimos” en un sentido equivalente a los etera etruscos o a los ambacti “satellites” celtas, los sometidos, los in fidem acceptos, entraban en la familia del patronus.


     






    [1] Una compleja evidencia señalaba una lengua común atlántica (UNTERMANN), unas instituciones (A. PENA) y una religión (B. FERNANDEZ-ALBALAT) de estirpe céltica.



    [2] Estructura jerarquizada religiosa de base territorial; La Tierra como fundamento de la articulación política e institucional de galicia; La feria ‘forum/oenach’ como topos polifuncional del Territorio Político; Aristocracia Territorial y poder extraterritorial. Un modelo vertical de relación; Observación desde la génesis de una vieja institución de derecho privado medieval; Territorio y nobleza. La Tierra de Trasancos; La ordinatio; El conde como príncipe o imperante del Territorium de Trasancos; Aspecto religioso de la función soberana: arciprestazgo de Trasancos, base territorial



    [3]A GARCIA BELLIDO: “Los Albiones del NO de España y una estela hallada en el occidente de Asturias”, in Emerita 11, 1943, pp. 418 ss.



    [4] I.R. Lugo 34: “(...) IVS VEROBLII F. PRINCE (PS) CIT. CIRCINE[...]”, Lugo. Em XI, 123.



    [5] DION CASIO LVII, 42. In Narciso SANTOS YANGUAS. Textos para la Historia Antigua de la Península Ibérica. Oviedo, 1980, p.116-7.



    [6] A.PENA: obr. cit.1991, p.131.



    [7] POLIBIO X, 38. 40. In Narciso SANTOS YANGUAS. Textos para la Historia Antigua de la Península Ibérica. Oviedo, 1980, p.118.



    [8] TACITO: Agrícola XII, 1.



    [9]  A. PENA: Ibdi. 1991, p.129



    [10] CIL VII 11 = RIB 91.



    [11] CÉSAR: De Bello Civili I, 60.



    [12] HORACIO: Carm. III, 4, 34; SILIO ITÁLICO, III, 361



    [13] LIVIO: Per. 48. In JAVIER DE HOZ “La religión de los pueblos prerromanos de Lusitania. Primeras jornadas sobre manifestaciones religiosas en la Lusitania. Cáceres 1986 31-49, p. 48



    [14] A GARCIA Y BELLIDO: “Tessera hospitalis del año de la era hallada en Herrera del Pisuerga.BRAH 69, 1966:149 ss.


     


    después de esto Amaco ¿ Le paerce pasamos a ver los Hospitia , y algunas cosas de primer orden que pensamos se desconsideraron en ellos dificultando la om su comprensión de su función y carácter?




     

  30. #30 lucusaugusti 17 de abr. 2008

    Curiosa noticia esto de confederación.¿?


    Una confederación de aldeas
    Faro de Vigo - 5 Abr 2008
    El Vicus romano estaría formado por muchos vicus, de menor entidad en lo que en expresión que más tarde se haría habitual refiriéndose a Vigo, se podría considerar como una confederación de aldeas.
    Pérez Losada destaca de una manera especial la producción de sal marina, una industria extractiva documentada por primera vez en la galicia romana y que, ...


     


    y termina: "El Vigo romano puede definirse como un centro de almacenamiento y redistribución e incluso como un puerto de comercio, desde el que se canalizan y comercializan tanto mercancías ajenas como productos propios, especialmente sal y salazón."


     


    Me suena...



  31. #31 crougintoudadigo 17 de abr. 2008

    Hoy decimos


    Santa Icía de Trasancos, (una parroquia) o Trasancos


    San Mateu de Trasancos, (otra parroquia) o Trasancos


    Porque el elemento determinado, Santa Icia, o San Mateu, habitualmente en galicia, y supongo que en todas partes, se substituye por el elemento determinado. La suplantación crea el topónimo, ocasionalmente en un lugar habitado. Pero eso no quiere decir que el lugar al que se fijó el elemento determinante "Trasancos". Así esta más claro. Se lo podría ilustrar con casos reales tomados,  pero nos causa fastidio. Créanos, su caridad, Cossue. Le da en esto nuestro paredros su palabra de honor.


     


    Salud y Gloria.

  32. #32 crougintoudadigo 17 de abr. 2008

    Mentercosa, et non Nentecorsa, yo he hecho el estudio de la génesis y desarrollo del modelo en galicia. Lo he publicado recientemente. Su título Narón un Concello con Historia de Seu, III "Señores, Labregos y Campesinos", un libro muy lujoso, producto de muchos años, editado por el Concello de la Fidalga Cidade de Narón.


    El libro está a la venta en las librerías de Narón y Ferrol. No es muy caro, 50 euros, en atención a la calidad de su diseño.


    Como el dinero revierte en el Concello de Narón, el Concello de nuestros afectos, en la Terra de Trasancos, nuestra patria chica, y pues que es Narón, quien, sin parangón en galicia mantiene esta larga e interminable investigación -este libro se empezó a gestar en 1993  (eche cuentas desde 1993 hasta 2007) y nuestro paredros trabaja como una hormiguita- sobre el origen y la evolución de la propiedad celtoatlántica por un lado y sobre el origen y la evolución de la jurisdicción celtoatlántica por otro, en una treba/ciuitas/populus/territorio demarcado, y así desde hace 20 años....


     Y porque es Narón quien editó este libro de nuestro caro paredros (amén de otro sobre unas Reales Fabricas de Xuvia en tiempos de la Ilustración)- y es nuestro querido pueblo de Narón, la ciudadanía, quien paga el sueldo de nuestro caro padredos- , pues que como es de bien nacidos ser agradecido recomíenda Crougintoudadigo que se lo compre, se lo lea, y sea indulgente con nuestras paredrías donde tenga que ser indulgente, y , si, como deseamos,  la obra de este magnifico concello de extraordinaria documentación, le complace, pues que le ruega Crougintoudadigo que la recomiende a sus amigos.


    Y piensa Crougintoudadigo que otros en España podrían acometer este tipo de estudios... y sin TRI-VIALIDADES -nos dice nuestro caro paredros. Y así veríamos como evoluciona la cosa en unos pagos y en otros. Sería muy interesante.


     


     

  33. #33 crougintoudadigo 17 de abr. 2008

    Bueno pues ya que estamos todos metidos de lleno en el asunto vamos a ver como funciona la jurisdicción celtoatlántica, no sólo en galicia, sino en casi todo el territorio peninsular.


    Sigamos ahora con los Hospitia. Pero antes unas instrucciones.


     Olvídense de la división de la Historia en Edades, Protohistoria, Antigua, Media, Moderna, y piensen en la Historia como un proceso.


    Piensen en el crecimiento de un secuoia gigante,  en su infancia, saliedndo de una semilla, creciendo con los siglos, lentamente. Sus hojas son perennes. Cada dia salen nuevas hojas y otras caen, cada año el árbol toma un anillo, ensancha su tronco y tira para arriba, y crece ycrece, y tiene cada vez mas ramas y mas hojas de lo mismo, el árbol tiene dos mil años, y resulta imponente.


    Es el resultado de un proceso de crecimiento continuo, el resultado de una magnifica adaptación, que tirar para arriba apoyados en lo que hay, en lo preexistente. Y lo preexistente es un sólido marco institucional. Denle a nuestro paredros una oportunidad. Piensen que a lo mejor una parte de lo que dice es falso. A lo mejor mañana se demuestra que todo lo que hemos dicho es falso. Pero también es posible, que algunas cosas funcionen.


     Esto les va a subir a otro nivel y demanda de sus caridades un poco de paciencia, no les da esto nuestro caro paredros como cosa juzgada, que no admite discusión. Es una hipótesis de trabajo, producto de veinte años de estudio documental, y de estudios comparativos de las instituciones.

  34. #34 crougintoudadigo 17 de abr. 2008

    PIXIEMUS "que tirar para arriba apoyados en lo que hay, en lo preexistente".


    DIXIEMUS "La adaptación permite tirar para arriba, apoyados en lo que hay, en los recursos, en los conocimientos y en lo preexistente"


    Pero antes contestemos a todos los druidas en bloque. Caro Amaco. vd pregunta Croug. ¿Cómo encaja la propiedad comunal en el esquema que propones? La respuesta la encuentra al final en el los últimos parágrafos. Tras ver esto pasamos a los hospitia. Va en gallego, pero lo entenderán. Sino tratará nuestro caro paredros de traducirlo.


    A UILLA, CONTINUADORA DO SISTEMA XURISDICCIONAL DO CASTRO


    A uilla, continuadora do sistema xurisdiccional do castro,era en tempos da dominación romana na Gallaecia e na Europa atlántica celta algo máis que un edificio luxoso, era unha institución, o eixo  dunha forma da organización territorial económica segmentada ou xurisdiccional, unha célula autónoma do inmarcesible territorio político celta que chamamos treba. Un alfarero enriquecido non se podía construír unha uilla, polo mesmo motivo que un labrego callaico rico propietario non podía facerse un castro, ou que non se permitía a creación dun feudo, castelo incluído, a un xudeu na Idade Media, ou a creación dun señorío na Idade Moderna a un rico posadeiro.


    A partires dun impreciso momento, o territorio económico -que se reproducía dentro do Territorum, como se reproducen as colmeas de abejas, creando novos castros, novos territorios económicos demarcados dentro de cuxos límites, xerarquicamente, se organízan as relacións xurisdiccionais, nas zonas fértiles do ‘estado’, tribo, ou bisbarra, por concesión, beneficium, do príncipe da Terra - crece agora en torno a unhas castronelas ou uillae, onde os señores domini rentistas, residindo eles en pazos murados nas oppida como Briteiros ou como Laniobriga, San Cibran de Lás,  instalan uillici, ou administradores quens á súa vez ou colocan entregándolles conduta aos labradores e homes libres propietarios de gado, en unidades de explotación unifamiliares, dispersas polo inerior do tetritorio económico demarcado.


    No territorio demarcado onde a uilla exerce a súa jurisdicción, fórmanse minúsculas agrupaciones humanas dando pe a considerar erróneamente á uilla medieval como un mero lugar habitado desposuído do seu significado dominical.


    Aínda que non é do todo certo que a uilla teña no século IX, como afirman Alberto SAMPAIO e FUSTEL DE COULANGES, a mesma extensión e os mesmos límites que no século IV, pois o territorio segmentado ou xurisdiccional autárcico representado polo castro/uilla non deixou de clonarse e de crecer en novas unidades jurisdiccionales e de explotación, como fan as abellas instalando novas colmeas e novos panales, durante o dominio suevo e a Baixa Idade Media, é ben certo que as uillae do S. IV, ligadas a antropónimos latinos, en xenitivo de possesor, como “Ferreoli”, “Naroni”, ou a topónimos de Platanetum, de Quintana, e terán a mesma extensión e límites ata o século XII. A parroquia actual xurdiría tardíamente a partir dunha remodelación eclesiástica, e así a feligresía de Santa María Maior de Ou Val, en Narón, Terra de Trasancos, formaríase a partir da fusión de varias uillae propiedade proindiviso dos cabaleiros, perfectamente deslindadas por marcos.


    […]Quomodo obtinuit eas antecessor meus per terminos et divisiones suas antiquas, id est uilla de Platanedo (Pradeedo, O Val, Narón) dividitur per illam armatam et per illum carvalium Pelagii Fernandi et per Arcam de Vados Pasandi (Arca de Vespasante, un túmulo que separa las feligresías de O Val de San Mateo) et tornat se per castinariam de Alvare et per illam portam castri et inde ad Fontem Cecam. Hereditas de Quintana ubi eam inveneritis, hereditas de Uilla Cornelli dividitur per ubi se dividit de Ciobre et quo modo se dividit de Valle Malo (luego estas uillae particulares determinadas por marcos conformarían la feligresía de Sta. María a Maior de O Val, inexistente todavía a finales de 1173) et inde per Grandalem et inde ad Lamam Molinum […][i].


    CONCLUSIÓN E DEMOSTRACIÓN DO PROMPTEMA XERAL


    Adoptando os señores recompensar con terras nas sociedades caballerescas indoeuropeas ou feudales aos que saben servir, dun xeito destacado os principes ou imperantes da Gallaecia antiga e medieval conceden verdadeiros feudos ou señoríos aos seus cabaleiros destacados. Calquera territorio demarcado sexa este unha simple leira, un castro ou unha uilla pódese formar de vez mediante este tipo de concesións dos patróns aos clientes e os territorios xurisdiccionais, territorios demarcados de succo mortuorum uel antiquorum ou ex novo crecen no territorio político ao compás do crecemento demográfico e das roturacines non sendo estraño que se formen castros por este sistema no século I , no século II ou no século III d. C. como se formaron uillae no século IV e seguiríanse formando Uillas que meo dato haberente meos infanzones nos séculos IX, X e XI por concesión dos principes seu imperantes dos territoria ou territorios políticos autónomos celtogalaicos. Isto testemúñase na epigrafía da Antiga Gallaecia, como o vimos en varias ocasións, no que se debe de considerar o primeiro foro ou prestámos de uso vasallático galego.


    ALIUS REBURRI ROGO DEU ADIUTOREM IN AC CONDUCTA CONSERVANDA. SI QUIS IN AC CONDUCTA[ii] P[OSSESIONEM] MIGI AUT MEIS INVOLAVERIT SI[T] R[EUS]. QUAECUMQUE RES AT MII AUSSI SIQUIT EA RES V. S. L. V. L. S. RANCEROM[iii]. CIL II 2476.


    Onde trala imprecación do conductor poñendo a Deus por testemuña e garante, co que esta inscripción xa cristiá, se situa non antes do ano 314, Alio fillo de Reburro roga a Deus ayudador para conservar esa conducta vén a coñecida fórmula para os que estamos familiarizados coas cláusulas medievais da diplomática galega medieval Se alguén da miña parte ou da dos meus fór contra a posesión desta conducta sexa reo” omnipresentes nos contratos altomedievales galegos e asturianos, e aínda nas cláusulas correspondentes das losetas de pizarra hispanas:


    “Si quis in ac conducta possesionem michi aut meis involaverit sit omnipotente Deo ante faciem suam reus”


    Cláusulas conminatorias que expoñen á ira divina ou á vinganza humana, como unha excomunión ou unha execratio, ao pérfido transgresor, aussus, da bona fides, e reserva ao locador o exercicio da drástica actio noxal contra o conductor privado dos seus dereitos civís:


    “Si quis contra hunc factum meum aliquies ad irrumpendum uenerit, sit omnipotenti Deo ante faciem suam reus et de santa comunione sit extraneus […]”[iv]


    E polo tanto estas actiones veñen nuevamente acompañadas ou reforzadas con clausulas específicas da obrigación de reposición ou restitución polo conductor ou polas súas voces vel heredes da cousa danada, o cal, con todo, non impide que o locador resérvese o exercicio dunha actio noxal de ter lugar a transgresión, o aussus do locador, mediandte unha cláusula que adoita vir a continuación,  de rancia tradición celta como o amosan as taboiñas de Bregenz, de execratio, na que se obriga ao mencionado conductor á restitución do ben danado e ao pago dunha multa para o locator, consistente no duplo ou o triplo do valor do fundo, máis unha cantidade semellante para o xuíz ou para o fisco real:


    “Et qui eum uel in modico emutare temptaberit, quisquis ille fuerit, in primis sit excomunicatus […] et in super redat […] decem millia solidorum regalis monete pariat et quidquid inquietaverit uel calupniauerit in duplo componat”.


    Sinalamos que estas cláusulas decisivas para o seu  desciframiento acobillan ao noso xuízo a chave de acceso ao sentido institucional dos textos celtibéricos. E apreciamos claramente testemuñanda esa multa na penúltima cláusula de intentio -curiosamene infiltrada polo latín-  do famoso Bronce de Contrebia, Botorrita. validandose a tradición continuísta nunha versión vernácula de institucións celtohispanas e do sistema prerromano de locación-condución


    “Tocoitei iós urantiomue auseti aratimue deca medam datus[v]” 


    E decir  expresando a deturpada e latinizada cláusula “Quaecumque aussus uel urantiom uel aratim deca medam datus”, “quen queira que ouse ora[vi] un urantiom[vii], ora a un arati que dé [pague] dez medas[viii]  [LES RUEGO A LOS DRUIDAS QUE MIREN CON LUPA ESTAS NOTAS DE LA INSCRIPCIÓN, QUE REFLEXIONEN Y LUEGO COMENTAMOS ESTO]


    O comminatorio repertorio ou cláusulas de execratio que posibilitan tras deixar fóra da sociedade civil ao trasgresor, as actiones noxales contra o conductor vén usualmente seguido dunha cláusula específica, como devandito é, recollendo a obrigación da restitución da cousa danada pola parte ou pola voz, llevadora do ius in aliena re, máis o engadido pago dunha gravosa multa. Este sería o sentido da derradeira cláusula de Remeseiros malia o seu escuro final quaequmque res at mii aussi, siquit ea res v[obis] s[olvita], l[ibenter], v[im] ] e[t] s[ine] rancerom[ix] pola que a parte condutora obrígase a restituír, polas boas ou polas malas á voz do locador a cousa danada, e a non pleitear.


    Temos unha inscripción de locación-condución, de dereito común celtogalego e posiblemente hispano celta xunto ao río Limia, unha inscripción interna, do interior do territorio político. Non se corresponde coas fórmulas dos hospitia que establecen nós de clientela e patronato entre as trebas e o Imperio ou os seus representantes, nin se corresponde tampouco coas fórmulas que anudan hospitia inter ciuitates ou ente unha ciuitas e un particular nobre.


    A CLÁUSULA DE NOVILLE (MUGARDOS)


    Por un feliz aínda que mutilado resto epigráfico ou fragmento dunha cláusula conservada nunha pequena loseta de pizarra da villa de Noville (Terra de Bezoucos, Mugardos) sabemos que tampouco en Remeseiros estamos ante a concesión a un particular dunha simple leira pois este ultimo procedemento era inusualmente verbal léndose as cláusulas ante testemuñas ata ben entrada a Idade Media.


    Esta é a cláusula quimcumqua auxe quaruqq(ua) uerba quiqui […][x], ao que seguiría a obrigación da reposición da cousa danada. Este epígrafe con outros de difícil lectura atópase próximo ao biselado feito na parte superior da placa para levar un marco de madeira. A súa utilización como rexistro vén avalada por outros epígrafes de fácil lectura que contén:


    IKEOTONEQVAM CCCV IKVRIONEQVAM L?. Quizais como observa de xeito máis feliz PÉREZ en nexo con “signos que tamén puidesen ser numerales” que de novo débilmente interpreta Pérez “como un desexo de maldición para estes dous personaxes (Ikeoto e Ik<u>rio [xi]) de novo nun contexto máxico, cando o que recolle a placa é, seguramente, o prezo de compra ou de venda, de dous cabalos expresado en diñeiro ou en marcas de prata, uns lingotitos de determinada lei e peso, cos sobreditos numerais.


    O locador en Noville non sería outro que o dominus da uilla e o conductor un campesiño. A importancia da inscripción de Remeseiros é enorme pois estamos ante o primeiro foro galego.


    Visualmente e como marco institucional empregamos aquí como ilustración de todo o exposto as seguintes láminas, 1, 2, 3, 4, onde, debuxado baixo a nosa dirección por Eva MERLÁN nunha Historia Ilustrada editada polo Concello de Narón en 1993[xii]  nelas apreciamos por primeira vez en España nun cadro evolutivo, mostrando pervivencias de inmobiliario arqueológico xurisdiccional de longa duración (exposto xa na nosa inédita tese de licenciatura) figúrase o paso do castro á uilla galaico romana e medieval; e unha lámina B onde sobre o territorio dos Ártabros, Tartares ou Trasancos, decoirado, “demarcado” por un inmobiliario arqueolóxico nun imperecedeiro marco xeográfico e institucional milenario, contense o promptema deste territorio político, reflectido nun cadro evolutivo, similar e aplicable ao das outras unidades territoriais celtoaltlánticas e indoeuropeas que REFREW 1884.85 chamaría early state module ESM tal e como figura representado no estudo factográfico, trascripción incluída do códice do AHN clero 64b do Monasterio de San Martín de Juvia, realizada polo autor destes papeis, intitulado A Terra de Trasancos ollada dende os Mosteiros de Pedroso e Xuvia na Idade Media, Narón un Concello con historia de Seu, Tomo II 1992, véxanse comparativamente estudos destes territorios de JOHNSON.


    A modo de resumo podemos dicir, coas ideas claras e habéndoo exhaustivamente demostrado neses papeis, que no periodo convencionalmente chamado dos castros e convencionalmente considerado entre os anos 600[xiii]  antes da nosa era e o ano 500 da era actual, a xente vive dentro dos muros, desenvolvendo a súa actividade social e económica, de señores campesiños e ganadeiros fóra da casa, nas terras de cultivo e nos pastizales e bosques nun espazo económico exterior decoirado[xiv]  “demarcado” por límites e por marcos de grande solidez e pervivencia. Por este motivo, o castro fig. 1 sería o asentamiento humanizador da paisaxe.


    Dentro dunha similar demarcación, no mesmo espazo jurisdiccional, os asentamientos e o modo de vida campesiño vai evolucionando, e os campesiños pasan a vivir en modestas chozas ou cabanas co teito de palla, modestas e illadas granjas, mentres os señores poderosos constrúense uillae ao modo romano  fig.

    2. A uilla, salvando as distancias, funciona de modo análogo a como o faría un pazo galego dos séculos XVI a XVIII, os señores e os campesiños viven agora fose do recinto fortificado.



    É unha luxosa residencia, clonada plenamente do modelo romano con calefacción, baños, letrinas, habitacións amplas e cómodas, boas e ben dotadas tullas, e aínda piscinas onde engordan os peixes, e quizais portos privados nas villae litorales como Noville e Littoriana, e aínda unha flota propia para comercializar conservas e outros produtos. Os seus comedores contaron con espléndidas vaixelas, copas, e bos viños na mesa. É empero unha residencia dominical, dun dominus, señor jurisdiccional. Mentres os seus campesiños dependentes e os seus homes libres, baixo a súa xurisdicción, vasalos todos seus, distribúense cádanseu en cádansúa casa dentro da inmarcesible demarcación, de succo mortuorum uel antiquorum, que antes tiña o castro. Cambia a forma da distribución das vivendas, unha forma máis práctica e cómoda de vivir e dispoñer a casa xunto aos recursos, pero non cambian os usos xurisdiccionais e os costumes anteriores.


    Neste espazo de tempo tomado arbitrariamente, entre os anos 300 e 600 da nosa era o antigo territorio dos castros pasaría polas dúas opcións descritas. Entre os anos 400 e 800 da nosa era, entrando xa na Alta Idade Media, os señores máis modestos constrúen castronelas ou granxas defendidas ás que tamén chaman uillae aínda que polo seu aspecto e forma nada teñen que ver co que entendemos por unha uilla, coa súa forma de minúsculo castro que fácilmente poderiamos confundir, polo menos teóricamente ao non ter ningún destes recintos excavados, cos chamados redondos ou cousos vedros, uns currais para o gando do Neolítico e do Calcolítico que presentan unha forma similar.


    Evoluciona así o tipo de asentamiento conservándose a demarcación ou espazo económico xurisdiccional e o que é máis importante, o sistema de locación-condución, as cargas fiscais, os usos e costumes herdados dos anteriores modelos derivados da mencionada jurisdictio co que, dende o punto de vista institucional, a orde anterior mantense imperecedoira.


    Esta forma habitacional estendeuse aos poucos ata converterse a partir do século V probablemente na única forma de hábitat na Terra de Trasancos e previsiblemente nas outras terras ou comarcas galegas, así ata finais do século XII,  fig 4, periodo do que en Narón grazas a un enorme acervo documental, puidemos identificar ao longo deste dilatado estudo por primeira vez na historia da arquitectura civil galega e hispana e publicar na serie intitulada Narón un Concello con Historia de Seu vol II (PENA 1992) varias uillae como a que, seguindo as nosas indicacións, aquí ilustrounos, e tomamos as ilustracións do mencionado libro Narón, unha Historia Ilustrada na Terra de Trasancos, Eva MERLÁN BOLLAÍN.





    Esclarecendo a permanencia institucional do mundo celtoatlántico o paso do castro á uilla galaico romana e á uilla medieval, nun dos cinco espazos acoutados da feligresía de O Val, Narón, moi ben conservada e conformada posiblemente por cinco jurisdicciones ou castros primordiales[xv] que sen desaparecer do todo, deron pábulo, conservándose sempre esencialmente e co mesmo inmobiliario de termino, túmulos, “mamaos”, en moitas ocasións, a cinco uillae medievais, e xa no século XVI á aparición, casualmente, de cinco coutos xurisdiccionais sobrepostos a estes espazos.



    Estas aparentes novidades, seguidas dende hai casi duas décadas por paisaxistas, anticeltistas, neoceltistas, etc., permítennos tamén a modo de sobremesa, non habendo nós seleccionado aleatoria ou apriorísticamente estas ilustracións, recollendo cinco xurisdicciones e cinco señores nunha parroquia como existiría claramente en algunhas vellas parroquias unha versión galega, aquí chamada con casi cincocentos topónimos “Quintá, Quintana”, do coiced irlandés.


    O quinto espazo, non sempre é un castro, dando lugar ao topónimo Quintá ou Quintana, unha quinta parte teóricamente situada no centro da feligresía. Un Qintá que, con máis de medio milleiro de topónimos e talvez de circunstancias similares que poderían dar lugar en moitas ocasións á existencia da propia igrexa parroquial, construída aparentemente en lugares deshabitados, talvez onde antes estivo un outeiro, pala ou altar de pedra secundario, como parece ser o caso da igrexa pretendidamente mozárabe de San Miguel de Celanova.


    Para comprender esta milenaria pervivencia relacional entre os señores e campesiños, arroupados por unha común linguaxe institucional, entre a nobreza e o obxecto do seu jurisdicción expresado nun invariable marco relacional inmune ao paso do tempo, que dá pé a longo prazo pervivencia, aínda apreciadas nas actuais bisbarras ou comarcas, da estrutura territorial das trebas, ciuitates, populi, e dos seus espazos xurisdiccionais interiores, os castella, domi, uici aut pagii que mostran as fontes clásicas e o común sentido, para acompañar os pasos desta evolución só tivemos que pelar ou romper a casca para acceder ao froito analizando o mecanismo socio institucional interno do territorio político comparativamente a través da mirada das fontes alto medievais como para as Galias fíxoo Numa Denis FUSTEL DE COULANGES [xvi] (1908) e para galicia vímolo simultáneamente, con disparidad de medios e de métodos, Amancio ILLA FREZ  por unha banda, e o autor destes papeis  por otra, percorrendo o derradeiro a xénese e o desenvolvemento do territorio jurisdiccional dun castro :




    Os indicios que temos sobre usos e costumes atávicos na agricultura galega permítenos supor que os usos comunais nas agras (testemuñados -M. Iuniano Iustino Epitoma XLIV, 36- na península polas fontes) non impiden non horizonte céltico que se dividiran estas en tenzas de cadanseu labrego ben demarcadas que a arqueoloxía non intervencionista amosa nas ladeiras aterrazadas (Eiravedra, Sedes) próximas ao castro. Trala colleita os monllos dispostos ao pe dás leiras serían desmados polo señor e polo clero indíxena con distintos criterios dependendo dá posición -home libre con bois e terras, servo cós bois e a terra posta polo señor- do labrego. Polo que permite ver o sistema comparativo (Gibson 1988, 1990; Paterson 1981,1991 e 1994; Webster 1990) os usos agrícolas serían moi estables cá división en tres follas dás parcelas e a rotación de cultivos […] sistema este que non altera ou medio e, conserva os recursos naturais?[xvii] .



     





    [i] Sobrado. Tumbo II. Fol 142 v. y 143 r.




    [ii] O obxeto locado é unha uilla localizada nas inmediacións.




    [iii] QUAEQUMQUE RES AT MII AUSSI, SIQUI EA RES V[OBIS] S[OLVITA] L[IBENTER] ,V[IM] E[T?] S[INE] RANCEROM. Rancor,  “rencor” de lat. rancor; cf. rancidus “rancio” ten o sentido medieval de pleito, demanda xudicial: sine rancor…; si ego racurosa fuerit




    [iv]Carta do ano 834 (era de dccclxxiiª) de dote do diácono Francio á igrexa de Santa Eulalia de San Vicente de Triunico, arcedianato de Villaviciosa, Asturias) onde se recoñece na intentio a fórmula de Remeseiros. In Cano Diploma. p. 314. Madrid, 1804, cunha nota existe pergamino en el legaxo 14 núm. 8 del cajón o pluteo que en el Archivo de Oviedo corresponde al Arcedianato de Villaviciosa”.


     




    [v]  DECA MEDAN DATUS /TEKA METAN TATUS, “Dez medas dé”, “pague dez medas”




    [vi] *-ue = lat. -uel




    [vii] De lat. uror-usti- ustum, “queimar”, “facer rozas para cultivar”




    [viii] Meda, modio, medida de cereal.




    [ix] Rancerom, De lat. rancor, “rencor”. En lat. galego medieval  “rancuro”, “preito”, “demanda xudicial”, “si ego rancurosa fuerit”.




    [x] Fermín PÉREZ LOSADA,1990, pp. 9-10 Unha peza epigráfica escepcional, similar ás pizarras que empregabamos os nenos galegos nas escolas nos anos 50 do século pasado e que o autor do hachado, Fermín PÉREZ cataloga con lixereza no contexto das coticulae, como losetas para preparar medicamentos e interpreta de xeito entretido como un texto profiláctico ou terapéutico, o cal axudaríanos –nolo dixo PÉREZ- a comprender o por que de que se acha escollido un elemento instrumental médico como base.




    [xi] Ademáis como respondendo a nosa lectio Icco-na Loimmina “ Icona (Epona) Luminosa,  ambos nombres propios que figuran na loseta, os nomes claramente de previsibles caballos “equam” conservarían o radical indígena ike-oton, ikku-riom. Por outra parte esta inscripción de Noville é contemporánea da de Cabeço das Fraguas e da de Lamas de Moledo. Miren a ver se tamén é lusitano IKEOTONEQVAM CCCV IKVRIONEQVAM L. os amigos Carlos Búa, Bascuas, o Moralejo. En todo caso xa nolo decidirán eles.




    [xii] Narón unha Historia Ilustrada na Terra de Trasancos. Na devandita obra aparecía como coautor xunto á ilustradora Eva MERLÁN BOLLAÍN e A. PENA GRAÑA, verdadeiros artífices do mencionado libro, polo feito de ter adaptado tres textos ou guións de A. PENA, o pedagogo A FILGUEIRA LÓPEZ, terceiro condómino dos dereitos do libro. Este derradeiro sen dúda por descoido republicándolo dixitalmente e traducíndoo sen permiso a varios idiomas cuns fondos Europeos motu propio coma se fóra dunha obra dá súa dirección e autoria principal, involuntariamente violentaría este condominio, eliminando sin querer contra dereito, da portada a Andrés PENA e á ilustradora Eva MERLÁN, coautores e condóminos da propiedade intelectual.




    [xiii] O cal non impide que existan algúns castros altánticos matriciales do primeiro, segundo, terceiro e cuarto milenio antes de Cristo.




    [xiv] Eso non o sabían entón todos os medievalistas emporiso en […] ad portum, “decoira […] hasta Porto” (porto=vado dun rio por donde pode pasar o carro), demarca […], se traduce como […]ata o porto de Coira […], como se Coira fora un lugar, un topónimo, có que a terceira persona do singular del presente de indicativo do verbo decoirar, “demarcar”,  decoira, “demarca” se convirte nun topónimo pantasma.




    [xv]Conservándose hoxe catro: Lopesa, Vilasuso, Quintá e a Pedreira, sendo probablemente o castro que aparentemente falta, Ciobre, un outeiro, trebopala ou un altar de pedra.




    [xvi] FUSTEL DE COULANGES, Numa Denís, Histoire des institutions politiques de l’ancienne France (6 vol., 1888-92, rev. y ed. De  Camille JULLIAN, 6 vol. 1905-14). Cf. J. HERRICK, The Historical Thougt of Fustel de  Coulanges (1954)




    [xvii] “Unha testemuña indirecta (M. Iuniano Iustino Epitoma XLIV, 36) confirma a existencia de decrúas e rozas nos montes que demandan usos comunais (cecais cada 20, 30 ou 40 anos como veuse facendo ata a presente centuria). Coa chamada ‘romanización’ -concepto que todos usamos pero convén dicilo non está definido no Nw- a vida cotidian dos castros non sofre variacións- salvo un aumento nas detracións campesinas por mor de novas taxas- tampouco o medio nin as estructuras políticas. Semella innegable que existiu sempre unha circulación comercial -obxectos de luxo importados polas élites- integrada nos “world economic Systhems” extendida a paises e culturas remotas, e que na dominación extenderonse productos (vino e aceite) costumes e obxectos mediterráneos e romanos. Na lingoa o latín foi empregado na escrita nas relacións có imperio, e o alfabeto da lingoa vernacula (literalmente dos escravos) nos usos e costumes indíxenas- como amosan as inscripcións lusitanas- do clero desaparecendo da escrita cando empreguen estos o latin nos textos trala sua conversión masiva ao cristianismo. O pobo nunca falou propiamente latín”.


     DRUIDAS, CROUGINTOUDADIGO RUEGA PERDONEN LA EXTENSIÓN, Y NUESTRO CARO PAREDROS ANDRÉ PENA LES DA LAS GRACIAS POR SU PACIENCIA.



     SALUD Y GLORIA



     


     


     

  35. #35 amaco 18 de abr. 2008

    En la nota vii, supongo que te refieres a las bouzas. En León, el terreno quemado, comunal, es repartido en suertes entre los vecinos.


    Sobre lo que pones en negrita: "Os indicios que temos sobre usos e costumes atávicos na agricultura galega permítenos supor que os usos comunais nas agras (testemuñados -M. Iuniano Iustino Epitoma XLIV, 36- na península polas fontes) non impiden non horizonte céltico que se dividiran estas en tenzas de cadanseu labrego ben demarcadas que a arqueoloxía non intervencionista amosa nas ladeiras aterrazadas (Eiravedra, Sedes) próximas ao castro. Trala colleita os monllos dispostos ao pe dás leiras serían desmados polo señor e polo clero indíxena con distintos criterios dependendo dá posición -home libre con bois e terras, servo cós bois e a terra posta polo señor- do labrego" Los usos comunales agrarios que yo conozco, que aún están muy vivos en León, son distintos a los que describe Justino, aunque sí están en la línea de lo que apuntas. El terreno comunal no es cultivado y recolectado en comunidad, sino que es repartido aleatoriamente entre los miembros de la comunidad y cada cual explota el suyo. Searas en galicia ¿verdad?


    Observo algo curioso. Entiendo en el texto de Croug. que el responsable del reparto de terrenos después de la cosecha es un señor. En León es el concejo. En galicia creo que esta institución está asociada a la parroquia. Croug. ¿Cómo encaja la organización política y administrativa concejil, que implica cierta autonomía de los pueblos respecto a la jurisdicción señorial, en el modelo que apuntas?

  36. #36 crougintoudadigo 30 de abr. 2008

     


    AGER ABUNDAT CARDUIS, NON QUOD AGRICOLA NON DIMOVERIT ARATRO


    Vallhalla et non empeeça, este… Cossue,  caro, cata, cata, que sunt nonnulli acuendis puerorum ingeniis non inutiles lusus, aunque mereciese Cicerón figurar en el Codolga, y te dice Crougintoudadigo,  que lo que nuestro caro paredros te quiere decir -eso, ait, ¡ay!,  ajuta me quo in fiat facilius,  te lo dice a tu caridad, aún a riesgo, de que el que comprende por definición,  no pueda ser comprendido ¿Me comprende vd.?


    Y no resignándonos nuestras caridades, este… Cossue, a que tu caridad no pueda comprender a nuestras paredrias caras  esta vida, te explicabamos cómo la penúltima cláusula de Botorrita –pues que todos tenemos derecho a equivocarnos, y nuestras paredrías lo tienen doblado- en principio nos parecia responder típica estructura de una claúsula de intentio omnipresente el la diplomática galaicoleonesa.


    Et non obcura per obscuriora, decíamos, este… caro Cossue, ya en el año 1991 (Pena Graña, Narón, un concello con historia de seu, I, pp 141-2; cf. tab. nota 45 pp 340-341 en Narón un concello con historia de seu II) -xa choveu-, entonces en gallego y ahora en llano castellano, que:


    "Las fórmulas autóctonas, romanizadas, sin que podamos precisar ahora en que grado, habrían pervivido sufriendo transformaciones formales, no estructurales, hasta el siglo XV, y [...] [en algún caso] allende la Edad Media hasta el siglo XIX. Y tenemos en [la Tierra de] Trasancos, ut supra, una buena muestra de ellas [y esas sí, caro Cossue que se las encontrará, a poco que las busque, en el Codolga, su caridad] en la documentación de [el monasterio de San Martín de] Juvia, [del monasterio de San Salvador] de Pedroso y de archivos particulares [APCM, Arquivo do Pazo da Casa do Monte].


    Está claro que los contratos agrícolas indígenas se fundieron con fórmulas romanas, comunes en contratos recíprocos (sinalagmáticos) que implican obligaciones bilaterales, pero estas cláusulas de intentio, que [según lo vió nuestro caro paredros Andrés Pena hace 16 años] caracterizándolas, nos es posible ver en la diplomática galaico leonesa y en la epigrafía [hispana], tienen tambien un arcaigo origen. Poseemos una importantísima (nos será necesario acudir a ella con frecuencia) inscripción (CIL II 2, 476), donde  [ya] plenamente desarrolladas apreciamos claramente [cosa que con anterioridad no  se había observado] cláusulas de intentio destinadas a tener una larga pervivencia en nuestra diplomática:


    ALLIVS REBURRI ROGO DEV ADIVTOREM IN AC CONDUCTA CONSERVANDA QVI (S)QVIS IN AC CONDUCTA P(OSSESSIONEM) MIGI AVT MEIS INVOLAVERIT SI(T) R(EVS).


    Tras la imprecación en la que se pide ayuda a Dios para sancionar el contrato, Allo, hijo de Reburro, dice: Pido ayuda a dios para conservar este arriendo [si se nos permite la licencia que verbum emphiteusis est aequivocum]/ Quien quiera que fuese contra mi posesión o la de los mios en este arriendo, sea reo


    Detengámonos en la cláusula conminatoria, familiar  en los diplomas gallegos posteriores [que si vienen caro Cossue, no sabe nuestro paredros si con alguna de sus Walkirias, en el Codolga] QVI (S)QVIS IN AC CONDUCTA P(OSSESSIONEM) MIGI AVT MEIS INVOLAVERIT SI(T/D) R(EVS)


    Probablemente continuaría el epígrafe señalando el tipo de sanción penal, consistente quizás en el valor del duplo de la misma más una multa. Pero su fragmentación no nos impide conocer en el, a primera vista, un arquetipo del foro [un tipo de contrato gallego].


    Como [según ha demostrado nuestro caro paredros en un densísimo corpus, cinco libros de arqueología institucional, los tres volúmenes de la historia de Narón, una Historia dos Coutos e das Xurisdiccións de galicia, y Treba o Territorium, sumando más de 2000 páginas, amén de numerosos artículos] las transformaciones extructurales profundas no se dieron en el seno de las ciuitates o territoria[/terras] (por lo menos hasta el siglo XII o XIII, en que ut supra la política urbanizadora del rey Alfonso IX y la acción remodeladora del sistema de producción impulsado por el Cister [cosa, caro Cossue que trata con mucho detalle, fuentes documentales y aparato crítico, nuestro paredros Andrés Pena en el II y en el III volumen de la Historia de Narón], y [la influencia] de las villas costeras, promueven en algunas áreas nuevas formas de relación que [en parte] rompen con la autarcía y con la unidad estructural de los territoria  [las comarcas o trebas] en buena parte de galicia) es de suponer que los contratos sinalagmáticos y las cláusulas de intentio de los mismos tampoco podrían cambiar mucho, teniendo que ser reconocibles en la Edad Media (y esto [escribíamos entonces] invalida todos los modelos creados hasta ahora que buscaron en el mundo Carolingio, o en la alquimia monástica, en todo caso de nuevo alén nos [fuera del sistema gallego e hispanocelta] los orígenes de nuestro arcaico sistema feudal, y que la pervivencia del sistema anterior, poco romanizado, ofrecería un panorama institucional de conjunto similar en la Alta Edad Media al [preexistente] de épocas muy anteriores a la conqusta.


    Veamos ahora como esto [lo contenido en los precedentes parágrafos] es así.


    En una carta del año 834 (era 872) de dote del diácono Francisco a la iglesia de Santa Eulalia y San Vicente de Triúnico (Arcedianato de Villaviciosa, Asturias) se reconoce en la intentio la anterior fórmula_ […] Haec omnia, por partem ecclesia, et regula santa (sic) concedo.


    [...] Todo esto lo concedo para la iglesia y la santa regla


    […] Si quis contra hunc factum meum aliquis ad irrumpendum uenerit sit omnipotente Deo ante faciem suam reus et de santa


    ¿Nos sigues? te dice Crougintoudadigo en un apartado confidencial, que le parece que te has equivocado de campo competencial.


    .


    Este… Cossue, cuando nos dice Valhalla e fecha a porta, que vem Odim coa metá da saúde e toda a jlória al vent no te nos preocupes que nuestro caro paredros, nos gusta de Wagner (Pero más gusta de las Walkirias con sus gorgoritos Crougintoudadigo, que las carga el diablo con el oro del Rhinn de siete imperios, aunque me dice mi paredros que -si es de baja aleación - lo despreciemos que es vil metal).


    [cupio me esse clementem, este… Cossue, dice mi paredros a tu caridad que por si te interesa “ si… ad irrumpendum… uenerit”, se substituye -conséjate el Codolga, a ver si topas algo y aún algos, por  “si…aussus… fuerit , y que por este motivo y no por otro, el ausum temerarium obligla en estas clásulas no solo a restituir la integridad de la cosa dañada sino al pago de una sanción penal


    Y en este caso [ el caso que nos ocupa es caro Cossue la cláusula Tocoitei iós urantiomue auseti aratimue deca medam datus] sería – sobreéntiéndase, si se nos permíte la osada transposición apriorística, que como bien dice el caro Cossue no por formulada es válida, a menos que se fundamente- y que es lo  lo que parece que no sobreentendió, o sobrenteendio, tu caridad, Cossue, dicha claúsula expresada en latín  -de nuevo si se nos permíte la osada transposición- podría resultar  por los motivos expresados en # 166 a saber:


    “Tocoitei iós urantiomue auseti aratimue deca medam datus[v]


    Tocoitei iós =Quaecum que, ....*auseti


     *O verbo é auseti, de lat. audeo, audere, ausi, ausus, aussu


    quen queira que faga ausus, *-ue = lat. –uel, enclítico (e ainda do caro Cossue ;-) “bem a ”, “ora a ” ora a um urantiom, “ unha estivada”,de lat.uror-usti- ustum, “queimar”, “facer rozas para cultivar”, “estivada”.


    Ora –ue=vel enclítico aratim, a unha “arada”, terra de laboura


    Agora a cláusula especifica a multa


    DECA, “dez”, MEDAM “medas”, “modios de cereal”, DATUS, de dó, “de”, “pague”.


     


     


     Pues que la cláusula podría quedar así:


    Quaecumque vel urantiom ausit vel aratim deca medan pectet


    Espero que ahora se nos entienda mejor a nuestras paredrías


    Pero como en cuestiones de sobreexposición al clima de Alemania, o de Austria, no entramos, ni salimos, preferimos imaginarte, este… caro Cossue jugando en inocentes prácticas con H2O con las laringales Walkirias más feliz y más mejor,Y aún en tus videojuegos tampoco entramos, que te nos jugando en otros campos, a la vista está –¡Por Dios!, este… caro Cossue, mira que afectas te dedimos nuestras paredrías, que no por darte gusto, te nos  manejes y juegues con  SO4H2, Dios nos guarde a todos, ni fuera de tu campo competencial, ni lejos de tu limes danubiano,  ni en terrenos no abonados ypantanosos.


    El alpinista tiene más riesgo de caerse cuando sube una montaña que, por poner un ejemplo, el trepa que le pisa la cabeza la planta trepadora.  Y eso aunque que sube, eso no lo dude, bien atado, sujeto y equipado…


    Este… Cossue las cosas otras del aussus dicen que te ponen,y que te las ponen nuestras caras paredrías, que afectas te son, pero que te las ‘adian’ para otro día. Y atentos te atendemos.


    Atendiendo también, no te lo celamos aquí, a ciertas y caras forofidades nuestras (a quienes ya había postulado, en otro lugar, mejor escuela el pius y carus Almagro) recientemente poniendo ‘a caldo’ a ciertos pecados, que no diremos los pecadores escribuó un magistral atículo el Caro Bermejo Barrera – no sabe nuestro paredros si efecto o consecuencia de ese magisterio -  en Arbor vol. CLXXXIV, n 731, mayo junio 2008,


     El caro Bermejo empezaba concluyendo “ una vez que se señalan la inconsistencia de esos supuestos [el contraste existente entre la percepción que el grupo tiene de si mismo y su majen externa; desarrollar teorias que contradicen las bases empíricas de la investigación, etc.], se puede apreciar como debido a a las necesidades retóricas de : aparecer como innovadores integrales de la investigación;, como creadores de una teoria global y como servidores del interés público a través de la práctica arqueológica llegan a construir visiones del pasado partiendo de evidencias mínimas, e incluso utilizando como pruebas la carencia de evidencia”


    Pero se terminaba terminando el caro Bermejo Barrerra, una cita antigua de cierto Robert Musil, en “Esprit et experience, Remarques per des lecteur réchappés de Déclin de l’Occident (1984)  que principiaba


    “Hay mariposas amarillo limón: también hay chinos amarillo limón. Por lo tanto se podría definir a la mariposa como un chino enono con alas que vive en Europa Central”…


    Y, que lo promentido es deuda casi terminaba, terminando con “ Un zoólogo por poco que sepa que los últimos y más profundos descubrimientos de la técnica tendría que reflexionar sobre el hecho de que las mariposas no hayan inventado la pólvora: ello se debe precisamente a que se les adelantaron los chinos”.


    En fin como aquellos ciegos en busca del elefante, manus tentantes, an sit corpus, an illud ebur… a todos nos pasa el tiempo. Perdone que nuestras paredrías por falta de tiempo no le hayamos sido más breves.


    Esto… Caro Cossue Salud y Gloria.


    Salud y Gloria a todos druidas caros


     


     


     


     


     

  37. #37 per 05 de mayo de 2008

    Crougin


    la ) o la C invertida significa castelum claramente en las inscripcines latinas. La norma no tiene por que ser total. Sabes que existen las excepciones y más en galicia, que sabes no es uniforme, por su misma distribución en conventos jurídicios, que evolucionan, como sabes de forma dispar.


    En un momento de tu argumentación casi me pareció enterder que que ) es más parecido a clan que a castelum.


    Espero estar equivocada.


     

  38. #38 crougintoudadigo 05 de mayo de 2008

    EX ME ATQUE EX HOC NATUS EST


    Per ubi nos dices


    "Sabes que existen las excepciones y más en galicia, que sabes no es uniforme, por su misma distribución en conventos jurídicios, que evolucionan, como sabes de forma dispar"


    Cara Per lo que dices que sabemos nuestras paredrías no  solo no lo sabemos nec, quod statutum esse, manere decernemus (sic, para que rime decernimus con sabemos)


    Te dice Crougintoudadigo que per lo que sabe nuestro caro paredros, confisus terrigenas avos,  que sabe que galicia/Gallaecia es uniforme en su organización sociopolítica y religiosa, antes, durante y despues de la dominación romana, y que sabe Crougintoudadigo que sabe y persabe tambien idem de lo mismo.


    Nihil nobis aceptius amicitia tua. Salud y Gloria.

  39. #39 crougintoudadigo 05 de mayo de 2008

    ubi tunc per diximus, nunc


    Decrougintoudadiga decorrecta 


     


    EX ME ATQUE EX HOC NATUS EST


    Per ubi nos dices


    "Sabes que existen las excepciones y más en galicia, que sabes no es uniforme, por su misma distribución en conventos jurídicios, que evolucionan, como sabes de forma dispar"


    Cara Per no dudamos que galicia es excepcional, pues que es el Paraiso Terrenal, pero dudamos que sea excepcional por lo que su caridad nos dice que sabemosgalicia es excepcional” porque no es uniforme. Y esto no solo no lo sabemos, ni se lo aceptamos a su caridad, ni se lo podríamos aceptar, no en esta vida, nuestras paredrías y pues ni sabemos lo que nos dice que sabemos, nec, quod statutum esse, manere decernemus (sic, para que rime decernimus con sabemos)


    Le dice Crougintoudadigo a su caridad que per lo que sabe nuestro caro paredros, confisus terrigenas avos,  per que sabe que galicia/Gallaecia es uniforme y persistente en su organización sociopolítica y religiosa, perantes, perdurante y perdespues de la dominación romana, y  per que sabe Crougintoudadigo que lo sabe y persabe aunque no le estemos de acuerdo, nihil nobis peraceptius amicitia tua. Salud y Gloria.


     

  40. Hay 39 comentarios.
    1

Si te registras como usuario, podrás añadir comentarios a este artículo.

Volver arriba