Autor: Por André Pena Graña, doutor en Arqueoloxía e H
jueves, 10 de abril de 2008
Sección: Historia Antigua
Información publicada por: crougintoudadigo
Mostrado 33.383 veces.


Ir a los comentarios

A letra “c” en posición invertida “)” , presente na epigrafía de Gallaecia dende o seculo I dC ata o século IV dC, nin significa castellu

Debido a que la sabiduría del grupo desaconseja este artículo, no está disponible.


No hay imágenes relacionadas.

Comentarios

Tijera Pulsa este icono si opinas que la información está fuera de lugar, no tiene rigor o es de nulo interés.
Tu único clic no la borarrá, pero contribuirá a que la sabiduría del grupo pueda funcionar correctamente.


  1. #1 crougintoudadigo 11 de abr. 2008

    Vaya se cortó. Perdón. Decíamos arriba



    1º EDICTO


    Tras dunha rebelión xeneralizada [ “desciscentibus ceteris”]  das tribos do NW entre a que estaba a treba de, e dos, Susarros, hoxe, baixo 33 lustros de administración Leonesa,  os arciprestados de Toreno e Bembibre de cultura e fala galega, Augusto, eximíndoo de cargas fiscais feudovasaláticas consuetudinarias e conservándolle o espacio xurisdiccional que tiña, premia a un castro da tribo mencionada que lle foi fiel [permansisse in officio]aos invasores traizoando aos patriotas.


     


     


     


     


    1.                                           IMP(ERATOR) CAESAR DIVI FIL(IVS) AVG(VSTVS) TRIB(VNICIA) POT(ESTATE)


    2.                                           V IIII ET PRO(CONSVLE) DICIT


    3.                                          






    CASTELLANOS PAEMEIOBRIGENSES EX


    4.                                           GENTE SVSARRORVM DESCISCENTIBVS


    5.                                           CETERIS PERMANSISSE IN OFFICIO COG-


    6.                                           NOVI EX OMNIBVUS LEGATIS MEIS QVI


    7.                                           TRANSDVRIANAE PROVINCIAE PRAE-


    8.                                           FVERVNT ITAQVE EOS VNIVERSOS IM-


    9.                                           MUNITATE PERPETVA DONO QVOSQ(VE)


    10.                                        AGROS ET QVIBVS FINIBVS POSSEDE-


    11.                                        RVNT LVCIO SESTIO QVIRINALE LEG(ATO)


    12.                                        MEO EAM PROVINCIAM OPTINENTEM


    13.                                        EOS AGROS SINE CONTROVERSIA POSSI-


    14.                                        DERE IVBEO


     


     


     


     


     









     


     


     


     


     


    1º EDICTO:


     


     


     


    O Emperador César Augusto, fillo do divino (César) na súa nona potestade tribunicia e o seu proconsulado dí:


     Souben por tódolos meus legados que o foran da provincia Transdurián[1]de que, separándose os demais, os castrexos[2] Paemeiobrigenses da xente dos Susarros permaneceron no seu deber[3]. Emporiso concédolles a todos  eles a inmunidade[4] perpetua e ordeno que os campos e lindes aqueles que posuíran cando meu legado Lucio Sestio Quirinal obtivera esa provincia, que posúan ditos campos sen litixio algún.


     



    O segundo edicto parece consecuencia do primeiro ¿Cál foi o problema que deu pé á súa redacción?


     


    O segundo Edicto de Narbona Marcia redactaríase ao día seguinte da confección do primeiro, tentando posiblemente Augusto, diante do reparo dos seus conselleiros, solucionar o serio problema de recrutamento que a nova posición de privilexio dun dos seus castros creaba á treba de, e dos, Susarros para prestar complidamente o servicio de armas (a obriga de prestar auxilium indo armado a defender ao señor  dominus / patronus, posiblemente a mesma obriga que na Alta Idade Media (Büchsenschütz 1995, 62-63) recibiría o nome de fonsado ou fossatum). Pois, comparable, si se nos tolera, a unha fidalguía fiscal medieval, o feito da concesión da inmunidade aos castrexos Paemeiobrigenses, levando parella a isención do servicio militar, dificultaría cubrir tódolos efectivos militares dacabalo e de infantería a unha, posiblemente debilitada, vexillatio tribal de, e dos, Susarros.


     


    En principio - como tamén parece sospeitalo Géza Alföldi-[5]  a isención das cargas fiscais aos Paemeiobrigenses, concesión  esta que na Idade Media se chama “fidalguía fiscal”, ao dar lugar tamén a isención da obriga de prestar servicio militar, deixaría teoricamente  á treba, civitas / populus ou “territorio político” e á xente dos Susarros, por dereito de conquista clientes agora do emperador e sometidos as obrigas mutuas das relacións sinalagmáticas propias da clientela e do padroado, sen posibilidades de reunir, con intendencia propia e baixo o mando e bandeiras dos cadros nobiliarios de seu, unha compañía auxiliar tribal.


     


    Ao ampliarse posiblemente a contía da cota que lles estaría asinado consuetudinariamente, os demais castros e territorios xurisdiccionais susarros, corrían, o risco de verse constrinxidos, ou imposibilitados para cubrir, cadanseu cun número maior de homes[6],o continxente tribal clientelar, a vexillatio da treba, quizais unha centuria. Augusto e os seus conselleiros, por mor da inmunidade perpetua concedida aos “esquiroles” que levaría parella a mencionada isención do “servicio” de armas (obriga que, gravando aos demais castros dos Susarros, agachada na verba “censum”, envolvendo un amplo abano de de prestacións consuetudinarias indíxenas, se vería incrementada agora proporcionalmente no resto dos castros pecheiros dunha treba presuntamente modesta), temerían de non por en marcha as medidas correctoras contempladas no segundo Edicto, verse privados do concurso da infantería e da cabalería Paemeiobriga.


     


    2º EDICTO


     


    O Emperador, tras de revistar con precipitación o asunto do día anterior: Restablezoaos Castrexos Paemeiobrigenses da xente[7] dos Susarros, aos que antes concedera a inmunidade plena, ao lugar de seu.” no segundo edicto veríase na obriga de resolver puntualmente o problema que, derivado da súa exemplar, interesada e propagandista largueza, comprometía a suficiencia e a viabilidade dos Susarros para o reclutamento dos seus efectivos Tribais. Polo que contando cortesmente coa aquiescencia anticipada da civitasou treba de Valdeorras, “en Narbona Martia, os días 16 e 15 das Kalendas de marzo, sendo cónsules Marco Druso Libón e Lucio Calpurnio Pisón”, Augusto faría unha diplomática reasignación no segundo edicto mandando que os Aliobrigaciños de Valdeorras cumprisen cos seu veciños tódalas súas “munera” ou obrigas fiscais.


     


    Sendo a bisbarra galega de Valdeorras, a Civitas Guigurrorum , unha treba sen dúbida máis grande e máis vizosa que a súa veciña dos Susarros, modestos habitantes das Terras de Toreno e Bembibre,  posiblemente, toda vez que o servicio militar había que prestalo, sobrada de efectivos humanos, a Terra de “Val de Geurros” nin podía negarse a cumprir unha orde imperial[8], nin debía ter incomodo en ceder “vontariamente” aos seus veciños parte dos seus homes, contando cun “exceso de cota” que de calquera xeito segundo o arbitrio do fachendoso conquistador se adscribiría ou reasignaría a outras unidades.


     


    15.                                        CASTELLANIS PAEMEIOBRIGENSIBVS EX


    16.                                       






    GENTE  SVSARRORVM QVIBVS ANTE EA[M]


    17.                                        IMMVNITATEM OMNIVM RERVM DEDE-


    18.                                        RAM EORVM LOCO RESTITVO CASTELLANO[S]


    19.                                        ALIOBRIGIAECINOS EX GENTE GIGVRRO-


    20.                                        RVM VOLENTE IPSA CIVITATE EOSQVE


    21.                                        CASTELLANOS ALIOBRIGIAECINOS OM-


    22.                                        NE MVNERE FVNGI IVBEO CVM


    23.                                        SVSARRIS


    24.                                        ACTVM NARBONE MARTIO


    25.                                        XVI ET XV K(ALENDAS) MARTIAS M(ARCO) DRVSO LI-


    26.                                        BONE LVCIO CALPVRNIO PISONE


    27.                                        CO(N)S(VLIBVS


     


     


     


     


    2º EDICTO:


     


    “Restablezoaos Castrexos Paemeobrigenses da xente dos Susarros, aos que antes concedera a inmunidade plena, ao lugar de seu.”


    “Aos Castrexos Aliobrigiaeciños da xente dos Geurros[9], queréndoo esa cidade[10], mando que os Castrexos Aliobrigaeciños paguen tódalas cargas fiscais[11] cós Susarros.


     Feito en Narbona Martia, os días 16 e 15 das Kalendas de marzo, sendo cónsules Marco Druso Libón e Lucio Calpurnio Pisón”.


     


    Tomando prestado para este fin o castro ou aldea fortificada de Aliobriga e os seus habitantes, xente do vizoso territorio político autónomo de Valdeorras[12], cambiando a xurisdicción, ou si se prefire recorrendo ao mencionado expediente da atribución, o conquistador e patróns Augusto co segundo edicto solucionaría o problema da “vexillatio” dos Susarros, corpo auxiliar comparable á hoste ou á mesnada medieval, de cubrir os efectivos necesarios garantíndose o auxilium dos efectivos xentilicios desta Treba e cubríndose , ao alixeirar a prema fiscal, de paso as costas contra novas revoltas.


     


     


     


    CONCLUSIÓNS


     


                Poderíanse tirar outras moitas conclusións cobrando sentido as cláusulas de reposición contidas en ámbolos dous edictos de Augusto:“e tódolos campos e límites que xa tiñan antes mando que os ocupen sen controversia algunha” ou “restablezo ao lugar de seu aos castrexos Aliobrigaeciños” de inserirmos o “Bronce de Bembibre” no horizonte institucional analizado nestes papeis.


     


    Visualmente e como marco institucional as verbas de Augusto sírvanos aquí como ilustración de todo o exposto, una lámina A) onde, debuxado baixo a nosa dirección por Eva Merlán, nun libro para nenos editado polo Concello de Narón en 1993,  nun cadro evolutivo, amosando pervivencias de inmobiliario arqueolóxico xurisdiccional de longa duración, se figura o paso do Castro á Villa galaico-romana e medieval;






     e una lámina B) onde sobre o territorio dos Ártabros, Trasancos ou Tartares, decoirado  por un inmobiliario arqueolóxico nun perenne marco xeográfico e institucional milenario contense o cadro evolutivo deste Territorio Político  similar ao das outras unidades territoriais, celto-atlánticas e indoeuropeas que Renfrew 1984: 85, chamaría early state module “ESM”, tal e como figura representado no estudio factográfico - transcrición incluída do códice do AHN, clero, 64 b de San Martiño de Xuvia por min realizada – intitulado (véxanse comparativamente estudios destes territorios de Johnson & Earle. 1987, p. 207; Firth. 1936; Sahlins. 1958; Kirchoff. 1955; Carneiro, R. L. 1970; Gibson 1990; Gibson & Geselowitz. 1988; Service. 1975): “A Terra de Trasancos ollada dende os mosteiros de Pedroso e Xuvia na Idade Media,” de 1992.


     


    A)


     


    O paso do Castro á Villa galaico-romana e medieval ilustra a permanencia institucional e xurisdiccional dun dos espacios acoutados da freguesía de O Val, Concello de Narón, conformada posiblemente por cinco castros ou xurisdiccións primordiais[13] que deron pé, conservándose sempre o mesmo espacio e os mesmos limites cos mesmos marcos, mámoas moitos deles, a cinco villae Medievais e, xa no século XVI a cinco coutos xurisdiccionais. Como axiña o estarán a ver nosos encubertos seguidores paisaxistas, non escollemos aleatoriamente esta ilustración, máis por existir na parroquia moitas veces unha versión galega do coicedirlandés, chamado Quintá ou Quintana, un quinto espacio xurisdiccional  situado no centro da fregresía,  non sempre un castro, que , con máis de medio millar de topónimos e circunstancias similares, en moitas ocasións podería da lugar aínda construída en lugares aparentemente deshabitados á propia igrexa parroquial.









    Sen esquecermos que para comprender a estructura territorial das civitates/ populi , castella / domi que amosan as fontes clásicas e seguirlle os pasos á súa evolución convén analizar o mecanismo socioinstitucional interno do territorio político comparativamente a través da mirada das fontes altomedievais [14] como para as Galias o vira Foustel de Coulanges (1908) e para Galicia o vimos nos ao lembrar a xénese e o desenvolvemento do territorio xurisdiccional do castro[15], <os indicios que temos sobre usos e costumes atávicos na agricultura galega permítenos supor que os usos comunais nas agras (testemuñados na península pola fontes: M. Iuniano Iustino Epitoma XLIV, 36) non impiden no horizonte céltico que se dividiran estas en tenzas de cadanseu labrego ben demarcadas que a arqueoloxía non intervencionista amosa nas ladeiras aterradas (Eiravedra, Sedes) próximas ao castro. Trala colleita os monllos dispostos o pe das leiras serían dezmados polo señor e polo clero indíxena  con distintos criterios dependendo da posición do labrego (home libre con bois e terras, servo cós bois e a terra posta polo señor). Polo que permite ver o sistema comparativo (Gibson 1988, 1990; Paterson 1981,1991 e 1994; Webster 1990) os usos agrícolas serían moi estables cá división en tres follas das parcelas e a rotación de cultivos […] sistema este que non altera o medio e, conserva os recursos naturais.


     


    Unha testemuña indirecta (M. Iuniano Iustino Epitoma XLIV, 36) confirma a existencia de decrúas e rozas nos montes que demandan usos comunais (quizais cada 20, 30 ou 40 anos como veuse facendo ata a presente centuria).


    Coa chamada ‘romanización’ -concepto que todos usamos pero convén dicilo non está definido no Nw- a vida cotián dos castros non sofre variacións- salvo un aumento nas detraccións campesiñas por mor de novas taxas- tampouco o medio nin as estructuras políticas.


     


    Semella innegable que existiu sempre unha circulación comercial -obxectos de luxo importados polas elites- integrada nos “world economic Systhems” estendida a países e culturas remotas, e que na dominación estenderonse productos (vino e aceite) costumes e obxectos mediterráneos e romanos. Na lingua o latín foi empregado na escrita nas relacións có imperio, e o alfabeto da lingua vernácula (literalmente dos escravos) nos usos e costumes indíxenas- como amosan as inscricións lusitanas- do clero desaparecendo da escrita cando empreguen estes o latín nos textos trala súa conversión masiva ao cristianismo. O pobo nunca falou propiamente latín. Resumindo podemos dicir que no período chamado dos castros entre os anos 600 antes da nosa era, ata o 500 da era actual, a xente vive dentro dos muros, pero desenvolve a súa actividade social e económica de labregos e gandeiros fora da casa, nas terras de cultivo e pastos nun espacio económico exterior demarcado por límites e marcos de gran pervivencia. Poren, o castro sería o asentamento humanizador da paisaxe (1). Dentro da mesma demarcación van evolucionando os asentamentos, e os labregos pasan a vivir en cachoupas, modestas grañas illadas, mentres os señores poderosos constrúense villae o xeito romano (2). Neste espacio de tempo entre os anos 300 e 600 da nosa era o antigo territorio dos castros pasaría polas dúas opcións descritas.


     


    Entre os anos 400 e 800 da nosa era, entrado xa na Alta Idade Media, os señores mais modestos constrúen “castronelas”. (defended farmsteads) grañas defendidas ás que chaman villae (3), evolucionando así o tipo de asentamento, pero conServando a demarcación ou espacio económico dos anteriores modelos.








    A villa vai funcionar como un pazo, os señores e os seus labregos viven agora fora do recinto fortificado. Os señores nunha luxosa villa con calefacción, habitacións e almacéns, seus labregos e home libres, vasalos todos do señor espállanse nas súas casas dentro do mesmo territorio demarcado que antes tiña o castro. so cambia a forma da distribución das vivendas máis non os usos e costumes anteriores.


    Os señores dos castros mais modestos chamaban villa a un pequeno recinto defendido onde vivían cós seus criados e  gando.


    Esta forma de habitación estendeuse ao pouco e a partires do S. V. converteuse na única forma de hábitat na Terra de Trasancos, e nas outras terras galegas, así ata finais do S. XII.


     





    [1]  De tra-lo río Douro.



    [2] Xa que se fala de “Cultura Castrexa”, “Arte Castrexa” en non de  “Cultura Castelán” ou de “Arte Castelán” ao traducirse  a verba latina castellum por castro, en consecuencia castellanis >castrexos e non “castellanos” ou casteláns, termo que en Galicia se reservará para os habitantes de Castela ou para os residentes nun castelo medieval.



    [3] Conf. Caio Xulio César. De Bello Civili. LXXXV “oficcium suum praestitisse” oficcium praestare, comprir co seu deber.



    [4] Ni mesmo sentido que ten esta verba na Idade Media , esto é a isención de impostos e do servicio militar, o auxilium ou o fossatum ou fonsado Medieval.



    [5]  Comunicación personal nunha conferencia na Facultade de Humanidades de Ferrol en Maio de 2000 baixo o epígrafe: El Edicto de Augusto en el Bierzo.



    [6]  En 1991 diciamos ( Pena en Narón…v. I p 137)  “ por outra parte os efectivos militares destes estados, ou territoria, como gustan de nomealos os diplomas medievais, formaron en torno aos seus mandos naturais, nas tropas auxiliares ou nas vexillationes do exército, con bandeira (vexillum) propia[…]”



    [7] gentes/gentilitates refiren sin máis no Noroeste, na Gallaecia, como levamos apuntando dende 1991 ao conxunto da población, esto é aos habitantes, á xente, dun castro ou dunha treba ou tribo.



    [8] iubeovolente ipsa civitate



    [9] Geurros é o nome Alto Medieval dos Guigurri, hoxe Valdeorras.



    [10] Folga dicir que, pagado o censum ou capitación como na Alta Idade Media por cada habitante dun castro cabo da casa, home libre ou pecheiro, ao ser coma dixemos presumiblemente unha polisémica taxa fixa e da mesma contía para todos, é dicir un amplo “paquete impositivo” comprensivo de rendas, de servicios xurisdiccionais e auxillium ou prestacións personais coas armas, postos a pagar unhas cargas que non revertían na comunidade senón no Imperio, aos Castrexos Aliobrigaeciños tanto lles tería, e non debería o Territorio Político ao que estos castrexos pertencían: os Guigurros, Terra e arciprestado de Valdeorras, nin sería prudente, por algún impedimento a unha orde imperial- para cubrir con parte dos homes seus os efectivos adfines (limítrofes e parentes) da treba dos Susarros (probablemente encadrados nas Terras e arciprestados de Toreno e Bembibre) que se vían agora por mor da imperial largueza nun grave apreto ao quedar exentos os homes do Castro Paemeiobrigense das taxas e do cumplimento do servicio militar co resto da treba.



    [11]  Probablemente o tributum capitis taxa fixa consistente en rendas en especie pagada polos “cabos da casa” de abaixo á arriba, a  “etnicidade” celta destes pobos baseada na existencia de territorios políticos autónomos, trebas, tribos ou civitates/populi , independentes e políticamente autónomasbaixo reges ou principes , dependentes unhas de outras por vontade propia contribuídas (contributae, tras anoar lazos de clientela e hospitalidade, -entendanse nunca horizontais, entre igoais, ex pari, senón verticais de supeditación e vasalaxe, de abaixa a arriba-, que eisixen o pago dun imposto , cis/censum ) unha ou varias trebas con outa máis poderosa, ou “independizadas” ou descontribuidas como sucedera trala campaña de D. Iunio Bruto do 137 a C (Estrabón III 3,5) para debilitar o conquistador a forza das tribus poderosas -como cecais amose o Bronce de Lascuta (CIL II 5041); ou atribuidas á forza polo nova amo as tribus “soberbias” a outras de contrastada fidelidade (at/tributae). Aquí o edicto aparenta compensar ao territorio político dos Susarros pola perda das rendas en prestacións personais dun dos seus castros, o Castro Pameiobrigo ao quedar os seus habitantes isentos non solo do pago de rendas xurisdiccionais senon tamén da obriga de prestar auxillium, axuda militar aoconquistador.


     



    [12] Treba, tribo, civitas / populus ou territorium, dos “Geurros” ou Gigurri.



    [13] ConServanse hoxe catro: Lopesa, Vilasuso, Quintá e a Pedreira, sendo probablemente o castro que aparentemente falta, Ciobre, un outeiro.



    [14]  Cf.as notas nn. 122 e129.



    [15] E o estará a ver, segundo das converxencias milagrosas, sempre pródigas trala pubricación das nosas autopsias, se desprende, a quinta glaciación dos nosos encubertos, abonados, e forrados, anticuarios e arqueópaisaxistas.

  2. #2 crougintoudadigo 12 de abr. 2008

    Totalmente de acuerdo señor Llugaid, el sistema es el mismo que el que sigue la epigradía medieval


    Aqui Iaz [=Hic situs est] es lo único que cambia porque en la Edad Media se ponía al principio y durante el Imperio se ponía al final.


    Lo demás es igual


    Nombre del difunto Ioam, nombre del padre o patronímico Petri (Hijo de Pedro) y luego dice el lugar "de Serantes" ese Serantes el la edad del Hierro era un castro, y ahora es una uilla.


    Ya se perdio la costrumbre de poner la bisbarra , tierra o comarca, pero esa costumbre no se perdió en los diplómas, en las cláusulas cronológicas de los diplomas, y sobre todo para ubicar un lugar


    "In terra de Labacengos [Lapatiancos] hereditas de Ciobre".


    Son ejemplos citados de memoria. Pero cuando tenga humor señor le bajo tropecientos mil.


    Nada cambió. Los padres heredaron de sus hijos. Aquí no hubo invasión muslime que hiciera tabla rasa, ni los romanos hicieron centuriaciones.


    Aquí se desarrolló como en el resto de la Europa Celtoatlántica o celtasuda - hay que j!!!- un modelo territorial que puede ver en


     http://www.andrepena.org/publicacions/trebas-gallaecia-celta.pdf


    con completos dibujos donde se muestra, con el aval de una extraordinaria documentación, el paso del castro a la uilla medieval. Pero no a la parroquia. Pues como vd. sabe la actual parroquia gallega nace en el siglo XII.


    Muchos tri-viales, pisando mal y arrastro nuestros pasos, pretenden que lo que dice nuestro caro paredros Andrés Pena, es que del castro deriva la parroquia.


    LLevamos veinte años combatiendo ese paralogismo sin éxito, y nos pasaremos toda la vida haciendo lo mismo. En este pais la Ciencia Vudú dura siglos. A tal fin hicimos una historia de una parroquia de rica documentación. Santa María Maior del Val. El libro se vende en la Central librera, aún quedan ejemplares.


    En ella se ve la evolución del territorio desde el Neolítico, una evolución continua. En la Edad del Hierro dicha parroquia tenía cuatro castros, y un quinto espacio para el outeiro (posiblemente otro castro) los cuatro se conServan, y dos de ellos junto a dos villae medievales. En la Edad Media dieron lugar a cinco uillae, y el el siglo XVI a cinco cotos jurisdiccionales, con su inmobiliario demarcatorio interno (mamoas, etc).


    Solo conociendo esta evolución se puede entender epigrafía. Pero los cacharrólogos, y aún los epigrafistas parcelan la Historia en Edades, somentiendo el periodo precedente a un baño de ácido sulfúrico institucional. ¿Me comprende vd. Caro Llug? Por eso predicamos largo tiempo en el desierto. Pero internet, contribuyó a difundir nuestros trabajos de los últimos veinte años, y a que la gente tuviera acceso a otros trabajos en Inglaterra, Irlanda y Bretaña en la misma dirección. 


    Entoces ciertos listillos, antiguamente concavoconvexos, descubrieron el atlántico hace dos días, y buscando en el baúl de las teorias maravillosas intentan representar como novedad, lo publicano y republicano, que llevamos diciendo largo  tiempo, el origen de los celtas en un proceso acumulativo atlántico que hunde sus raices en el Neolítico. Y estos afectos a presentar como novedad, viejas teorias acumulativas, las presentan con un supuesto nombre moderno son celtas tri-viales, o celtasudos o de tercera vía. Y fingen predicar novedades.


    De ahi el interés de el caro El Pater, de su simulación, de recomendarnos que nos ocupemos del Atlántico.


    Los hay que tienen bemoles caro Llug, que se lo dice nuestro paredros, que no son listos pero son listillos, y que no saben nada pero se las saben todas


    Salud y Gloria.

  3. #3 crougintoudadigo 14 de abr. 2008

    Jeromor


    El modelo que dice Padre, hijo, abuelo es el de la derbfine "familia cierta" celtica, que no ultrapasa al abuelo en linea directa ni colateralmete al sexto grado (primos segundos) cf. (Pena Graña AB 1994, el Anuario Brigantino de ese año aún no está en red, le pongo un ejemplo, cito de memoria


    CAMALVS ULPINI F(ILIVS lo pongo así para que no me desaparezca) CELTIVS F (ILIVS)


     


    En el epígrafe que vd. cita, y del que nuestra paredría se ha ocupado muchas veces, leemos


    Aquí Yace (lo ponemos al principio porque hace más bonito) Popilio Velloso (un alcume que decimos en Galicia) hijo de Flavio hijo de Vendieco de la Casa de Vacoi


    Les ruego atiendan a esto, este ejemplo lo tomo de nuestra tesina de licenciatura dejada en 2001 en el depto de Historia I de la USC, con derecho a pública consulta (craso error que me la convirtió nuestro caro trasnillo Mobbingnicio en una TAPA, entreverada de unos pepinillos de su huerta, pero esa es otra historia),


    va en gallego.



    TERRITORIO POLÍTICO ATLÁNTICO: ARTICULACIÓN INSTITUCIONAL.


     


    O TÚATH IRLANDÉS.


     


    Irlanda encontrábase fragmentada nuha morea de Territorios Políticos que nós chamamos habitualmente ciuitates, e que os irlandeses, conServando o primixenio nome,  chaman Túatha(lése  tuda, comparativamente similar ao toudo galego en toudo-pala ou toudadigoe) gobernados por un rei, un , ou rí-túaithe (Mc Cone 1990, p. 9; Herbert 1988, p. 51), con un poder baseado na sona da súa clientela ou cénel, reclutada entre os cabaleiros terratenentes. Para Harold Mytum, o Túath foi na Antiga Irlanda cristiana, a pedra angular do sistema político. Este autor, tras sinalar unha grande retesía da historiografía irlandesa (Mac Neill, 1911; Byrne, 1971) en torno ao feito de que o Túath represente ou non unha tribu por mor de que, como sucede en Galicia, non existe dende o punto de vista étnico, lingüístico ou cultural ningunha división, conclúe que “o túath representa unha unidade política e, por ende, débese considerar unha tribu”. (1)



     


    Os cabaleiros, señores dunha “casa” ou fine nobre, estendían a súa soberanía doméstica sobre parentes e clientes bo-aire, homes libres propietarios de bois e de terras, así como sobre os am-bue, os “sen bois”, aos que a cambio de rendas e de asistencia militar entregaban, nunha especie de “préstamo de uso” vasalático, en precario, vacas e campos cultivables perfectamente demarcados (2). Asistidos a pé polos seus clientes, estes nobres, que vivían en castros chamados rath ou duns, (3) servían ao seu rei como en todo o mundo céltico a cabalo.


    O antigo concepto irlandés de familia e parentesco é complicado: a gel-fineou “familia da man” (geil= “man”) comprende o pai co seu fillo, co seu neto, co seu bisneto e co fillo déste; a derb-fine comprende na liña direita o avó, e na liña colateral o tío, o primo curmán e o fillo deste último; a iar-finecomprende na liña directa o trisavó e na liña colateral o tío avó máis dous grados de primos constituídos polos fillos e polos netos deste tío avó; o ind-fine comprende na liña directa o trisavó e na liña colateral o tío bisavó e dous grados de primos constituídos polos fillos e polos netos deste tío bisabó. Sinalemos non obstante que a “familia certa” ou derb-fine non ultrapasa na liña directa alén do abó e non vai máis alá do sexto grado, ou sexa dos primos segundos, na liña colateral (véxase por exemplo Camali Ulpini F. Celtius F. Viseu.). Os clans familiares toman as súas decisións colectivamente, máis sempre hai neles, tanto nas familias nobres como na realeza, un xefe que os cohesiona xunto a un sucesor ou herdeiro deste último (4), formando todo isto un sistema sucesorio nomeado tanistry (5).


    Ao xefe da finecorrespondíalle a plena xurisdicción sobre o seu dominio, “ estado ” ou “ casa ”, e o mando militar.


    [1] (1) Harold Mytum: 1992, p. 141


     (2) Así na carta de Sobrado do ano 966  no textamento do bispo Sisnado, o seu irmao Rodrigo e a súa cuñada Elvira dise “ […] Adicimus adhuc ad hanc seriem testamenti uel benefacti nostros atonitos et nostras magnificentias que dedimus per nostros infanzones,  siue villas seu argento, uel quecumque de ganato nostro eis dedimus, ut nobis cum eo seruicium exercuissent  […]  concesserunt eam mihi fundatoribus ipsius loci in diebus diui memorie domni Ranimiri principis per Scripturam firmitatis siue et meos atonitos et villas que meo dato haberente meos infanzones sic omnia uouis concedo[].” Tumbo I fols. 5 r.-6r. nº 6 p. 36. na edición  mencionada de Loscertales. Recolle Mac Cone como o rei da Cas de Brigit na provincia de Leinster fixo un edictum per plebes [=ai. túatha?] et provincias [=ai.mór-túatha] quae sub eius eran ditione et iugo)” para facer un camiño real. E “cando moita xente veu por parentelas e familias (convenientibus multis populis [=ai. túatha?] per cognationes [=ai. cenelá?] et familias [=oi.fini?]dividiron o traballo entre todos, sinalando que os túath funcionan como vínculos subordinados munha eficaz cadea de mando provincial moito millor que como unidades federadas de perdida independencia que deben pouco máis que unha fidelidade nominal ao rei común (1990, p.9).


    (3) Nome este non descoñocido en Galicia e Portugal: Dunios ( prob. “ Doniños ” – que non viría do antropónimo Doninus- , Ferrol),  Eboro dunum literalmente “ castro do teixo ”  (Ébora, capital do Alto Alentejo, eburotamén ibbo, “teixo”. Ibbo castro “Castro do Teixo” (Valdoviño, Trasancos).


    (4) Henri Hubert: 1932. reimp. esp. 1988 p. 436-437.


     (5) Comparativamente, pódese ver isto na Galiza Medieval no longo pleito dos arciprestados entre o bispo Gonzalo de Mondoñedo e o seu irmán o conde de Galiza e de Trava, Don Pedro Froilaz, por unha banda, e o arcebispo de Santiago, Diego Xelmirez, pola outra, (antecedentes): Na Divisio Teodomiri (ano 569) os xa mencionados territorios de Trasancos, Labacengos e Arrós pertencen como arciprestados á diócese dos Britóns, segundo unha dubidosa interpolación. No ano 830 (a data estaría deturpada confeccionándose este documento unhas décadas máis tarde) Tructino menciona unha serie de igrexas “propiedade da sé Iriense ” entre as que se encontraban algunhas  nas Terras de Trasancos, de Labacengos, de Besancos, de Prucios e de Nemitos. No ano 886 o rei don Afonso III consignara  á Igrexa de Mondoñedo os arciprestados e terras de “Trasancos Bezoucos, Prucios e porto de Seaia”; có que Mondoñedo levaba administrando oa arciprestados de Trasancos, Bezoucos, e a metade de Seaia dende tempos immemoriais xunto aos de Labacengos (Lapatiancos) e Arrós (Arroni, Arrotrebae) cando pola  Bula do Papa Pascual II Iustitiae ac rationis ordo de 31 de decembro de 1101, pasando a ser Compostela a sucesora lexítima das igrexas que pertencían á Cátedra Iriense, Xelmírez reclamou amigablemente ao bispo D. Gonzalo, irmán do conde D. Pedro, a devolución dos citados arciprestados desempoirando o mencionado antigo documento de Tructino. Unha cadea de feitos poría fin ao problema os arciprestados solucionado, tras dunha longa rifa, recollida pola Historia Compostelana, entre os dous bispos na que intervira o Papa e numerosos preladosos, por interéses nacionais de Galicia, unilateralmente polo conde D. Pedro Froilaz, xefe (tánaiste)dun extenxo clan familiar ao que pertencía o bispo de Mondoñedo, berce do Condado de Trastamara, que manda ceder ao seu irmao  en favor de Xelmírez. Tras da obediencia do abade de San Martiño de Trasancos ou Tartares (Xuvia, Narón) como xefe da igrexa ártabra, e varias actas de sumisión da familia condal de Trava, Don Pedro a súa esposa dona Maior Guntroda e as hirmáns do conde as hirmás Froilaz, monxas de Xuvia, Muniña e Visclávara, segue a sinatura dos cabaleiros de Bezoucos, dos cregos de Bezoucos, e “[…] os nomes dos cabaleiros que viven en Trasancos (Ártabros) Labacengos (Lapatiancos) e Arrós (Arroni ou Arrotrebas), que máis abaixo se consinaron, os cuais xustamente prometeron esta sumision, tanto no seu nome, pois estaban presentes, como no nome dos seus compañeiros que estaban ausentes e no nome de todo o pobo […]” (Hª. Comp. XXXV 1-9) .


     


     

  4. #4 crougintoudadigo 15 de abr. 2008

    Berá Bergman, no nos gusta a nuestras paredrías que nos atribuyan rerum non gestae. Sin duda no nos leyó cuando nos dice:


    No explica como los comissos de antaño se conviertieron en los arciprestazgos de hogaño o la ,en otros tiempos llamada "nobleza sueva" se vio sustituída por los terrazgueros de Santiago, a usted se la celtasuda. Para qué, si  dentro de 100 años todos calvos.


     Quieto parao su caridad, Bergan. Lo hizo nuestro paredros, y  lo explicó caro Bergman, con señales y pelos. Pero lo hizo en gallego, en el II volumen de la historia de Narón, y no lo leyó. Pero y por no contrariarle, pues que  no lee gallego, por darle gusto quiso nuestro paredros traducirselo, a su caridad y ponerselo aunque no le garantiza, caro Bergman, la calidad de la tradución -y  no se nos acostumbre mal, vd., -me advierte nuestro caro paredros Andrés Pena-


    “vicarii, Mayordomi, milites” todos ellos miembros del clan familiar que conseguirán perpetuar ciertos cargos en sus familias formando dinastías locales, linajes que son los mismos en el siglo XIII que los que se remodelaron a principios de


    la Edad Moderna

    con presupuestos, que no bases económicas nuevas. Estos distritos se llamaban villae.



    Por encima de ellos está la figura del “villicus” “vicarius huius Tierrae” que en la ausencia del señor se encarga del territorio, son siempre miembros de la familia condal residiendo permanentemente en Trasancos. 

    Gracias a un documento de concordia (40) entre el conde don Pedro y los miembros de su  familia con Diego Gelmírez, por el que se pone fin a un largo pleito jurisdiccional entre Compostela y Mondoñedo, que se disputaban el arciprestazgo de Trasancos, entre otros, en virtud del cual el conde quitaba a Mondoñedo la potestad sobre sus iglesias y monasterios privados del arciprestazgo de Trasancos, y las ponía bajo la obediencia de

    la Sede Compostelana

    , conocemos la división eclesiástica de algunos distritos de Trasancos a comienzos del siglo XII, así como una lista de caballeros instalados en las villae de Bezoucos, Trasancos, Labacengos y Arrós. 

    El presbítero D. Rodrigo, tenía el beneficio de la iglesia de Santa María a Mayor, que no era parroquia. El Val no existía como parroquia sino que a principios y durante buena parte del siglo XII estaba dividido en una serie de espacios demarcados y determinados (heredades o villae) de grandes dimensiones en propiedad de caballeros o presbíteros: Vilacornelle donada a Xuvia por el abad Munio y su hermano, el presbítero de Serantes, Vimara, el 24 de febrero de 1121; Pradeedo, una villa muy extensa (su deslinde nos llegó a través del Tumbo II de Sobrado), y casa que aún hoy se conserva en perfecto estado; la villa de Quintana, de la que también localizamos la casa matriz, y de Ciobre, totalmente independientes una de la otra.

    Había una serie de minimonasterios familiares diseminados por la Tierra de Trasancos, el abad Sisnando estaba a cargo del monasterio de San Estebo de Sedes y D. Gonzalo era abad del monasterio de San Mateo de Trasancos. Considerado siempre S. Mateo como cabeza de Trasancos, alternaba con Santa Icía, como sede o residencia temporal del arcipreste o “abba”, máxima dignidad religiosa de

    la Tierra. Sedes

    sería de Pedroso al ser donado por la familia al monasterio fundado por Munia y cuando poco después, el arcipreste sea sustituido por un arcediano, la Tierra contará con dos, el de Trasancos en Santa Icía y el de Pedroso. D. Gonzalo sería arcediano de Pedroso tal y como figura en una donación de Visclávara Froila, en la que Doña la cuarta parte de la iglesia de S. Lourenzo de Doso a Xuvia, añadiendo: “post mortem archidiaconi domini Gondisalvi de Pedroso concedo ibi totam”. (41)La función política del conde Príncipe e Imperante del Territorio, se corresponde con el poder del arcipreste de la iglesia del territorio que participa de un quiñón (tercias) del producto deci- mal. Esta duplicidad de poderes dentro de la función soberana de un territorio es anterior al mismo cristianismo. Existía en el mundo céltico, como demostramos en el volumen anterior. Por eso existe en

    la Edad Media.


    El Acta fue firmada por el conde D. Pedro, su esposa Doña Mayor Guntroda Rodríguez y sus hermanas, monjas de Xuvia, Doña Muniña y Doña Visclávara.


    Esta es la lista de caballeros, todos miembros del clan Petriz, instalados en las Tierras de Bezoucos, Trasancos, Labacengos y Arrós, en la que figura el vicario de la Tierra, Eica Estévez (vicarius huius terre Eica Stephaniz).


     


    CABALLEROS DE BESOUCOS

    Germudo Asmódiz                                Gonzalo Menéndez                               Oveco Fróilaz

    Bermudo Ragéliz                                   Juan Vimáraz                                          Pedro Bermúdez

    Fernando Suárez                                    Menendo Hólmiz                                   Vistrario Hólmiz


    Férveo Hólmiz                                        Munino Oduáriz                                    Vistrario Peláez


     


    CABALLEROS DE TRASANCOS, LABACENGOS Y ARRÓS

     

    Bermudo Galídiz                                   Gonzalo Pérez                                        Pedro González

    Bermudo Hiscaz                                     Menendo González                               Pedro Muñiz

    Bermudo Pérez                                       Munio Bermúdez                                   PedroSuárez

    Eica Estévez                                            Oveco González                                     Ragéliz (Bermúdo)


    (vicario de la Tierra de


    Trasancos)


    Froilán Bermúdez                                  Oveco Muñiz                                          Suero Téllez


     


     


    ASPECTO RELIGIOSO DE

    LA FUNCIÓN SOBERANA

    : ARCIPRESTAZGO DE TRASANCOS. BASE TERRITORIAL.


    A la estructura dúplice de la primera función en el territorio corresponderían dos sistemas de obtención de rentas teóricamente distintos -derivado el primero del sistema de locación- conducción y servicios jurisdiccionales, y de los mismos, primicias, ofrendas, aniversarios y un largo etc. ; los segundos -en la práctica totalmente imbricados, se aprecia claramente todavía.


    La lista de caballeros se completa con una lista discriminada del clero de Bezoucos y una conjunta de Trasancos, Labacengos y Arrós, no son párrocos (todavía no existen las parroquias) como los considera D. Antonio López Ferreiro (42) sino dignidades del presbyterium, sometidas a la autoridad del  *archipresbyter dependiente del obispo.


    *Su origen está relacionado con los episcopi priscilianistas instalados en diócesis (rurais, sin vida urbana) territoriales adscritas luego a Sedes tras la reforma del Dumiense y convertidas en arciprestazgos. El abba o arcipreste (archipresbiter) se comporta como un juez eclesiástico de amplias atribuciones se encarga de todo lo relativo a la liturgia y la orden. Representa al obispo en el territorio y obtiene una participación (tercias) en los diezmos y primicias y otros beneficios por su cargo, de todas las iglesias, capillas y monasterios del territorio. Impone también el birrete (consagración) a los beneficiados.


     


    Presbíteros de Besoucos


     


    Payo Almóndiz de San Pedro de Cervalles (Cervás)


    Diego Fulgencio de Santa Eulalia de Lubre 


    Rodrigo Sisnández prelado del Monasterio de San Vicente (Caamouco)


    Payo Bermúdez de San Xoan de Pinnario (Piñeiro) 


    Gutierre Osóriz de San Salvador de Magnios (Maniños) 


    Rodrigo Muniz de San Vicente de Mediano (Meá)


     Oduario de Santa Eulalia de Courio (Coiro, anexo Maniños)


    Froila de Santiago de Baraliobre (Barallobre)


    Froila de San Mamede de Laragia (Laraxe)


    Xoan de Santa Mariña de Seliobre (Sillobre)


    Ordoño de San Salvador de Seliobre.


     


    Presbíteros de Trasancos, Labacengos y Arrós


     


    Monino de Santa María de Sichario (Sequeiro) 


    Sisnando, prelado del mosterio de San Esteban de Setes (Sedes) 


    Suero de Santa María de Castro, Pedro de Santa Eulalia de Avinio (Aviño)


    Ero de Santiago de Laco (Laco) 


    García de San Xiao de Lamas. Ordoño de San Saturnino (Santa María de San Sadurniño) 


    Rodrigo de Santa María Majore (Santa María Mayor del Val)


    Froila de San Pedro de Lexa {Leixa) 


    Monino de Santa María de Labacencos (Labacengos) 


    Vimara de San Salvador de Sarantes (Serantes) y Pedro Luz (notario del conde D. Pedro)


    Gonzalo, prelado del mosterio de San Mateo (de Trasancos) 


    Pedro de Santa Columba. Payo de San Xurxo de Marinas (Mariñas)


    Pedro de San Román de Doninus (Doniños)


     


    Ego Pelagius Pelagii filius et presbyter, illius patriae indigena, confirmante supradictorum assensu scripsi in concilio, et confirmo ».(43)


     


    Adquiriendo con el tiempo mayor importancia, el arcipreste de las Sedes episcopales es elegido por la autoridad del obispo, quien lo controla. El arcipreste territorial tiene una gran trascendencia,  digamos , “arqueológica”, ya que este antiguo cargo, citado en el Canon 7 del Concilio de Braga va a definirse en el espacio “político” de los territorios (unidades institucionales que funcionan como protoestados como se aprecia obServando la simetría entre el listado del mal llamado “parochiale suevorum” y las diócesis del Cronicón Iriense que configurarían posteriormente los arciprestazgos clásicos. Así la civitas de los Lapatiancos Lapatia(n)corum (¡y no Lapatia-coru como algunos autores todavía dicen, negándose a ver la clarísima deturpación del genitivo latino de plural!, se corresponde con el arciprestazgo de Labacengos (Lapatiencos=Lapatiancos).


     


    Resumiendo, el arciprestazgo se asienta sobre una base territorial e institucional castreña que pervive con pocos cambios en el mundo altomedieval, en contra del que sostiene el profesor (Dr. G. Pereira Menaut quien, supone profundas transformaciones en la organización sociopolítica indígena a finales del siglo I d.C. y cree que el cambio de nombre que utilizaban los romanos para las tierras del noroeste: populus/civitas por lo de res publica conlleva cambios estructurales profundos. Las monedas de Eiravedra (Sedes) de los siglos III y IV garantizan la pervivencia del hábitat en outeiros hasta el siglo IV. (44) Y esto sucede no sólo en el Nw., también en las áreas atlánticas poco romanizadas. (45)


     


    La existencia de una nueva denominación para las civitates que pasan a ser llamadas “Respublicae” y el registro epigráfico de magistraturas como los Duoviri (probablemente existentes en el mundo castreño con otro nombre antes de la dominación romana), no significan un cambio en la sólida y conservadora estructura indígena, sino una interpretatio, un “rebautizo” para adaptar la burocracia romana a las dúplices instituciones indígenas preexistentes, que, más mal que bien, adecuan como pueden a los nombres de las instituciones oficiales del imperio su realidad institucional.


     


    Por otra parte como muestra la arqueología y confirman las fuentes, el hábitat en castillos incluso ultrapasa en algunos casos el siglo V conviviendo ya con otras fórmulas de asentamiento que poco a poco irán triunfando.


     

    Como fósiles vivos, en algunos casos todavía hoy, los arciprestazgos deslindan cada una de las civitates/populi o territoria, o unidades políticas administrativas del mundo castreño del noroeste penínsular durante

    la Edad Media.


     

    En el acta de obediencia del arciprestazgo de Trasancos a

    la Sede

    compostelana falta por firmar Santa Icía por pertenecer su iglesia al monasterio de San Martiño. La representaba el notario Pedro Luz ya que el arcipreste, que era probablemente el mismo Munio, (esto explicaría su especial fórmula de juramento de fidelidad a Gelmírez) abad de Xuvia al estar bajo la obediencia de Mondoñedo no podía firmar un traspaso de su arciprestazgo a Santiago. Un acto político decidido por el conde D. Pedro para atraerse a Gelmírez, no podía ser firmado por un arcipreste electo de Mondoñedo, traicionando la fides y la familiaritas debidas al obispo, como veremos en otro capítulo. Munio figuraría luego como arcipreste de Trasancos en varios diplomas de Xuvia y así figura en un diploma de 26 de diciembre de 1113, confirmando la donación de una heredad en la Tierra de Trasancos a Xuvia. (46)

     


    Por eso al ser Santa Icía una posesión de San Martiño –casi equivale a decir un coto del conde- es el notario del monasterio de Xuvia, notario asimismo del conde de Galicia, D. Pedro Fróilaz, Pedro Luz, quien firma el acta.


     


    En este parcial mosaico de la iglesia trasanquesa no figura S. Xiao de Narón, que también tenía un monasterio con el presbítero Xan. (47)


     


    Algunas de las iglesias del cual su ámbito de influencia pronto será ampliado y definido como feligresías aparecen mencionadas únicamente en relación al territorio de Trasancos ripa flumen Iuviae, por ejemplo: Santa María de Sequeiro, San Estebo de Sedes, Santa María de Castro, Santa María A Mayor (O Val), San Pedro de Leixa, San Salvador de Serantes, Santa Icía, San Mateo, S. Xiao de Narón, etc.


     


    Territorio Político y Milites en Trasancos 


    Dentro del territorium de Trasancos, unos distritos deslindados, por ejemplo los del Val, anteriormente citados, se encontraban ocupados por “milites” que aparecen frecuentemente confirmando junto a la familia condal, en los documentos de San Martiño. (48)


    [LÁMINA PÁGINA 47]


    [PIE DE LÁMINA: Encomendación de burgueses a un señor feudal. Miniatura del Liber Feudorum Ceritaniae.]


    Es probable que estos “mitites” o caballeros recibieran estas heredades, haciendas rurales consistentes en una aldea, del señor llamadas frecuentemente “villae” (Platanetum Quintana) o hereditates a cambio de sus servicios. Su extracción proviene de segundones, emparentados estrechamente con la familia Pérez, al servicio de los condes, formando parte de su estrecho círculo de parientes o vasallos el “aula comitis”.


    NOTAS 


    (1) Paulo OROSIO “Consultatio sive commonitorium Orosii ad Agustinun de errore Priscillanistarum et Origenistarum” in C. TORRES RODRÍGUEZ, Paulo Orosio… Gal. Hist. Pág. 731-736. Santiago 1985. 


    (2) Esta diócesis que GARCÍA ALVAREZ cree desaparecida antes del siglo VI, figura todavía en una lista de sedes episcopales españolas, en un códice Escurialense (R II, 18, fol. 65vto), redactado en el año 779, en la sección de sedes de Galicia después de Iria; donde aparece también Seaia entre 12 sedes. De Beteka nos dice el autor de la pseudo Isidoriana en el siglo XI  “destructa est”. 


    (3) PLIN. Nat. hist. IV. III.


    (4) PTOL. Geg. II, 6, 24.


    (5) HYD. Chron. 32. 


    (6) CIL. II, 2649; IRG I 20.


    (7) HYD. Cont. Chron. pág. 16.


    (8) HYD. Chron. 46; ibid. 48. id. ibi. 91. Y todas las fuerzas se apiñan contra los invasores y los gallegos resisten con fuerza en los castros e incluso toman prisioneros y matan a muchos invasores.

    (9) Bol. Univ. Sant. Núms. 55, 56, pág. 4-3

    ss


    (10) cf. RUBIO ALIJA, José. “Españoles por los caminos del Imperio Romano” (estudios epigráfico-onomásticos en torno a Reburrus y Reburrinus). CHE XXIX-XXX (1959) pág. 5-124. ISID. Etim VII, 12. 

    (11) “El Patrimonio eclesiástico” pág. 65, 69 al afirmar que en

    la Galicia

    de la segunda mitad del siglo VI no existían parroquias o feligresías territoriais. Ni existían tampoco en buena parte de la Tierra de Trasancos ¡todavía a mediados del siglo XII!  (12) TORRES RODRÍGUEZ, CASIMIRO. Galicia Sueva. in Galic. Hist. Pág.

    278 a

    281.

    (13) … Et Mirus cepit Bracaram et fecit concitium Bracarensem secundum, ubi Andreas fuit, in era DCX. Et Mirus sedi sue Hyriensi contutit dioceses, scilicet; Morracium, Saliniensem, Moranian, Celenos, Montes, Metam, Merciam, Tabeyrolos, Velegiam, Hour, Pistomarcos, Amaeam, Coronatum, Dormianam, Gentines, Celticos, Barchalam, Nemancos, Vimiantum, Selagiam, Bregantinos, Farum, Scutarios, Duvriam, Montanos, Nemitos, Prucios, Bisacos, Trasancos, Lavacencos et Airos, et alias que in canonibus resonant.


    (Transcripción y notas de Manuel-Rubén GARCÍA ÁLVAREZ, Memorial Histórico Español (R.A.H.), Tomo  L, Madrid, 1963.


    (14) Polibio describe las ventajas de tener una nutrida clientela para el noble galo y César señala las ventajas recíprocas del sistema de clientela para los señores y sus seguidores, cf. T.G.E. Powell. The celts. Tham.&.Hudson. London 1960.

    (15) D'ORS, A. Epigrafía jurídica de

    la España Romana.

    Madrid, 1953 p. 61

    ss

    .  (16) “Autenticidad de la inscripción de municipios que sufragaron el Puente de Alcántara” in REE, 32, 1976, pág. 155

    ss

    .

    (17) A.H.N. (C.D.J.), códices 1041 B. n. 18 fol 5.


    (18) A.H.N (C.D.J.), códices 1041 b. n. 65. fol15.

    (19) Celanova, Cartulario. Lib. II, núm.

    146 in

    LÓPEZ FERREIRO. Hist. T. II. apendi. pág. 178.

    (20) A.H.N. Codices (Juvia) 1041 b. n 23 fol 6 v.


    (21) Carlos BALIÑAS PÉREZ. Defensores y Traditores, un modelo… pág. 118 y 119.


    (22) Ibid. Pág. 28 

    (23) p.e. “… in Tierra Nemitos de aecclesia Sancti Marie de Sada… In Tierra de Prucios de aecclesia de Pervis… In Tierra Bisauquis de acclesia Sancti Stephani de Herenes… In Trasancos de aecclesia Sancti Marie de Neda” A.H.N. (Xuvia) cod. 1041 B. n. 6. fol 2vto. Junto a inmumerables ejemplos de los que su recogida llenaría un volumen. “… in villa que vocitant Codegio iuxta acclesia sancti Iuliani, Territorio Presaras”. [A.H.N. Cod. 976 B. fol 13vto. in Mª C. Pallarez Méndez. El Monasterio de Sobrado, un ejemplo… A Coruña 1979]  “In Territorio Mera, villam vocitatam Leocadi. In Britonia villa Mediana. In Territorio Bisaucus, villa nuncupata Littoriana (Noville?)… inter Montanos et Bragantinos villam vocabulo Amberonam. In Territorio Pistomarcos villam cui dicitur Vernimes… in finibus Territori Montanos ad parte de Presaras, villam que nominatur Castrum et sanctum Sebastianum… ibid A.H.N. cod. 976 B. fol 2 y 3 r. ob. cit. p. 263. La unidad política básica El Territorio viene incluída en los límites precisos de

    la Galicia Medieval.


    “… in Urbe Galecie, Territorio Nemitos” A.H.N. Cod. 1041 B. n. 18 fol. 5.


    “ad locum vestrum qui ese fundatum in Urbe Gallecia, Territorio Trasanquos ripa fluminis Iuvie…” A.H.N. cod. 1041 B. n 65. Fol 15.


    (24) ISIODORO. Lib. 10 orig.

    (25) Dr. D. Antonio BLANCO FREIJEIRO, conferencia pronunciada en un curso organizado por

    la Universidad Internacional

    Menéndez Pelayo en Pontevedra, (del 7 al 2 de septiembre de 1981) que llevaba por título “

    La Villa Romana

    en Gallaecia y su posible relación con la vita communis del priscilianismo. in Monografías de los Cuadernos del Norte (pág. 57, 70) C.A.A.

    (26) “… Quomodo obtinuit eas antecessor meus per terminos et divisiones suas antiquas, id est villa de Platanedo (Pradeedo, O Val, Narón) dividitur per i!lam armatam etper illum carvalium Pelagii Fernandi et per Arcam de Vados Pasandi (Arca de Vespasante, un túmulo que separa las feligresías del Val de San Mateo) et tornat se per castinariam de Alvare et per illam portam castri et inde ad Fontem Cecam. Hereditas de Quintana ubi eam inveneritis, hereditas de Villa Cornelli dividitur per ubi se dividit de Ciobre et quo  modo se dividit de Valle Malo (luego estas villae particulares determinadas por marcos conformarían la feligresía de Sta. Maria a Mayor del Val, inexistente todavía a finales de 1173) et inde per Grandalem et inde ad Lamam Molinum”. Sobrado. Tumbo II. n. 420 fol 142 v. y 143 r., in tras. de Pilar de LOSCERTALES DE VALDEAVELLANO. Tumbos del Monast. de Sobrado. Mad. 1976.


    (27) FLÓREZ; ESP. SAG. IV, P. 354.


    (28) OROS. Hist. VII, 41, 4, 5, 6.


    (29) Ibid. 7, 8.

    (30) C.D.P., núm.

    25, A

    .C.M. in CAL PARDO, Enrique. El monasterio de San Salvador de Pedroso en Tierras de Trasancos. A Coruña 1989. ob. cit. pág. 259 y 260.(31) Esto que no es novo, se introducirá por primera vez en Galicia, 3.000 años antes (con la llegada de los primeros indoeuropeos (Alteuropäische), fundadores, como así lo indica el estudio de los etimos de los étnicos, de la Tierra de Trasancos y los demás primitivos “estados” de

    la Gallaecia

    antigua, portadores de un sistema institucional complejo destinado a tener una larga pervivencia por muy extraño que parezca a los que no estan familiarizados con las instituciones indoeuropeas.

    (32) El cubicularium era el que se encargaba de los aposentos reales, o escanciarium, de servir el vino, el armiger regis, el que llevaba las armas. Nos remite directamente al mundo castreño, germánico y céltico. Recordemos como Lug “Brazos largos” queriendo entrar a servir al Rey Nuada le dice que es copero al portero del castro de Tara. En el mundo indoeuropeo es un privilegio formar parte del grupo de escogidos del jefe. “Toman sus comidas sentados (en el Royal Hall) en bancos construidos alrededor de las paredes, situándose según la edad y dignidad, la comida se va pasando en rueda”. ESTRABÓN, III, 3, 7.

    (33) Juvia. “Libro de Rentas del Priorato”. 1789, pág.

    63, A

    .D.M.

    (34) “España Sagrada” XVIII, Ap. en José VILLAAMIL y CASTRO. Rev. Grial, pág. 227, Jul-Ago-Sep 1971


    (35)    “Es excusado repetir aquí la prueba de que los reyes designaban a los “comites” o “imperantes” que en su nombre regían los “comissa” “comitatus” o “mandationes” en que el reino se hallaba dividido; venían haciéndolo sus antecesores los reyes visigodos. No ha llegado hasta hoy ninguna de tales designaciones realizada por Alfonso III. Me parece empero seguro que en sus días estaba ya acuñada la fórmula legal de tales designaciones. Me permite afirmarlo el paralelo entre el texto de la concesión de inmunidad a Sahagún por el rey Magno en 904, con el nombramiento por su nieto a Alfonso IV a su tío D. Gutierre en 929 para regir unos commissa gallegos”.


    ALFONSO III A SAHAGÚN:

    “ORDINAMUS vobis ad imperandum post partem Eglesie homines quancumque sunt habitatores in Villa Zacarías in locum Calzata. Vel alios quantoscunque ibidem supervenerint ad habitandum. Ita ut ad vestra concurrant ordinationem pro qualibuscunque utilitatibus Eglesie peragendis.Et quidquid a vobis ininctum, uel ordinatum acceperint inescusabiliter omnia adimpleant atque peragant. Tu vero Sanzo non te presumas eos inquietare pro nullaque actione. Escalona. Historia de Sahagún, pág.

    176”

    .

    (36)    FLÓREZ: “España Sagrada” XVIII, pág. 352


    ALFONSO IV A GUTIÉRREZ MENÉNDEZ

    “Adefonsus Rex: Tío nostro domno Gutierre.  Per huius nostrae praceptionis serenissimam jussionam ORDINAMUS vobis ad imperandum commisso de Carioca. Carteliom. Laure Medio. Sabiniano et Loserio et Orticaria. Ita ut omnes ipse populus ad vestram concurrant ordinationem pro nostris utilitatibus peragendis. Et quidquid a vobis iniunctum uel ordinatum acceperint, inexcusabiliter omne illud adimpleant atque peregant. Neminem vero ordinamus uel permitimus qui vobis ibidem disturbationem faciat nec inmodicum2.


    (37) La Tierra o unidad política primaria que se corresponde con las antiguas diócesis del Cronicón Iriense y ahora con el arciprestazgo es indivisible. Trasancos no se puede dividir. Puede gobernar la mitad de la tierra un determinado señor y la otra mitad otro pero ésta permanece inalterable.


    (38) A.H.N. Códices 1401-B, doc. núm. 24, líneas 26, 27. fol 7 v.


    (39) A.H..N. Documentos sueltos, carpeta de Juvia y otros monasterios, en MONTERO DÍAZ, Santiago Col. Dipl. de S. Martín. Santiago, 1935, pág. 99.


    (40) “Historia Compostelana”, lib. I, cap. XXXV, pág.80


    (41) A.H.N., Cód. 1041 B, núm. 7, fol. 2 vt.


    (42) Cf. “Hist. Compost.” Tomo III, pág. 267, 268.


    (43) “Hist. Compost.”, lib. I, cap. XXXV.


    (44) GERARDO PEREIRA MENAUT “La formación histórica de los pueblos de Hispania”. Veleia, pág. 285. 1974.


    Según Pereira Menaut: Hacia finales del siglo I d.C., “sin que podamos datarlo más exactamente, desaparecen aquellas formas de organización socio-política propia de los indígenas, de las que ya hemos hablado, y que componía el sistema de “castella”, subdivisioens dentro de comunidades muy poco integradas. A partir de ese momento, los pueblos indígenas de Gallaecia van a funcionar como comunidades políticamente integradas, exactamente igual que las de Italia o de

    la Baética. En

    las inscripciones son llamadas “res publica, como la “Respublica Limicorum y, lo que es más importante, tienen magistrados y senados igual que los municipios y colonias romanos. Las inscripciones nos presentan a los “duoviri” de los Limicos, o nos hablan de un magistrado de la ignota comunidad de Avobriga, para el que se emplea la típica fórmula absolutamente romana para designar a un magistrado que ha ocupado todas las magistraturas en su comunidad. Como si se tratase de un senador de una colonia como Tarraco o Corduba, de él se dice que también se llegó a flamen provincial tras haber pasado por todas las magistraturas de su ciudad, “omnibus honoribus in res publica sua functo”. Con otras palabras: las comunidades indígenas han abandonado sus formas de organización y se han reorganizado adoptando las formas romanas. Y ello sucede al mismo tiempo en que abandonan sus formas de asentamiento, castros, y se instalan en las zonas bajas, para vivir en condiciones completamente nuevas”.


    Esta tesis no es compartida por nosotros en virtud de todo lo expuesto en el volumen anterior pág. 135, 136.

    Aun en el caso de que el jefe militar de la civitas se convirtiese en un magistrado y “druida” o lo que sea, en un flumen, el territorio castreño, en una “respublica” y los compañeros del jefe que le prestan consilium en un senatus, etc., sólo cambiarían los nombres de los cargos, las estructuras básicas de organización social permanecen hasta

    la Alta Edad

    Media como estamos viendo.(45) Cf. Nicholas JONHSON. Peter ROSE. Cornwall Archaeological unit: …Rural life no doubt continued much as before an even though power had shifted decisiveley to the invadet; it is likely that, apart from a few Roman administrators, Roman Cornwall was still ruled by the pre-invasion tribal leaders and ther descendants””…By the time the last legions were with drawn from Britain in A.D. 410 for the defence of the Roman heartland, Cornish society had changed. There was a monetary economy  where none had existed before, trading links had been extended, farming had undoubtedly expanded and finds of fine wares, coin hoards and expensive high status metalwork suggest that thoug unsophisticated by Roman provincial standards, Cornwall vas by no measn impoverished. Maniy people had no doubt adopted Roman names, manners and accents but it was not long before society began to splinter; Cornwall was still, despite 350 years of Roman bureaucracy, essentially celtic in character”. Pág. 9,10.

    Truro

    1.990

    (46) : A.H.N., Cód. 1.041B, núm. 27, fol. 8 r.

    (47) CF. “Historia Compostelana”. L.I, cap. 35, pág. 91. Trad. PEDRO SUÁREZ, donde en 1.110 estaba el ya nombrado presbítero Xoan “prelado del monasterio de San Xiao de Narón. Colección diplomática de Xuvia. 5 de agosto

    1170. A

    .H.N., Cód. 1.041B, núm. 86, fol. 17 vto., copia núm. 219, fol 35 vto.

    (48) Tal es el caso del vicario de la tierra Eica o Egica Estévez; Bermudo Rageliz, Oveco González, Oveco Núñez, Gonzalo Pérez, etc.


     


     


     

  5. #5 jeromor 15 de abr. 2008

    Según su caro páredros, entonces, la institución del arciprestazgo está atestiguada en Galicia desde el s. VI. Y Trabancos se corresponde con un populus indígena y por tanto con una civitas indígena según la división administrativa-fiscal romana ¿no? ¿Cuántos arciprestazgos corresponden más o menos a cada civitas- populus? ¿ConServan los arciprestazgos su capital tradicional? ¿Se conservarían hasta el s. XI en la España islámica?

  6. #6 crougintoudadigo 16 de abr. 2008

    Jeromor pregunta vd.


    1-Trabancos se corresponde con un populus indígena y por tanto con una civitas indígena según la división administrativa-fiscal romana ¿no?


    R. A falta de confirmación factografica (mención de historiografos o epígrafes) no le concluyo nada. Nemancos (Nerii); *Besancos/Bisaucis/Bezoucos/Trasancos/Lapatiancos son trebas y por tanto ciuitates/populi indistintamente según la división fiscal romana que respeta la organización politico-territorial celta preexistente.


    2- ¿Cuántos arciprestazgos corresponden más o menos a cada civitas- populus? Sólo puede ser uno. Ambos, responden a un concepto de duplice soberanía, circunscrito a un mismo espacio territorial. Hasta el siglo XII, no documentamos el fraccionamiento de algún territorio ya no en dos arciprestazgos sino en dos arcedianatos, lo ilustró nuestro caro paredros en el ejemplo que le puso a Bergman.


    La función política del conde Principe e Imperante del Territorio, tiene su correspondencia en la función sagrada con el poder del archipresbyter “arcipreste” o abba del territorio que participa de un quiñón (tercias) del producto deci-mal. Esta duplicidad de poderes dentro de la función soberana de un territorio es anterior al propio cristianismo. Existía en el mundo céltico, y es pervivencia de este mundo como demostramos en estos papeles. Por eso existe en la Edad Media.                



     


    Adquiriendo con el tiempo mayor importancia, el arcipreste de las Sedes episcopales es elegido por la autoridad del obispo, quien lo controla. El arcipreste territorial tiene una gran trascendencia, auque solo sea “arqueológica”, ya que este antiguo cargo, citado en el Canon VII del Concilio de Braga, va a definirse en el espacio “político” de los territorios, unidades institucionales que funcionan como proto-estados como se aprecia obServando la simetría entre el listado del mal llamado “parochiale suevorum”paruchia es en Irlanda la federación monástica-y las dioceses del Chronicón Iriense que configurarían posteriormente los arciprestazgos clásicos. Así la Civitas Lapatia<n>corum [1]  “de los Lapatiancos” se corresponde con el arciprestazgo de Labacengos (Lapatiencos < Lapatiancos).



     


    Resumiendo, el arciprestazgo se asentaría sobre una base territorial e institucional celta (mejor que castreña), perviviendo con pocos cambios en el mundo alto medieval, contra lo sostenido a finales de los ochenta y principios de los noventa de la pasada centuria por G. PEREIRA MENAUT[2], quien quiso ver algo más que mera alternancia en la indistinta denominación populus/ciuitas/ re publicae que utilizaban los romanos para las tierras del noroeste, y aún pretendiendo para estas denominaciones diferentes tiempos y profundos cambios estructurales presupuso, innovando gratuitamente, profundas transformaciones en la organización sociopolítica indígena a finales del siglo I d.C. Las monedas de Eiravedra (Sedes) de los siglos III y IV, antoninianos, ahorrillos de calderilla guardados en un pote, garantizan no solo la continuidad del hábitat en outeiros hasta el siglo IV, lo que puede ser incluso a la luz de nuestros actuales conocimientos irrelevante, sino también la esencial pervivencia institucional celta, como sucedió también en las demás y poco romanizadas áreas atlánticas peninsulares[3].






    [1] ¡y no lapatia-coru como algunos autores todavía escriben, negándose a ver la clarísima deturpación del genitivo latino de plural!



    [2]Según PEREIRA MENAUT: Hacia finales del siglo I d.C.


    “sin que podamos datarlo más exactamente, desaparecen aquellas formas de organización socio-política propia de los indígenas, de las que ya hemos hablado, y que componía el sistema de “castella”, subdivisioens dentro de comunidades muy poco integradas. A partir de ese momento, los pueblos indígenas de Gallaecia van a funcionar como comunidades políticamente integradas, exactamente igual que las de Italia o de la Baética. En las inscripciones son llamadas “res publica, como la “Respublica Limicorum y, lo que es más importante, tienen magistrados y senados igual que los municipios y colonias romanos. Las inscripciones nos presentan a los “duoviri” de los Limicos, o nos hablan de un magistrado de la ignota comunidad de Avobriga, para el que se emplea la típica fórmula absolutamente romana para designar a un magistrado que ha ocupado todas las magistraturas en su comunidad. Como si se tratase de un senador de una colonia como Tarraco o Corduba, de él se dice que también se llegó a flamen provincial tras haber pasado por todas las magistraturas de su ciudad, “omnibus honoribus in res publica sua functo”. Con otras palabras: las comunidades indígenas han abandonado sus formas de organización y se han reorganizado adoptando las formas romanas. Y ello sucede al mismo tiempo en que abandonan sus formas de asentamiento castros, y se instalan en las zonas bajas, para vivir en condiciones completamente nuevas” GERARDO PEREIRA MENAUT “La formación histórica de los pueblos de Hispania”. Veleia, pág. 285. 1974. Esta tesis no es compartida por nosotros (PENA 1991 p. 135-6). Aun en el caso de que el jefe militar de la civitas se convirtiese en un magistrado y el “druida” o lo que quiera que fuese, en un flamen, el territorio castreño, en una respublica y los compañeros del jefe al que prestan consilium y auxilium en un senatus, etc., sólo cambiarían los nombres de los cargos, las estructuras básicas de organización social permanecen hasta la Alta Edad Media como estamos viendo.La existencia de una aparente nueva denominación para las civitates que pasan a ser llamadas respublicae o el registro epigráfico de magistraturas como duoviri, probablemente existentes en el mundo castreño y celta, con otro nombre antes de la dominación romana, no significan un cambio en la sólida y conservadora estructura indígena, sino una interpretatio, un rebautizo para adaptar, más mal que bien,  la burocracia romana a las dúplices instituciones indígenas preexistentes su realidad institucional, asimilada, como sucede con la religión y los dioses, al nomenclator institucional oficiale del imperio.Por otra parte como muestra la arqueología y confirman las fuentes, el hábitat en  castros castella  incluso sobrepasa en algunos casos el siglo V conviviendo ya con otras fórmulas de asentamiento que poco a poco irán triunfando. Como fósiles vivos, en algunos casos todavía hoy, los arciprestazgos deslindan cada una de las civitates/populi o territoria, o unidades políticas administrativas del mundo castreño del noroeste peninsular durante la Edad Media.



    [3] Cf. Comparativamente Nicholas JONHSON. Peter ROSE. Cornwall Archaeological unit: […]Rural life no doubt continued much as before an even though power had shifted decisiveley to the invadet; it is likely that, apart from a few Roman administrators, Roman Cornwall was still ruled by the pre-invasion tribal leaders and their descendants””…By the time the last legions were with drawn from Britain in A.D. 410 for the defence of the Roman heartland, Cornish society had changed. There was a monetary economy  where none had existed before, trading links had been extended, farming had undoubtedly expanded and finds of fine wares, coin hoards and expensive high status metalwork suggest that thug unsophisticated by Roman provincial standards, Cornwall vas by no means impoverished. Many people had no doubt adopted Roman names, manners and accents but it was not long before society began to splinter; Cornwall was still, despite 350 years of Roman bureaucracy, essentially Celtic in character”. p. 9-10. Truro 1.990.


     


    3- ¿ConServan los arciprestazgos su capital tradicional?


    Se originan en dioceses priscilianistas rurales, es un mundo agrario, un mundo de castros y outeiros, que es como decir de aldeas y ermitas (el equivalente a una capilla o iglesia actual). El príncipe y sus caballeros representan la máxima jerarquia dentro del territorio político autónomo celta, mandan sobre los campesinos y sobre las rentas; el 'Ovate', 'abbon' 'Abba', y un clero menor, representan la máxima jerarquia religiosa dentro del territorio, manda sobre las conciencias de todos y de todos recibe los frutos decimal y otras prestaciones.


    Es un mundo rural sin ciudades, hablar de capital es excesivo, solo tienen un lugar que cumple esta función, el campo de la feria estacional, junto a un sonado santuario. Allí se reunen todas las gentes de la tribu. Ese lugar funciona como capital ocasional, y puede ser el gérmen de un pequeño nucleo urbano.


     


    3- ¿Se conservarían hasta el s. XI en la España islámica?


    No le extrañaría a nuestro paredros. Pero hoy por hoy lo más prudente es callarse y preservar la cabeza, si se conviene con nuestras paredrias, para cosas más interesantes.

  7. #7 Cossue 17 de abr. 2008

    En cuando a la toponimia, muchos arciprestazgos, comissos o populi se conServan por el nombre de una parroquia o a veces una aldea o lugar, que tal vez hiciese las veces de "capital". La siguiente no es una lista exhaustiva:


    Posmarcos (freguesía de A Pobra do Caramiñal, AC) < commissum Pistomarcos 934 < (Célticos) Praestamaricos: Praesamarchi (Mela), Praestamarci (Plinio).


    Cabarcos (2 fr. en Barreiros, LU) < Cabarcos 969 < Cibarci (Plinio)


    Vilar de Céltigos (Sta. Comba, AC) < comisso de Celticos 830 < Celticos (Super Tamaricos): Mela, Plinio…



    Labacengos (fr. en Moeche, AC) < Labacencos 915 < *Lapatianicos (del promontorio Lapatia Coru de Ptolomeo)



    Présaras (fr. de Vilasantar, AC) < territorio Presares 871



    Trasancos (fr. de Ferrol, AC) < territorio Trasancos 926



    Monforte de Lemos (Lugo) < territorio Lemabus 841 < Lemavi (Plinio, Ptolomeo…)



    Pruzos (A Irixoa, AC) < comisso de Plutios 830



    Abeancos (fr. en Melide, AC) < territorio Aviancos 787


     


    Otras se mantienen como comarcas:


    Tribes (Ourense) < Teporos 1071 < Tibures (Ptolomeo)



    Valdeorras (Ourense) < (valle de) Iurres < mandationen (…) de Geurres 955 < Gigurri (Ptolomeo)

  8. #8 crougintoudadigo 17 de abr. 2008

    PIXIEMUS "que tirar para arriba apoyados en lo que hay, en lo preexistente".


    DIXIEMUS "La adaptación permite tirar para arriba, apoyados en lo que hay, en los recursos, en los conocimientos y en lo preexistente"


    Pero antes contestemos a todos los druidas en bloque. Caro Amaco. vd pregunta Croug. ¿Cómo encaja la propiedad comunal en el esquema que propones? La respuesta la encuentra al final en el los últimos parágrafos. Tras ver esto pasamos a los hospitia. Va en gallego, pero lo entenderán. Sino tratará nuestro caro paredros de traducirlo.


    A UILLA, CONTINUADORA DO SISTEMA XURISDICCIONAL DO CASTRO


    A uilla, continuadora do sistema xurisdiccional do castro,era en tempos da dominación romana na Gallaecia e na Europa atlántica celta algo máis que un edificio luxoso, era unha institución, o eixo  dunha forma da organización territorial económica segmentada ou xurisdiccional, unha célula autónoma do inmarcesible territorio político celta que chamamos treba. Un alfarero enriquecido non se podía construír unha uilla, polo mesmo motivo que un labrego callaico rico propietario non podía facerse un castro, ou que non se permitía a creación dun feudo, castelo incluído, a un xudeu na Idade Media, ou a creación dun señorío na Idade Moderna a un rico posadeiro.


    A partires dun impreciso momento, o territorio económico -que se reproducía dentro do Territorum, como se reproducen as colmeas de abejas, creando novos castros, novos territorios económicos demarcados dentro de cuxos límites, xerarquicamente, se organízan as relacións xurisdiccionais, nas zonas fértiles do ‘estado’, tribo, ou bisbarra, por concesión, beneficium, do príncipe da Terra - crece agora en torno a unhas castronelas ou uillae, onde os señores domini rentistas, residindo eles en pazos murados nas oppida como Briteiros ou como Laniobriga, San Cibran de Lás,  instalan uillici, ou administradores quens á súa vez ou colocan entregándolles conduta aos labradores e homes libres propietarios de gado, en unidades de explotación unifamiliares, dispersas polo inerior do tetritorio económico demarcado.


    No territorio demarcado onde a uilla exerce a súa jurisdicción, fórmanse minúsculas agrupaciones humanas dando pe a considerar erróneamente á uilla medieval como un mero lugar habitado desposuído do seu significado dominical.


    Aínda que non é do todo certo que a uilla teña no século IX, como afirman Alberto SAMPAIO e FUSTEL DE COULANGES, a mesma extensión e os mesmos límites que no século IV, pois o territorio segmentado ou xurisdiccional autárcico representado polo castro/uilla non deixou de clonarse e de crecer en novas unidades jurisdiccionales e de explotación, como fan as abellas instalando novas colmeas e novos panales, durante o dominio suevo e a Baixa Idade Media, é ben certo que as uillae do S. IV, ligadas a antropónimos latinos, en xenitivo de possesor, como “Ferreoli”, “Naroni”, ou a topónimos de Platanetum, de Quintana, e terán a mesma extensión e límites ata o século XII. A parroquia actual xurdiría tardíamente a partir dunha remodelación eclesiástica, e así a feligresía de Santa María Maior de Ou Val, en Narón, Terra de Trasancos, formaríase a partir da fusión de varias uillae propiedade proindiviso dos cabaleiros, perfectamente deslindadas por marcos.


    […]Quomodo obtinuit eas antecessor meus per terminos et divisiones suas antiquas, id est uilla de Platanedo (Pradeedo, O Val, Narón) dividitur per illam armatam et per illum carvalium Pelagii Fernandi et per Arcam de Vados Pasandi (Arca de Vespasante, un túmulo que separa las feligresías de O Val de San Mateo) et tornat se per castinariam de Alvare et per illam portam castri et inde ad Fontem Cecam. Hereditas de Quintana ubi eam inveneritis, hereditas de Uilla Cornelli dividitur per ubi se dividit de Ciobre et quo modo se dividit de Valle Malo (luego estas uillae particulares determinadas por marcos conformarían la feligresía de Sta. María a Maior de O Val, inexistente todavía a finales de 1173) et inde per Grandalem et inde ad Lamam Molinum […][i].


    CONCLUSIÓN E DEMOSTRACIÓN DO PROMPTEMA XERAL


    Adoptando os señores recompensar con terras nas sociedades caballerescas indoeuropeas ou feudales aos que saben servir, dun xeito destacado os principes ou imperantes da Gallaecia antiga e medieval conceden verdadeiros feudos ou señoríos aos seus cabaleiros destacados. Calquera territorio demarcado sexa este unha simple leira, un castro ou unha uilla pódese formar de vez mediante este tipo de concesións dos patróns aos clientes e os territorios xurisdiccionais, territorios demarcados de succo mortuorum uel antiquorum ou ex novo crecen no territorio político ao compás do crecemento demográfico e das roturacines non sendo estraño que se formen castros por este sistema no século I , no século II ou no século III d. C. como se formaron uillae no século IV e seguiríanse formando Uillas que meo dato haberente meos infanzones nos séculos IX, X e XI por concesión dos principes seu imperantes dos territoria ou territorios políticos autónomos celtogalaicos. Isto testemúñase na epigrafía da Antiga Gallaecia, como o vimos en varias ocasións, no que se debe de considerar o primeiro foro ou prestámos de uso vasallático galego.


    ALIUS REBURRI ROGO DEU ADIUTOREM IN AC CONDUCTA CONServanDA. SI QUIS IN AC CONDUCTA[ii] P[OSSESIONEM] MIGI AUT MEIS INVOLAVERIT SI[T] R[EUS]. QUAECUMQUE RES AT MII AUSSI SIQUIT EA RES V. S. L. V. L. S. RANCEROM[iii]. CIL II 2476.


    Onde trala imprecación do conductor poñendo a Deus por testemuña e garante, co que esta inscripción xa cristiá, se situa non antes do ano 314, Alio fillo de Reburro roga a Deus ayudador para conservar esa conducta vén a coñecida fórmula para os que estamos familiarizados coas cláusulas medievais da diplomática galega medieval Se alguén da miña parte ou da dos meus fór contra a posesión desta conducta sexa reo” omnipresentes nos contratos altomedievales galegos e asturianos, e aínda nas cláusulas correspondentes das losetas de pizarra hispanas:


    “Si quis in ac conducta possesionem michi aut meis involaverit sit omnipotente Deo ante faciem suam reus”


    Cláusulas conminatorias que expoñen á ira divina ou á vinganza humana, como unha excomunión ou unha execratio, ao pérfido transgresor, aussus, da bona fides, e reserva ao locador o exercicio da drástica actio noxal contra o conductor privado dos seus dereitos civís:


    “Si quis contra hunc factum meum aliquies ad irrumpendum uenerit, sit omnipotenti Deo ante faciem suam reus et de santa comunione sit extraneus […]”[iv]


    E polo tanto estas actiones veñen nuevamente acompañadas ou reforzadas con clausulas específicas da obrigación de reposición ou restitución polo conductor ou polas súas voces vel heredes da cousa danada, o cal, con todo, non impide que o locador resérvese o exercicio dunha actio noxal de ter lugar a transgresión, o aussus do locador, mediandte unha cláusula que adoita vir a continuación,  de rancia tradición celta como o amosan as taboiñas de Bregenz, de execratio, na que se obriga ao mencionado conductor á restitución do ben danado e ao pago dunha multa para o locator, consistente no duplo ou o triplo do valor do fundo, máis unha cantidade semellante para o xuíz ou para o fisco real:


    “Et qui eum uel in modico emutare temptaberit, quisquis ille fuerit, in primis sit excomunicatus […] et in super redat […] decem millia solidorum regalis monete pariat et quidquid inquietaverit uel calupniauerit in duplo componat”.


    Sinalamos que estas cláusulas decisivas para o seu  desciframiento acobillan ao noso xuízo a chave de acceso ao sentido institucional dos textos celtibéricos. E apreciamos claramente testemuñanda esa multa na penúltima cláusula de intentio -curiosamene infiltrada polo latín-  do famoso Bronce de Contrebia, Botorrita. validandose a tradición continuísta nunha versión vernácula de institucións celtohispanas e do sistema prerromano de locación-condución


    “Tocoitei iós urantiomue auseti aratimue deca medam datus[v]” 


    E decir  expresando a deturpada e latinizada cláusula “Quaecumque aussus uel urantiom uel aratim deca medam datus”, “quen queira que ouse ora[vi] un urantiom[vii], ora a un arati que dé [pague] dez medas[viii]  [LES RUEGO A LOS DRUIDAS QUE MIREN CON LUPA ESTAS NOTAS DE LA INSCRIPCIÓN, QUE REFLEXIONEN Y LUEGO COMENTAMOS ESTO]


    O comminatorio repertorio ou cláusulas de execratio que posibilitan tras deixar fóra da sociedade civil ao trasgresor, as actiones noxales contra o conductor vén usualmente seguido dunha cláusula específica, como devandito é, recollendo a obrigación da restitución da cousa danada pola parte ou pola voz, llevadora do ius in aliena re, máis o engadido pago dunha gravosa multa. Este sería o sentido da derradeira cláusula de Remeseiros malia o seu escuro final quaequmque res at mii aussi, siquit ea res v[obis] s[olvita], l[ibenter], v[im] ] e[t] s[ine] rancerom[ix] pola que a parte condutora obrígase a restituír, polas boas ou polas malas á voz do locador a cousa danada, e a non pleitear.


    Temos unha inscripción de locación-condución, de dereito común celtogalego e posiblemente hispano celta xunto ao río Limia, unha inscripción interna, do interior do territorio político. Non se corresponde coas fórmulas dos hospitia que establecen nós de clientela e patronato entre as trebas e o Imperio ou os seus representantes, nin se corresponde tampouco coas fórmulas que anudan hospitia inter ciuitates ou ente unha ciuitas e un particular nobre.


    A CLÁUSULA DE NOVILLE (MUGARDOS)


    Por un feliz aínda que mutilado resto epigráfico ou fragmento dunha cláusula conservada nunha pequena loseta de pizarra da villa de Noville (Terra de Bezoucos, Mugardos) sabemos que tampouco en Remeseiros estamos ante a concesión a un particular dunha simple leira pois este ultimo procedemento era inusualmente verbal léndose as cláusulas ante testemuñas ata ben entrada a Idade Media.


    Esta é a cláusula quimcumqua auxe quaruqq(ua) uerba quiqui […][x], ao que seguiría a obrigación da reposición da cousa danada. Este epígrafe con outros de difícil lectura atópase próximo ao biselado feito na parte superior da placa para levar un marco de madeira. A súa utilización como rexistro vén avalada por outros epígrafes de fácil lectura que contén:


    IKEOTONEQVAM CCCV IKVRIONEQVAM L?. Quizais como observa de xeito máis feliz PÉREZ en nexo con “signos que tamén puidesen ser numerales” que de novo débilmente interpreta Pérez “como un desexo de maldición para estes dous personaxes (Ikeoto e Ik<u>rio [xi]) de novo nun contexto máxico, cando o que recolle a placa é, seguramente, o prezo de compra ou de venda, de dous cabalos expresado en diñeiro ou en marcas de prata, uns lingotitos de determinada lei e peso, cos sobreditos numerais.


    O locador en Noville non sería outro que o dominus da uilla e o conductor un campesiño. A importancia da inscripción de Remeseiros é enorme pois estamos ante o primeiro foro galego.


    Visualmente e como marco institucional empregamos aquí como ilustración de todo o exposto as seguintes láminas, 1, 2, 3, 4, onde, debuxado baixo a nosa dirección por Eva MERLÁN nunha Historia Ilustrada editada polo Concello de Narón en 1993[xii]  nelas apreciamos por primeira vez en España nun cadro evolutivo, mostrando pervivencias de inmobiliario arqueológico xurisdiccional de longa duración (exposto xa na nosa inédita tese de licenciatura) figúrase o paso do castro á uilla galaico romana e medieval; e unha lámina B onde sobre o territorio dos Ártabros, Tartares ou Trasancos, decoirado, “demarcado” por un inmobiliario arqueolóxico nun imperecedeiro marco xeográfico e institucional milenario, contense o promptema deste territorio político, reflectido nun cadro evolutivo, similar e aplicable ao das outras unidades territoriais celtoaltlánticas e indoeuropeas que REFREW 1884.85 chamaría early state module ESM tal e como figura representado no estudo factográfico, trascripción incluída do códice do AHN clero 64b do Monasterio de San Martín de Juvia, realizada polo autor destes papeis, intitulado A Terra de Trasancos ollada dende os Mosteiros de Pedroso e Xuvia na Idade Media, Narón un Concello con historia de Seu, Tomo II 1992, véxanse comparativamente estudos destes territorios de JOHNSON.


    A modo de resumo podemos dicir, coas ideas claras e habéndoo exhaustivamente demostrado neses papeis, que no periodo convencionalmente chamado dos castros e convencionalmente considerado entre os anos 600[xiii]  antes da nosa era e o ano 500 da era actual, a xente vive dentro dos muros, desenvolvendo a súa actividade social e económica, de señores campesiños e ganadeiros fóra da casa, nas terras de cultivo e nos pastizales e bosques nun espazo económico exterior decoirado[xiv]  “demarcado” por límites e por marcos de grande solidez e pervivencia. Por este motivo, o castro fig. 1 sería o asentamiento humanizador da paisaxe.


    Dentro dunha similar demarcación, no mesmo espazo jurisdiccional, os asentamientos e o modo de vida campesiño vai evolucionando, e os campesiños pasan a vivir en modestas chozas ou cabanas co teito de palla, modestas e illadas granjas, mentres os señores poderosos constrúense uillae ao modo romano  fig.

    2. A uilla, salvando as distancias, funciona de modo análogo a como o faría un pazo galego dos séculos XVI a XVIII, os señores e os campesiños viven agora fose do recinto fortificado.



    É unha luxosa residencia, clonada plenamente do modelo romano con calefacción, baños, letrinas, habitacións amplas e cómodas, boas e ben dotadas tullas, e aínda piscinas onde engordan os peixes, e quizais portos privados nas villae litorales como Noville e Littoriana, e aínda unha flota propia para comercializar conservas e outros produtos. Os seus comedores contaron con espléndidas vaixelas, copas, e bos viños na mesa. É empero unha residencia dominical, dun dominus, señor jurisdiccional. Mentres os seus campesiños dependentes e os seus homes libres, baixo a súa xurisdicción, vasalos todos seus, distribúense cádanseu en cádansúa casa dentro da inmarcesible demarcación, de succo mortuorum uel antiquorum, que antes tiña o castro. Cambia a forma da distribución das vivendas, unha forma máis práctica e cómoda de vivir e dispoñer a casa xunto aos recursos, pero non cambian os usos xurisdiccionais e os costumes anteriores.


    Neste espazo de tempo tomado arbitrariamente, entre os anos 300 e 600 da nosa era o antigo territorio dos castros pasaría polas dúas opcións descritas. Entre os anos 400 e 800 da nosa era, entrando xa na Alta Idade Media, os señores máis modestos constrúen castronelas ou granxas defendidas ás que tamén chaman uillae aínda que polo seu aspecto e forma nada teñen que ver co que entendemos por unha uilla, coa súa forma de minúsculo castro que fácilmente poderiamos confundir, polo menos teóricamente ao non ter ningún destes recintos excavados, cos chamados redondos ou cousos vedros, uns currais para o gando do Neolítico e do Calcolítico que presentan unha forma similar.


    Evoluciona así o tipo de asentamiento conservándose a demarcación ou espazo económico xurisdiccional e o que é máis importante, o sistema de locación-condución, as cargas fiscais, os usos e costumes herdados dos anteriores modelos derivados da mencionada jurisdictio co que, dende o punto de vista institucional, a orde anterior mantense imperecedoira.


    Esta forma habitacional estendeuse aos poucos ata converterse a partir do século V probablemente na única forma de hábitat na Terra de Trasancos e previsiblemente nas outras terras ou comarcas galegas, así ata finais do século XII,  fig 4, periodo do que en Narón grazas a un enorme acervo documental, puidemos identificar ao longo deste dilatado estudo por primeira vez na historia da arquitectura civil galega e hispana e publicar na serie intitulada Narón un Concello con Historia de Seu vol II (PENA 1992) varias uillae como a que, seguindo as nosas indicacións, aquí ilustrounos, e tomamos as ilustracións do mencionado libro Narón, unha Historia Ilustrada na Terra de Trasancos, Eva MERLÁN BOLLAÍN.





    Esclarecendo a permanencia institucional do mundo celtoatlántico o paso do castro á uilla galaico romana e á uilla medieval, nun dos cinco espazos acoutados da feligresía de O Val, Narón, moi ben conservada e conformada posiblemente por cinco jurisdicciones ou castros primordiales[xv] que sen desaparecer do todo, deron pábulo, conservándose sempre esencialmente e co mesmo inmobiliario de termino, túmulos, “mamaos”, en moitas ocasións, a cinco uillae medievais, e xa no século XVI á aparición, casualmente, de cinco coutos xurisdiccionais sobrepostos a estes espazos.



    Estas aparentes novidades, seguidas dende hai casi duas décadas por paisaxistas, anticeltistas, neoceltistas, etc., permítennos tamén a modo de sobremesa, non habendo nós seleccionado aleatoria ou apriorísticamente estas ilustracións, recollendo cinco xurisdicciones e cinco señores nunha parroquia como existiría claramente en algunhas vellas parroquias unha versión galega, aquí chamada con casi cincocentos topónimos “Quintá, Quintana”, do coiced irlandés.


    O quinto espazo, non sempre é un castro, dando lugar ao topónimo Quintá ou Quintana, unha quinta parte teóricamente situada no centro da feligresía. Un Qintá que, con máis de medio milleiro de topónimos e talvez de circunstancias similares que poderían dar lugar en moitas ocasións á existencia da propia igrexa parroquial, construída aparentemente en lugares deshabitados, talvez onde antes estivo un outeiro, pala ou altar de pedra secundario, como parece ser o caso da igrexa pretendidamente mozárabe de San Miguel de Celanova.


    Para comprender esta milenaria pervivencia relacional entre os señores e campesiños, arroupados por unha común linguaxe institucional, entre a nobreza e o obxecto do seu jurisdicción expresado nun invariable marco relacional inmune ao paso do tempo, que dá pé a longo prazo pervivencia, aínda apreciadas nas actuais bisbarras ou comarcas, da estrutura territorial das trebas, ciuitates, populi, e dos seus espazos xurisdiccionais interiores, os castella, domi, uici aut pagii que mostran as fontes clásicas e o común sentido, para acompañar os pasos desta evolución só tivemos que pelar ou romper a casca para acceder ao froito analizando o mecanismo socio institucional interno do territorio político comparativamente a través da mirada das fontes alto medievais como para as Galias fíxoo Numa Denis FUSTEL DE COULANGES [xvi] (1908) e para Galicia vímolo simultáneamente, con disparidad de medios e de métodos, Amancio ILLA FREZ  por unha banda, e o autor destes papeis  por otra, percorrendo o derradeiro a xénese e o desenvolvemento do territorio jurisdiccional dun castro :




    Os indicios que temos sobre usos e costumes atávicos na agricultura galega permítenos supor que os usos comunais nas agras (testemuñados -M. Iuniano Iustino Epitoma XLIV, 36- na península polas fontes) non impiden non horizonte céltico que se dividiran estas en tenzas de cadanseu labrego ben demarcadas que a arqueoloxía non intervencionista amosa nas ladeiras aterrazadas (Eiravedra, Sedes) próximas ao castro. Trala colleita os monllos dispostos ao pe dás leiras serían desmados polo señor e polo clero indíxena con distintos criterios dependendo dá posición -home libre con bois e terras, servo cós bois e a terra posta polo señor- do labrego. Polo que permite ver o sistema comparativo (Gibson 1988, 1990; Paterson 1981,1991 e 1994; Webster 1990) os usos agrícolas serían moi estables cá división en tres follas dás parcelas e a rotación de cultivos […] sistema este que non altera ou medio e, conserva os recursos naturais?[xvii] .



     





    [i] Sobrado. Tumbo II. Fol 142 v. y 143 r.




    [ii] O obxeto locado é unha uilla localizada nas inmediacións.




    [iii] QUAEQUMQUE RES AT MII AUSSI, SIQUI EA RES V[OBIS] S[OLVITA] L[IBENTER] ,V[IM] E[T?] S[INE] RANCEROM. Rancor,  “rencor” de lat. rancor; cf. rancidus “rancio” ten o sentido medieval de pleito, demanda xudicial: sine rancor…; si ego racurosa fuerit




    [iv]Carta do ano 834 (era de dccclxxiiª) de dote do diácono Francio á igrexa de Santa Eulalia de San Vicente de Triunico, arcedianato de Villaviciosa, Asturias) onde se recoñece na intentio a fórmula de Remeseiros. In Cano Diploma. p. 314. Madrid, 1804, cunha nota existe pergamino en el legaxo 14 núm. 8 del cajón o pluteo que en el Archivo de Oviedo corresponde al Arcedianato de Villaviciosa”.


     




    [v]  DECA MEDAN DATUS /TEKA METAN TATUS, “Dez medas dé”, “pague dez medas”




    [vi] *-ue = lat. -uel




    [vii] De lat. uror-usti- ustum, “queimar”, “facer rozas para cultivar”




    [viii] Meda, modio, medida de cereal.




    [ix] Rancerom, De lat. rancor, “rencor”. En lat. galego medieval  “rancuro”, “preito”, “demanda xudicial”, “si ego rancurosa fuerit”.




    [x] Fermín PÉREZ LOSADA,1990, pp. 9-10 Unha peza epigráfica escepcional, similar ás pizarras que empregabamos os nenos galegos nas escolas nos anos 50 do século pasado e que o autor do hachado, Fermín PÉREZ cataloga con lixereza no contexto das coticulae, como losetas para preparar medicamentos e interpreta de xeito entretido como un texto profiláctico ou terapéutico, o cal axudaríanos –nolo dixo PÉREZ- a comprender o por que de que se acha escollido un elemento instrumental médico como base.




    [xi] Ademáis como respondendo a nosa lectio Icco-na Loimmina “ Icona (Epona) Luminosa,  ambos nombres propios que figuran na loseta, os nomes claramente de previsibles caballos “equam” conservarían o radical indígena ike-oton, ikku-riom. Por outra parte esta inscripción de Noville é contemporánea da de Cabeço das Fraguas e da de Lamas de Moledo. Miren a ver se tamén é lusitano IKEOTONEQVAM CCCV IKVRIONEQVAM L. os amigos Carlos Búa, Bascuas, o Moralejo. En todo caso xa nolo decidirán eles.




    [xii] Narón unha Historia Ilustrada na Terra de Trasancos. Na devandita obra aparecía como coautor xunto á ilustradora Eva MERLÁN BOLLAÍN e A. PENA GRAÑA, verdadeiros artífices do mencionado libro, polo feito de ter adaptado tres textos ou guións de A. PENA, o pedagogo A FILGUEIRA LÓPEZ, terceiro condómino dos dereitos do libro. Este derradeiro sen dúda por descoido republicándolo dixitalmente e traducíndoo sen permiso a varios idiomas cuns fondos Europeos motu propio coma se fóra dunha obra dá súa dirección e autoria principal, involuntariamente violentaría este condominio, eliminando sin querer contra dereito, da portada a Andrés PENA e á ilustradora Eva MERLÁN, coautores e condóminos da propiedade intelectual.




    [xiii] O cal non impide que existan algúns castros altánticos matriciales do primeiro, segundo, terceiro e cuarto milenio antes de Cristo.




    [xiv] Eso non o sabían entón todos os medievalistas emporiso en […] ad portum, “decoira […] hasta Porto” (porto=vado dun rio por donde pode pasar o carro), demarca […], se traduce como […]ata o porto de Coira […], como se Coira fora un lugar, un topónimo, có que a terceira persona do singular del presente de indicativo do verbo decoirar, “demarcar”,  decoira, “demarca” se convirte nun topónimo pantasma.




    [xv]Conservándose hoxe catro: Lopesa, Vilasuso, Quintá e a Pedreira, sendo probablemente o castro que aparentemente falta, Ciobre, un outeiro, trebopala ou un altar de pedra.




    [xvi] FUSTEL DE COULANGES, Numa Denís, Histoire des institutions politiques de l’ancienne France (6 vol., 1888-92, rev. y ed. De  Camille JULLIAN, 6 vol. 1905-14). Cf. J. HERRICK, The Historical Thougt of Fustel de  Coulanges (1954)




    [xvii] “Unha testemuña indirecta (M. Iuniano Iustino Epitoma XLIV, 36) confirma a existencia de decrúas e rozas nos montes que demandan usos comunais (cecais cada 20, 30 ou 40 anos como veuse facendo ata a presente centuria). Coa chamada ‘romanización’ -concepto que todos usamos pero convén dicilo non está definido no Nw- a vida cotidian dos castros non sofre variacións- salvo un aumento nas detracións campesinas por mor de novas taxas- tampouco o medio nin as estructuras políticas. Semella innegable que existiu sempre unha circulación comercial -obxectos de luxo importados polas élites- integrada nos “world economic Systhems” extendida a paises e culturas remotas, e que na dominación extenderonse productos (vino e aceite) costumes e obxectos mediterráneos e romanos. Na lingoa o latín foi empregado na escrita nas relacións có imperio, e o alfabeto da lingoa vernacula (literalmente dos escravos) nos usos e costumes indíxenas- como amosan as inscripcións lusitanas- do clero desaparecendo da escrita cando empreguen estos o latin nos textos trala sua conversión masiva ao cristianismo. O pobo nunca falou propiamente latín”.


     DRUIDAS, CROUGINTOUDADIGO RUEGA PERDONEN LA EXTENSIÓN, Y NUESTRO CARO PAREDROS ANDRÉ PENA LES DA LAS GRACIAS POR SU PACIENCIA.



     SALUD Y GLORIA



     


     


     

  9. #9 Cossue 18 de abr. 2008

    Abo, un saudiño. Moito -e inmerecidamente- me regalas a orella, jejeje. Bueno, Cesantes < Celesantes, sí sería una evolución irreprochable, con pérdida de l intervocálica. Por otra parte, son muchos los topónimos gallegos y no gallegos rematados en -antes, muchos de ellos de probable o seguro origen prelatino: Serantes, Cervantes, Buxantes, Curantes, Bemantes, Barbantes, Barrantes... Creo que están morfológicamente emparentados con adjetivos o sustantivos "modernos" como corriente, hirviente, caliente... Nada o poco que ver con los Cileni, creo. Si Onnega o Corgo andan por aquí seguramente pueden ampliar y/o corregir lo dicho.


    Crou: Penso que non dixen nada que supuxera outra cousa: "En cuando a la toponimia, muchos arciprestazgos, comissos o populi se conServan por el nombre de una parroquia o a veces una aldea o lugar, que tal vez hiciese las veces de "capital"." Isto é, afirmo a preservación dos vellos etnónimos na actual toponimia, e seu valor "administrativo" na Idade Media. E dubido no ponto de se a preservación nun lugar (como pode ser o caso do lugar de Pruzos, o en Vilar de Céltigos) supón a antiga capitalidade. Habería que facer unha analise en profundo da documentación. Por outra banda, ainda me da pra me decatar de que a parte pode recibir o nome do todo, sen que iso implique preminencia. E non che me trates de usté que che son máis novo ca ti xP Cossue pixit*. Corto.


    *) pixit > *pixi > *pekse > *peise > peixe, en boa evolución fonética.

  10. #10 crougintoudadigo 23 de abr. 2008

    Saude e Gloria, caro Cossue


    Caro Cossue alguén suxeriu ler o bronce 1 de Botorrita, poderíase traducir atendendo á consuetam rationem ou aos usos e costumes do dereito privado hispánico. Pero non se fixo.


    O nosso paredros André Pena, pensa que se pode facer. De feito el, que tamén tem dereito a equivocarse, leu hai case dez anos a penúltima clausula do bronce obServando que era idéntica as clausulas dos contratos sinalagmáticos altomedievais, e baixoimperiais de Gallaecia. Como vostede, é persona em extremo competente, e ainda de competencia extremada. Pidelle  Crougintoudadigo, que considere o a continuación conteudo.


    Cossue, sabido é que certas clausulas discriminadas nos pactos sinalagmáticos de dereito galaico e hispánico, fundamentados na bona fides, garanten a ámbalas duas partes  implicadas- usualmente um locador e um conductor- no contrato a posibilidade de emprender actiones noxales ou penais contra a parte trangresora en caso de que esta transgresión tivera lugar.... é dicir se houber aussus


     Usualmente a cláusula que contempla a sanción penal ven tras dunha clausula execratoria que precedéndoa declara maldito ao trangresor, por exemplo em Remeseiros:


    ALIUS REBURRI ROGO DEU ADIUTOREM IN AC CONDUCTA CONServanDA. SI QUIS IN AC *CONDUCTA P[OSSESIONEM] MIGI AUT MEIS INVOLAVERIT SI[T] R[EUS].


    *O obxeto locado é unha uilla localizada nas inmediacións .


    Dempois da execratio, vem a cláusula que garante penalmente as actiones de restitución có pago dunha multa.


    QUAECUMQUE RES AT MII AUSSI SIQUIT EA RESV. S. L. V. L. S. *RANCEROM CIL II 2476.


    *Rancerom, de lat. rancor “rencor”; cf. rancidus “rancio” ten o sentido altomedieval, en dereito privado galaico de pleito, demanda xudicial: sine rancor…; si ego racurosa fuerit


    Vexan esta cláusula fragmentaria en *Noville –neste caso nun contrato verbal, como era tradición na bisbarra ata o século XIII


    quimcumqua auxe quaruqq(ua) uerba quiqui[…],


     


    *Fermín PÉREZ LOSADA,1990, pp. 9-10 Unha peza epigráfica escepcional, similar ás pizarras que empregabamos os nenos galegos nas escolas nos anos 50 do século pasado e que o autor do hachado, Fermín PÉREZ cataloga con lixereza no contexto das coticulae, como losetas para preparar medicamentos


     


     


    A.10. nebintor tocoitei ios urantiomue auzeti aratimue tecametam tatuz iom tocoitoscue (a Z pola S da doctrina consagrada, e lectio nova de Francisco Villar e de Carlos Jordan, e dille o nosso paredros, caro, cossue que non empeesça et valla)


    Considerando te/de; ta/da; ti/di; to/do; tu/du, etc..., consideran as nosas paredrías, que tamén teñen dereito a se equivocar, e ainda dobrado, a lectio/interpretatio da penúltima clausula A.10:


    “Tocoitei iós urantiomue auseti aratimue deca medam datus[v]


    Tocoitei iós =Quaecum que, ....*auseti


     *O verbo é auseti, de lat. audeo, audere, ausi, ausus, aussu


    quen queira que faga ausus, *-ue = lat. –uel, enclítico (e ainda do caro Cossue ;-) “bem a ”, “ora a ” ora a um urantiom, “ unha estivada”,de lat.uror-usti- ustum, “queimar”, “facer rozas para cultivar”, “estivada”.


    Ora –ue=vel enclítico aratim, a unha “arada”, terra de laboura


    Agora a cláusula especifica a multa


    DECA, “dez”, MEDAM “medas”, “modios de cereal”, DATUS, de dó, “de”, “pague”.


    Duas cousas está claras para o nosso caro paredros André Pena, a unha que O  BRONCE 1 ESTÁ DETURPADO COM LATINISMOS


    A outra, e que o dereito privado hispanocelta ainda aproximandose ao léxico e formulas latinas, estaba moi estendido pola Península Ibérica. ¿Que pensa a súa caridade?


    Grazas caro Cossue pola súa atención


    Salud y Gloria a todos los druidas.


     

  11. #11 crougintoudadigo 30 de abr. 2008

     


    AGER ABUNDAT CARDUIS, NON QUOD AGRICOLA NON DIMOVERIT ARATRO


    Vallhalla et non empeeça, este… Cossue,  caro, cata, cata, que sunt nonnulli acuendis puerorum ingeniis non inutiles lusus, aunque mereciese Cicerón figurar en el Codolga, y te dice Crougintoudadigo,  que lo que nuestro caro paredros te quiere decir -eso, ait, ¡ay!,  ajuta me quo in fiat facilius,  te lo dice a tu caridad, aún a riesgo, de que el que comprende por definición,  no pueda ser comprendido ¿Me comprende vd.?


    Y no resignándonos nuestras caridades, este… Cossue, a que tu caridad no pueda comprender a nuestras paredrias caras  esta vida, te explicabamos cómo la penúltima cláusula de Botorrita –pues que todos tenemos derecho a equivocarnos, y nuestras paredrías lo tienen doblado- en principio nos parecia responder típica estructura de una claúsula de intentio omnipresente el la diplomática galaicoleonesa.


    Et non obcura per obscuriora, decíamos, este… caro Cossue, ya en el año 1991 (Pena Graña, Narón, un concello con historia de seu, I, pp 141-2; cf. tab. nota 45 pp 340-341 en Narón un concello con historia de seu II) -xa choveu-, entonces en gallego y ahora en llano castellano, que:


    "Las fórmulas autóctonas, romanizadas, sin que podamos precisar ahora en que grado, habrían pervivido sufriendo transformaciones formales, no estructurales, hasta el siglo XV, y [...] [en algún caso] allende la Edad Media hasta el siglo XIX. Y tenemos en [la Tierra de] Trasancos, ut supra, una buena muestra de ellas [y esas sí, caro Cossue que se las encontrará, a poco que las busque, en el Codolga, su caridad] en la documentación de [el monasterio de San Martín de] Juvia, [del monasterio de San Salvador] de Pedroso y de archivos particulares [APCM, Arquivo do Pazo da Casa do Monte].


    Está claro que los contratos agrícolas indígenas se fundieron con fórmulas romanas, comunes en contratos recíprocos (sinalagmáticos) que implican obligaciones bilaterales, pero estas cláusulas de intentio, que [según lo vió nuestro caro paredros Andrés Pena hace 16 años] caracterizándolas, nos es posible ver en la diplomática galaico leonesa y en la epigrafía [hispana], tienen tambien un arcaigo origen. Poseemos una importantísima (nos será necesario acudir a ella con frecuencia) inscripción (CIL II 2, 476), donde  [ya] plenamente desarrolladas apreciamos claramente [cosa que con anterioridad no  se había observado] cláusulas de intentio destinadas a tener una larga pervivencia en nuestra diplomática:


    ALLIVS REBURRI ROGO DEV ADIVTOREM IN AC CONDUCTA CONServanDA QVI (S)QVIS IN AC CONDUCTA P(OSSESSIONEM) MIGI AVT MEIS INVOLAVERIT SI(T) R(EVS).


    Tras la imprecación en la que se pide ayuda a Dios para sancionar el contrato, Allo, hijo de Reburro, dice: Pido ayuda a dios para conservar este arriendo [si se nos permite la licencia que verbum emphiteusis est aequivocum]/ Quien quiera que fuese contra mi posesión o la de los mios en este arriendo, sea reo


    Detengámonos en la cláusula conminatoria, familiar  en los diplomas gallegos posteriores [que si vienen caro Cossue, no sabe nuestro paredros si con alguna de sus Walkirias, en el Codolga] QVI (S)QVIS IN AC CONDUCTA P(OSSESSIONEM) MIGI AVT MEIS INVOLAVERIT SI(T/D) R(EVS)


    Probablemente continuaría el epígrafe señalando el tipo de sanción penal, consistente quizás en el valor del duplo de la misma más una multa. Pero su fragmentación no nos impide conocer en el, a primera vista, un arquetipo del foro [un tipo de contrato gallego].


    Como [según ha demostrado nuestro caro paredros en un densísimo corpus, cinco libros de arqueología institucional, los tres volúmenes de la historia de Narón, una Historia dos Coutos e das Xurisdiccións de Galicia, y Treba o Territorium, sumando más de 2000 páginas, amén de numerosos artículos] las transformaciones extructurales profundas no se dieron en el seno de las ciuitates o territoria[/terras] (por lo menos hasta el siglo XII o XIII, en que ut supra la política urbanizadora del rey Alfonso IX y la acción remodeladora del sistema de producción impulsado por el Cister [cosa, caro Cossue que trata con mucho detalle, fuentes documentales y aparato crítico, nuestro paredros Andrés Pena en el II y en el III volumen de la Historia de Narón], y [la influencia] de las villas costeras, promueven en algunas áreas nuevas formas de relación que [en parte] rompen con la autarcía y con la unidad estructural de los territoria  [las comarcas o trebas] en buena parte de Galicia) es de suponer que los contratos sinalagmáticos y las cláusulas de intentio de los mismos tampoco podrían cambiar mucho, teniendo que ser reconocibles en la Edad Media (y esto [escribíamos entonces] invalida todos los modelos creados hasta ahora que buscaron en el mundo Carolingio, o en la alquimia monástica, en todo caso de nuevo alén nos [fuera del sistema gallego e hispanocelta] los orígenes de nuestro arcaico sistema feudal, y que la pervivencia del sistema anterior, poco romanizado, ofrecería un panorama institucional de conjunto similar en la Alta Edad Media al [preexistente] de épocas muy anteriores a la conqusta.


    Veamos ahora como esto [lo contenido en los precedentes parágrafos] es así.


    En una carta del año 834 (era 872) de dote del diácono Francisco a la iglesia de Santa Eulalia y San Vicente de Triúnico (Arcedianato de Villaviciosa, Asturias) se reconoce en la intentio la anterior fórmula_ […] Haec omnia, por partem ecclesia, et regula santa (sic) concedo.


    [...] Todo esto lo concedo para la iglesia y la santa regla


    […] Si quis contra hunc factum meum aliquis ad irrumpendum uenerit sit omnipotente Deo ante faciem suam reus et de santa


    ¿Nos sigues? te dice Crougintoudadigo en un apartado confidencial, que le parece que te has equivocado de campo competencial.


    .


    Este… Cossue, cuando nos dice Valhalla e fecha a porta, que vem Odim coa metá da saúde e toda a jlória al vent no te nos preocupes que nuestro caro paredros, nos gusta de Wagner (Pero más gusta de las Walkirias con sus gorgoritos Crougintoudadigo, que las carga el diablo con el oro del Rhinn de siete imperios, aunque me dice mi paredros que -si es de baja aleación - lo despreciemos que es vil metal).


    [cupio me esse clementem, este… Cossue, dice mi paredros a tu caridad que por si te interesa “ si… ad irrumpendum… uenerit”, se substituye -conséjate el Codolga, a ver si topas algo y aún algos, por  “si…aussus… fuerit , y que por este motivo y no por otro, el ausum temerarium obligla en estas clásulas no solo a restituir la integridad de la cosa dañada sino al pago de una sanción penal


    Y en este caso [ el caso que nos ocupa es caro Cossue la cláusula Tocoitei iós urantiomue auseti aratimue deca medam datus] sería – sobreéntiéndase, si se nos permíte la osada transposición apriorística, que como bien dice el caro Cossue no por formulada es válida, a menos que se fundamente- y que es lo  lo que parece que no sobreentendió, o sobrenteendio, tu caridad, Cossue, dicha claúsula expresada en latín  -de nuevo si se nos permíte la osada transposición- podría resultar  por los motivos expresados en # 166 a saber:


    “Tocoitei iós urantiomue auseti aratimue deca medam datus[v]


    Tocoitei iós =Quaecum que, ....*auseti


     *O verbo é auseti, de lat. audeo, audere, ausi, ausus, aussu


    quen queira que faga ausus, *-ue = lat. –uel, enclítico (e ainda do caro Cossue ;-) “bem a ”, “ora a ” ora a um urantiom, “ unha estivada”,de lat.uror-usti- ustum, “queimar”, “facer rozas para cultivar”, “estivada”.


    Ora –ue=vel enclítico aratim, a unha “arada”, terra de laboura


    Agora a cláusula especifica a multa


    DECA, “dez”, MEDAM “medas”, “modios de cereal”, DATUS, de dó, “de”, “pague”.


     


     


     Pues que la cláusula podría quedar así:


    Quaecumque vel urantiom ausit vel aratim deca medan pectet


    Espero que ahora se nos entienda mejor a nuestras paredrías


    Pero como en cuestiones de sobreexposición al clima de Alemania, o de Austria, no entramos, ni salimos, preferimos imaginarte, este… caro Cossue jugando en inocentes prácticas con H2O con las laringales Walkirias más feliz y más mejor,Y aún en tus videojuegos tampoco entramos, que te nos jugando en otros campos, a la vista está –¡Por Dios!, este… caro Cossue, mira que afectas te dedimos nuestras paredrías, que no por darte gusto, te nos  manejes y juegues con  SO4H2, Dios nos guarde a todos, ni fuera de tu campo competencial, ni lejos de tu limes danubiano,  ni en terrenos no abonados ypantanosos.


    El alpinista tiene más riesgo de caerse cuando sube una montaña que, por poner un ejemplo, el trepa que le pisa la cabeza la planta trepadora.  Y eso aunque que sube, eso no lo dude, bien atado, sujeto y equipado…


    Este… Cossue las cosas otras del aussus dicen que te ponen,y que te las ponen nuestras caras paredrías, que afectas te son, pero que te las ‘adian’ para otro día. Y atentos te atendemos.


    Atendiendo también, no te lo celamos aquí, a ciertas y caras forofidades nuestras (a quienes ya había postulado, en otro lugar, mejor escuela el pius y carus Almagro) recientemente poniendo ‘a caldo’ a ciertos pecados, que no diremos los pecadores escribuó un magistral atículo el Caro Bermejo Barrera – no sabe nuestro paredros si efecto o consecuencia de ese magisterio -  en Arbor vol. CLXXXIV, n 731, mayo junio 2008,


     El caro Bermejo empezaba concluyendo “ una vez que se señalan la inconsistencia de esos supuestos [el contraste existente entre la percepción que el grupo tiene de si mismo y su majen externa; desarrollar teorias que contradicen las bases empíricas de la investigación, etc.], se puede apreciar como debido a a las necesidades retóricas de : aparecer como innovadores integrales de la investigación;, como creadores de una teoria global y como servidores del interés público a través de la práctica arqueológica llegan a construir visiones del pasado partiendo de evidencias mínimas, e incluso utilizando como pruebas la carencia de evidencia”


    Pero se terminaba terminando el caro Bermejo Barrerra, una cita antigua de cierto Robert Musil, en “Esprit et experience, Remarques per des lecteur réchappés de Déclin de l’Occident (1984)  que principiaba


    “Hay mariposas amarillo limón: también hay chinos amarillo limón. Por lo tanto se podría definir a la mariposa como un chino enono con alas que vive en Europa Central”…


    Y, que lo promentido es deuda casi terminaba, terminando con “ Un zoólogo por poco que sepa que los últimos y más profundos descubrimientos de la técnica tendría que reflexionar sobre el hecho de que las mariposas no hayan inventado la pólvora: ello se debe precisamente a que se les adelantaron los chinos”.


    En fin como aquellos ciegos en busca del elefante, manus tentantes, an sit corpus, an illud ebur… a todos nos pasa el tiempo. Perdone que nuestras paredrías por falta de tiempo no le hayamos sido más breves.


    Esto… Caro Cossue Salud y Gloria.


    Salud y Gloria a todos druidas caros


     


     


     


     


     

  12. #12 crougintoudadigo 30 de abr. 2008

    pues que


    ALLIVS REBURRI ROGO DEV ADIVTOREM IN AC CONDUCTA CONServanDA QVI (S)QVIS IN AC CONDUCTA P(OSSESSIONEM) MIGI AVT MEIS INVOLAVERIT SI(T) R(EVS).


    Tras la imprecación en la que se pide ayuda a Dios para sancionar el contrato, Allo, hijo de Reburro, dice: Pido ayuda a dios para conservar este arriendo [si se nos permite la licencia que verbum emphiteusis est aequivocum]/ Quien quiera que fuese contra mi posesión o la de los mios en este arriendo, sea reo


    Se parece a


    […] Haec omnia, por partem ecclesia, et regula santa (sic) concedo.


    [...] Todo esto lo concedo para la iglesia y la santa regla


    […] Si quis contra hunc factum meum aliquis ad irrumpendum uenerit sit omnipotente Deo ante faciem suam reus et de santa communione sit extraneus [...]


    Si sucediese que alguén fose contra esta disposición miña, sexa reo ante de Deus omnipotente diante da sua cara, e afastado da santa comunción.


    Este... Cossue Valhalla de novoet non empeesça :-)


     


     

  13. Hay 12 comentarios.
    1

Si te registras como usuario, podrás añadir comentarios a este artículo.

Volver arriba