Autor: kallaikoi
sábado, 16 de junio de 2007
Sección: Edad Media
Información publicada por: kallaikoi
Mostrado 47.972 veces.


Ir a los comentarios

Acerca de D. Pero Fernández, Señor da Casa Dandrade

-

Es curioso comprobar cómo tras un descubrimiento de cierta importancia, como ha sido el hallazgo de la destrozada lápida de la tumba de D. Pero Fernández, Señor da Casa Dandrade, bajo el piso de la iglesia de Perlío (Fene, A Coruña), cobran nueva vida informaciones que en su día sólo consideramos anecdóticas.

En la Historia y Descripción de la Villa y Departamento del Ferrol, de D. José Montero y Aróstegui, publicada en 1858, se puede encontrar en la Sección 2ª, páginas 294 y siguientes, la reproducción de un curioso documento medieval del siglo XV, en el cual se hace referencia a D. Pero Fernández de Andrade.

La villa de Ferrol no estaba sujeta al dominio de ningún Señor desde mucho tiempo antes de que le confirmasen sus privilegios los reyes Fernando III, el Santo (15-04-1250); Alfonso X, el Sabio (05-08-1270); y el infante Don Sancho, el Bravo (22-01-1283).

La situación duró hasta que el rey Enrique II cedió a D. Fernán Pérez de Andrade el señorío de la villa, pero los ferrolanos recuperaron la pertenencia a la Corona mediante la confirmación de sus antiguos privilegios que les fue otorgada por el rey Juan II (25-04-1429), los cuales fueron confirmados de nuevo por el rey Enrique IV (15-05-1467).

El documento que se reproduce en el libro, fechado en 1432, contiene una protesta ─notable protesta, opina D. José Montero─ de los habitantes de la antigua villa de Ferrol ante las puertas del palacio del rey Juan II en Zamora, por causa de las contínuos abusos y crímenes que les habían causado hasta entonces el Señor Nuño freyle Dandrade y su hijo Pero Fernández.

La protesta, presentada por escrito por el entonces procurador de la villa de Ferrol, Pedro Padron, ante las puertas del palacio del rey Juan II en Zamora, el 18 de enero de 1432, donde le recuerda al rey los privilegios que había otorgado a la villa, es prueba patente de los continuados ataques del Señor de Andrade y su hijo contra los vecinos de Ferrol, tras haber perdido el dominio de la villa.

Igualmente, Pedro Padron trasmite las protestas de los vecinos de Ferrol, y las suyas propias, contra la probable cesión del Señorío de la villa y sus tierras al indeseable y criminal hijo del Señor de Andrade, Pero Fernández de Andrade.

Teniendo a la vista una copia de tan curioso documento, y sin querer privar a sus lectores del gusto de verlo, transcribe D. José Montero:


En la ciudad de Zamora ante las puertas de los palacios á donde posaba nuestro Señor el Rey, diez y ocho días del mes de Enero año del nacimiento de nuestro Señor Jesucristo de mill é quatrocientos é treynta é dos años en presencia de mí Alvaro Alfon…[ilegible] escribano del dicho Señor rey é su notario público en la su corte é en todos los sus reynos é de los testigos de yuso escriptos paresció Pedro Padron vesino de la villa de Ferrol del Reyno de Gallisia é presentó é fiso leer por mí el dicho notario un escripto de testigos y protestación fecha de esta guisa:

Notario presente daredes testimonio á mí Pedro Padron procurador del Concejo de la villa de Ferrol desta protestación que por ante vos fago aquí ante las puertas del Palacio de nuestro Señor el Rey, por cuanto non puedo aver su presencia, é digo que por cuanto yo en nombre del dicho Concejo he dado ciertas querellas por ciertas peticiones que ante el dicho Señor Rey presente en el su muy alto Concejo querellándome en el dicho nombre de los muchos males, é daños, cohechos, despechamientos é arranzonamientos é muertes de omes é presiones é despoblamiento de la dicha villa que de Nuño freyle Dandrade é de su hijo Pero Fernandez é de sus escuderos é omes por su mandado recibimos é avemos recibido fasta aquí, é agora antes de los vesinos de la dicha villa seyeren proveydos de remedio de justicia cerca los susodichos males é robos é daños é espechamientos é prisiones de omes é mugeres é fuerzas é desaguisados que les así fueron fechos según dicho es, fisiéronme entender que dicho Señor Rey no acatando á lo susodicho á fecho ó quiere faser merced al dicho Pero Fernandes de la dicha villa é su tierra dándole el Señorío della por ende que yo en el dicho nombre protesto que caso que al dicho Pero Fernandes sea fecho merced del Señorío de la dicha villa é su tierra antes que el dicho Concejo é vesinos del sean proveydos de remedio de justicia cerca los susodichos males, robos é daños é muertes é presiones é cohechos é arranzonamientos nin seren punidos ni nos aver dello ni de parte dello alcanzando complimiento de justicia que al dicho Concejo e vesinos é moradores del no corra tiempo al su derecho cerca los susodichos males é robos é daños por no poder al presente alcanzar complimiento de justicia é que al dicho Concejo quede é esté é sea sano é eso mismo á los vesinos del su derecho para lo segir é acusar é demandar siempre é en todo tiempo, ónde é quando é cómo é ante quien debieren. Otrosí por quando la dicha villa de Ferrol pertenece á la Corona rayal de nuestro Señor el Rey segund los previllejos que en esta razon tenemos, é que sobrello nos fueron dados por los Reyes antecesores de nuestro Señor el Rey los cuales por su alteza nos fueron é son confirmados é otorgados é por su Señoría fecho juramento por su fe rayal de los guardar é mantener segund que en ellos se contiene é agora es venido nuevamente á noticia de mí el dicho Pedro Padron procurador del dicho Concejo que su alta Señoría quiere faser merced de la dicha villa al dicho Pero Fernandes de Andrade contra todo lo susodicho é non catando á ello quebrantando los dichos previllejos é usos é costumbres á que fuemos é somos poblados, por ende que yo en el dicho nombre no consiento en ninguna ni alguna gracia é merced que de la dicha villa é su tierra sea fecha al dicho Pero Fernandes é protesto que si le es ó fuera fecha que sea en sí ninguna é de ningun valor, é de cómo lo digo pídolo por testimonio sinado para guarda del derecho del dicho Concejo de la dicha villa é vesinos della é de su tierra é alfoges é mío en su nombre. Testigos que á esto fueron presentes Juan Sanches de Vallid é Juan de los Santos pescador vesinos de la villa de la Cruña é Pero Lopes vesino de la villa de la Ponte de ume é otros; é yo el dicho Alvaro Alfonso escribano é notario público sobredicho porque fui presente a todo lo que dicho es escrebí esta carta e fise en ella este mío signo:

>>(Hay un signo.)


No sabemos si, finalmente, el rey Juan II cedió el Señorío de la villa de Ferrol a Pero Fernández de Andrade, aunque sí hay prueba documental de que el rey Enrique IV confirmó de nuevo sus antiguos privilegios a los vecinos de Ferrol (15-05-1467).

Probablemente, los Señores de Andrade recuperaron el Señorío de la villa durante el reinado de los Reyes Católicos, y lo conservaron hasta que lo cedió de nuevo a la Corona el Conde de Lemos, según Real Cédula del 21-09-1733, reinando en España el rey Felipe V.

A la vista del lamentable estado de la aparecida lápida del sarcófago de D. Pero Fernández, señor da Casa Dandrade ─como escribió el procurador Pedro Padron y todavía se puede leer en la lápida─ podría pensarse, de acuerdo con sus antecedentes, que su tumba pudo ser profanada y el sarcófago destruido. Sería interesante poder comprobar si D. Pero se murió en la cama o tuvo una muerte violenta, a causa de la situación que denunció el procurador de la villa de Ferrol.

Los Celtíberos avisados también encontrarán interesante ver cómo escribieron Alvaro Alfonso y Pedro Padron en sus respectivos documentos, tanto el nombre del Reino de Galicia (Reyno de Gallisia), como el de la villa de Pontedeume (la villa de la Ponte de ume).

Más informacióen en: http://es.geocities.com/kallaikoi


No hay imágenes relacionadas.

Comentarios

Tijera Pulsa este icono si opinas que la información está fuera de lugar, no tiene rigor o es de nulo interés.
Tu único clic no la borarrá, pero contribuirá a que la sabiduría del grupo pueda funcionar correctamente.


  1. #1 ainé 10 de jun. 2007

    Intentaré explicarlo escuetísimamente:


     


    No es lo mismo ser Señor de XXX que ser el Señor da Casa de XXX


     


    Todo señorío tenía varias casas “del Señor” repartidas en su territorio (4, 6, 10,…)


    El Señor de XXX (poseedor del título), vivía en:




    • A Casa Grande / A Casa Forte / Casa Principal / Pazo


     


    El Señor da Casa de XXX (familiar directo del Señor, que gobernaba la casa y tierras anexas por deseo expreso del Señor Principal), vivían en:




    • A Casa do Señor de XXX (con terreno equivalente a lo que hoy serían dos, tres o más parroquias, algunas llegan a la categoría de Pazo)


    Estas casas siempre estaban ligadas a Sonname w:st="on" productid="la Casa Principal">Sonname w:st="on" productid="la Casa">la CasaSonname> PrincipalSonname>, solo el Señor de XXX podía hacer donaciones, ventas, cesiones,…sobre ellas y su terreno correspondiente (excepto en documentos privados, pero siempre con consentimiento previo del Señor de XXX).


     


    Casa Grande de Andeade / Pazo de Andeade


      http://www.pazosdegalicia.com/andeade/foto1.jpg


    http://www.pazosdegalicia.com/andeade/index.html


     

  2. #2 ainé 12 de jun. 2007

    Errores habrá a miles!!! Las prisas nunca son buenas consejeras.


     


    Resaltemos los aciertos, siempre avanzaremos más.



     


    Lo que antes dije (domingo, 10 de junio de 2007 a las 22:49) ayuda a entender ciertos “trejemanejes Señoriales” en cuanto a sucesiones, herencias, cesiones y “aparentes dobles-posesiones”. En ocasiones el Señor que figura en los Documentos Legales no es el Señor que hace uso y disfrute de Sonname w:st="on" productid="la Propiedad.">la Propiedad.Sonname>


     


     


    Línea A-  Los Andrade, Señores del Burgo de Faro y Lendo (amplia zona actual ciudad Coruña)


     


    Lo sigiente, extraído de:


    http://www.estudioshistoricos.com/articulo/cpm/cpm_01.doc


    -Fernando IV


    -Afonso XI


    -Pedro Fernández de Castro (Conde de Tastámara, Lemos, etc).


    -Dona Leonor (esposa del anterior)


    -Martín Sánchez das Mariñas (1366)


    -Pedro Ruiz Sarmiento (1367)


    -Pedro Fernández de Andrade


    -Dona Beatriz de Portugal


    -Pedro de Andrade e Mecía de Meira


    -Pedro Fernández de Andrade (1436)


    -Xoán Freire do Burgo


    -Gomez Pérez das Mariñas (mediados s. XV)


    -María das Mariñas (esposa de Diego de Andrade)


    -Conde de Vilalba Fernando de Andrade (s. XVI)


     


    Línea B-  Los Andrade, Señores de Pontedeume, Villalba*** y Ferrol.


     


    Lo siguiente extraído de:


    http://genforum.genealogy.com/andrade/messages/360.html


    - Nuño Froila [o Freire] de Andrade. Caballero de Alfonso VIII de Galicia. Comendador de Sonname w:st="on" productid="la Encomienda">la EncomiendaSonname> de Sonname w:st="on" productid="la Barra">la BarraSonname> en 1220, n. 1118, m.1230


    - Pedro F de Andrade m.1248 que MSP y Nuño II F de Andrade. m 1270 (hermanos)


     -Nuño F de Andrade III. m. 1370 (Enterado en Monfero). Fue Caballero de Sonname w:st="on" productid="la Banda Armada">la Banda ArmadaSonname> de Alfonso XI en 1330.


    Padre de:


    --Rui , que continúa la línea de los Señores del Castillo de Moeche


    --Juan Froila de Andrade


     


    -Fernan Peres de Andrade I, n 1326 y m.1380, es el que comienza la linea de 10 Señores y brevemente Condes de Andrada y Villalba.


     1- Juan Froila de Andrade


    2- Pedro III F de Andrade 2do Señor de Puentedeume,Villalba M.1387


    3- Rui F de Andrade 3er


    4- Fernán Peres de A 4to Señor, el Viejo o O BOO bueno n.1326 y murió en 1397


    5- Pedro F de Andrade, 5to


    6- Nuño V 6to Señor, el Malo, m.1440


    7- Pedro Fernández de Andrade 7o Señor m.1436,


    8- Fernan Peres de Andrade V 8vo el mozo m. 1468


    9- Diego, 9no Señor m.1489


    10- Fernando Freyre de Andrade, n.1477, m.1540.


     


    *** Vilalba pertenecía en el s. XIII al señorío de Fernando Ruíz de Castro (Pedro I donó la villa a Fernán Pérez de Andrade o Bo)


     


     


    Línea C- Los Andrade, Señores del Castillo de Moeche (edificado por Fernán Pérez de Andrade o Bo, a finales del siglo XIV)


     


    Lo siguiente extraído de:


    http://genforum.genealogy.com/andrade/messages/360.html


    -Rui F de Andrade y Sotomayor [Pardo o comendador de la fortaleza de Moeche] n 1300, m. 1362. Enciclopedia Heraldica A & A Garcia Carrafa tomo 36. Enterado en S Domingo de A Coruña (su hijo Nuño, n.1320 fundó una rama nueva en Portugal fue Maestro de Sonname w:st="on" productid="laOrden Militar">la
    Orden Militar
    Sonname> de Cristo en Portugal.)


    -Rui F de Andrade y Sotomayor se cambio el nombre a Lope Nuño Montenegro y Gonzalez por simpatía con su suegro. [n.1330)


    -Arés Lope, Pardo de Celá, Froila de Andrade y Montenegro [n.1362]


    -Juan Nuño Pardo de Celá el viejo F de Andrade y Montenegro [el viejo] [n.1395]


    -Juan Nuño Pardo de Cela F de Andrade y Rodriguez de Aguiar [n. 1429]


    -Arés Nuño Pardo de Cela F de Andrade y Vazquez [n. 1495]


    -Juan Nuño Pardo de Cela Froila de Andrade y Gonzalez-Figueroa [n.1525]


    -Pedro Pardo F de Andrade y Rodriguez [n.1555]


     


    ----[Pardo significa guardian o comendador]


    ----[Peres significa señor y proviene del latin Petriz]


     


     


    Castillo de Moeche


    http://www.dicoruna.es/municipios/Moeche/images/pag25.jpg

    .

    http://www.dicoruna.es/municipios/Moeche/castillo_festival.htm


     


     


     


    Curiosidades:


    -Santa María de Montenegro, vila amurallada  mencionada en documentos del s VI (con la protección de los Montenegro), destruída por un incendio en el s. VIII. En el S. XII figura con el nombre de Vilarente. Actualmente, Vilalba.


     


    -Simón Bolívar, El Libertador, descendiente de una de las ramas de “Andrade y Montenegro”.


     


     


     


     


    Señores de Andrade hay pocos, Señores Da Casa de Andrade....unos cuantos más.


     

  3. #3 ainé 12 de jun. 2007

    Arianrrod, en el texto está indicado de dónde saco la información. Al final de cada página figura la bibliografía utilizada:


    Extraído de:


    http://genforum.genealogy.com/andrade/messages/360.html


    Bibliografía:
    Pedro Conde de Barcelo hijo del rey Dionisio de Portugal: Nobiliario
    Enrique Cal Pardo 1984:Monasterio de San Salvador de Pedroso
    Antonio Lopez Ferreiro 1885:Alfonso VII Rey de Galicia y su ayo el Conde Trava
    Fray Felipe de Sonname w:st="on" productid="la Gándara">la GándaraSonname> 1662 Hechos Historicos de los Hijos de Galicia 1970.
    ….etc


    Extraído de:


    http://www.estudioshistoricos.com/articulo/cpm/cpm_01.doc



     Catastro de Ensenada, Real de leigos da parroquia de Lendo, atado 1547.


    Fondo Vaamonde Lores, 4(2), Colexiata da Coruña.


    Fondo Vaamonde Lores, 6(2) Documentos históricos, nº 21.


    …etc.


     


     


     

  4. #4 ainé 14 de jun. 2007

    Los expertos están en ello.... algunas noticias:

    En:


        http://www.pontedeumeonline.com/contenido/index.php?post=352


        Hallan la lápida de Pedro Fernández de Andrade en Perlío


    La localización de la lápida funeraria de Pedro Fernández de Andrade es un asunto que ahora se hace público de la mano del investigador Fernando Dopico. Él explicó que tuvo conocimiento del mismo a través de sus incursiones en internet y que posteriormente pudo verificar los datos recogidos en la red poniéndose en contacto con el cura de la parroquia, Elías Seoane…..


     



    En:


    http://igoagoyena.blogspot.com/2007/06/pedro-de-andrade.html


    Jueves 7 de junio, El Diario de Ferrol


     


    A raíz de conocer la existencia de la lápida de Pedro Fernández de Andrade en la iglesia de Perlío, Sonname w:st="on" productid="la Dirección Xeral">la Dirección XeralSonname> de Patrimonio tomó la decisión que cabía esperar, la apertura de un expediente que ayude a aclarar las dudas que existen con respecto a la localización de la piedra en Ferrolterra.

    El responsable del departamento de Sonname w:st="on" productid="la Xunta">la XuntaSonna
    me> que vela por la conservación y recuperación del Patrimonio gallego, Felipe Arias, explicó que se trata de aclarar las causas o motivos que han dado lugar al descubrimiento de la piedra (presumiblemente puede tratarse de la tapa del sarcófago sepulcral del heredero y sucesor de Fernán Pérez de Andrade, "O bo") en el templo parroquial de Perlío. Arias recordó que "estas cosas llevan su tiempo",...


     


     


    ---------------------


    Noticias completas en los enlaces indicados

  5. #5 Veremudus 16 de jun. 2007


    A ‘Protestaçión’ de Pedro Padrón no ano 1432


    Fernando Dopico Blanco. 2006


     


    * Publicado na revista Atenea nº. 25 (Revista Trimestral do Ateneo Ferrolán)


    Decembro - 2006


     


    A comenzos do século XIII rexístranse os primeiros alcaldes[1] da vila de Ferrol. Para esa época sabemos que a vila era xa de reguengo e que contaba co seu propio concello e oficiais dependentes da autoridade real. No transcurso desa centuria e na seguinte, Ferrol foi acadando dos sucesivos monarcas privilexos e confirmacións[2] tocantes aos dereitos inherentes do seu estatus como xurisdición real. Pero, esta situación mudou radicalmente despois da contenda dinástica entre o Rei Pedro I e o seu medio irmán Henrique de Trastámara -logo Rei Henrique II- (aa. 1366-69). Para aquel entón, as puxantes vilas e cidades marítimas -xa en reguengo, xa suxeitas ás mitras episcopais- levaban anos a ser un bocado suculento polo que suspiraba a ínqueda e voraz nobreza laica. Unha vez vencedor, o Trastámara ‘pagou’ con múltiples mercedes o afecto á súa causa dun gran número de cabaleiros e escudeiros entre os que figuraba, precisamente, o teimudo e astuto Fernán Pérez de Andrade o Bo, quen ergueu en boa medida a nobilitas e a facenda da súa casa a través das espléndidas doazóns coas que obsequiouno o triunfante Henrique II. Entre outras, no ano 1371, co señorío da vila e alfoz de Ferrol, que perdía así o seu reguengo secular e pasaba a formar parte do puxante neo-feudo andradino.


     


    Tras unha aparente tranquilidade[3] na etapa de Fernán Pérez, os ferroláns comenzaron a amosar o seu desacougo. Finado o Bo en 1397, sucedeu o seu sobriño Pedro Fernández de Andrade, que estivo poucos anos ao frente da casa. Hacia 1405 aparece xa en escena Nuño Freire de Andrade o Mao[4], fillo do citado Pedro Fernández, quen tivo que facer fronte á sorpresiva sublevación do ano 1431 dentro dos seus dominios[5] e noutras comarcas cercanas; revolta capitaneada polo fidalgo Roi Xordo das Mariñas[6]. No mesmo ano 1431 finou Nuño Freire. Seu fillo maior e herdeiro, Pedro Fernández de Andrade, o seguiu moi de cerca xa quen pasou a mellor vida catro anos despois, en 1435. A Pedro Fernández o sucedeu a súa filla dona María, pero por ser menor de idade estivo baixo a titela do seu tío Fernán Pérez de Andrade o Mozo († a. 1470), fillo segundón de Nuño Freire que faríase finalmente co dominio da casa e por quen habería de seguir a descendencia da liñaxe[7] nos Estados e Casa de Andrade.


     


    O século XV foi prolixo en conflitos entre os diferentes estamentos sociais que configuraban os reinos cristiáns da Península; conflictos aos que non foron alleos tampouco os estragos demográficos causados polas pestes e a fame, anos de carestía e de desastres climáticos. No que toca ao Reino de Galicia, as Revoltas Irmandiñas dos anos 1431 e 1467 foron as máis sonadas, ainda que non as únicas. A primeira tivo como escenario principal os dominios dos Andrade nas comarcas de Ferrol, Eume e As Mariñas. A segunda, máis xeralizada e con maior repercusión, alcanzou a todos os ámbitos da xeografía e da sociedade estamental galega.


     


    Nese marco de conflictividade e de claro enfrontamento contra o abuso feudal organizado principalmente dende vilas e cidades -coa anuencia e aínda co disimulado apoio da monarquía a través de cartas reais para a formación de irmandades-, dáse o 18 de xaneiro de 1432 a ‘Protestaçión’ do procurador ferrolán Pedro Padrón ante as portas do pazo zamorano onde paraba o Rei Xoán II[8]. Alí formalízase un protocolo notarial que recollía a denuncia -‘Protestaçión’- efectuada en nome dos veciños do concello e alfoz de Ferrol contra o mesmísimo Rei.


     


    Este documento, tratado pola historiografía moderna como ‘Protesta’ -que hai que entender no seu significado orixinario de reclamación ou denuncia e non de mera mostra de disconformidade-, toca varios puntos entrelazados entre si que pasamos a relacionar:


    ·         Recolle a noticia da demora, intencionada, por parte do Rei en recibir á legación ferrolá.


    ·         Da noticia de querelas e demandas de xustiza perante o Rei, que tiveran lugar con anterioridade, polos danos e malfeitorías que recibira a veciñanza ferrolá por parte dos Andrade -Nuño Freire e o seu fillo Pedro Fernández- e dos seus homes de armas. Aínda que sexa unha opinión arriscada, coido que se poden entrever indicios de que entre estas reclamacións tal vez estaría a suspensión, ao menos temporal, do señorío dos Andrade sobre Ferrol. Se é que isto non era un feito[9] xa naquel intre.


    ·         Denuncia a actitude e doble xogo do Rei por canto éste -sen haber xulgado as demandas que tiñan feito os ferroláns contra os Andrade- pretendía facerlle mercede do señorío da vila a Pedro Fernández de Andrade, fillo do entón recén finado Nuño Freire o Mao. Pedindo unha moratoria nesta decisión até que se examinasen as reclamacións ferrolá e, polo tanto, a consideración de Ferrol como reguengo no ínterin.


    ·         Dá noticia do antigo reguengo no que estaba Ferrol por mor dos privilexos e confirmacións outorgados polos “Reyes anteçesores de nuestro sennor el Rey, los quales por su Alteza nos fueron e son confirmados e otorgados, e por su Sennoría fecho juramiento por su fe rayal delos guardar e mantener segúnd que en-ellos se contyén”. Aquí temos unha clara referencia ao Privilexo de confirmación outorgado por Xoán II no ano 1429.


    ·         Desautoriza o valor da mercede real no caso de que lle fora outorgado o señorío ao Andrade, acolléndose ás exposicións e avaliacións anteriores. Este feito suporía unha perigosa desobediencia ao Rei. Pero, precisamente, os privilexos anteriores habilitaban ao concello de Ferrol na posibilidade de facer este movemento e situaban ao Monarca no plano da ilegalidade, xa que este non estaba a comprir co estipulado nos privilexos e na súa propia confirmación de reguengo de 1429. Por tanto, con esto quedaría máis que xustificada e lexitimada a rebelión do ano 1431 e calquer outra que poidese suceder con posterioridade.


     


    Ao ferrolán Montero Aróstegui debémoslle a primeira cita desta ‘Protestaçión’, da que realiza unha transcrición completa na Historia y descripción … del Ferrol[10]; se ben non clarexa a súa procedencia ou localización e di traballar cunha copia do que cualifica como “curioso documento”. Poucos anos despois, o tamén ferrolán Benito Vicetto na súa Historia de Galicia realiza unha transcrición parcial, acompañada de varios comentarios ao texto[11]. Vicetto cita a este manuscrito como legaxo número 1 dentro do Arquivo Municipal de Ferrol[12]. Sen embargo, o texto orixinal non se conserva en Ferrol, nin tampouco copia ou traslado, pero si no Archivo General de Simancas -Valladolid-; o que garantiza a conservación da memoria deste feito singular para a historia de Ferrol e de Galicia. A transcrición de Montero Aróstegui -sospeitosamente idéntica a unha con letra decimonónica que se atopa adxunta ao pergameo do AGS- foi a que seguiron ou reproduciron todos os investigadores e historiadores que se ocuparon do tema. Mais porén, a estas alturas, coido que é necesario achegar este texto con criterios de transcrición[13] actuais, de xeito que os lectores e investigadores o poidan apreciar máis cercano ao seu verdadeiro sabor orixinal.


    Por último quedaría tratar sobre o valente procurador ferrolán Pedro Padrón, pero lamentabelmente nada podemos aportar á súa figura xa que, salvo esta fugaz aparición documental, non temos ningún outro rastro que nos permita falar verbo del.


     


    Zamora: 1432, xaneiro, 18.


    Acta notarial ante as portas do pazo “adonde posava nuestro sennor el Rey” que contén a ‘Protestaçión’ efectuada por Pedro Padrón, veciño e procurador da vila e concello de Ferrol, por canto o Rei Xoán II non o recibía para xulgar sobre as querelas contra os danos e malfeitorías executadas por Nuño Freire de Andrade e o seu fillo Pedro Fernández “e de sus escuderos e omes por su mandado”, e pretendía contra dereito facerlle mercede do señorío de Ferrol ao dito Pedro Fernández de Andrade, no cal non consentían os veciños amparándose nos Privilexos Reais que posuían de antigo.


    ·          Archivo General de Simancas, Patronato Real, 58/25.


    ·          Soporte en pergameo. Perante Álvaro Afonso de ¿Estoa?, escribán e notario público de Zamora.


    ·          Edic. MONTERO ARÓSTEGUI, José. Historia y descripción … del Ferrol; Madrid, 1859.


    ·          Edic. parcial VICETTO, Benito. Historia de Galicia; Ferrol, 1872.


    ·          Transcripción: Fernando DOPICO BLANCO, 2006.


    ·          Nota do transcriptor: As abreviaturas de palabra que se atopan no orixinal desenvólvense mediante letra cursiva. As barras utilízanse para indicar cambeo de liña. As maiúsculas, acentuación e puntuación están suxeitas aos criterios modernos de escritura e sintaxe.


     


    En la çibdat de Çamora ante las puertas delos palaçios adonde posava nuestro sennor el Rey, diez e ocho días del mes de enero anno del naçimiento / del nuestro Sennor Ihesu Xрisto de mill e quatroçientos e treynta e dos annos. En presençia de mi Álvaro Afonso ¿d-Estoa?[14], escrivano del dicho sennor Rey e su notario público / en la su corte e en todos los sus reinos e delos testigos de yuso escritos, pareçió Pedro Padrón vezino dela villa de Ferrol del reino de Galicia et / presentó e fizo leer por mi el dicho notario un escripto de testigos e protestaçión fecho ennesta gisa: Notario presente. Daredes testimonio a mi Pedro Padrón, procurador del / conçejo dela villa de Ferrol, desta protestaçión que por ante vos fago aq ante las puertas del palaçio de nuestro sennor el Rey[15] por quanto non puedo aver su presençia. / E digo que por quanto yo, en nonbre del dicho conçejo, he dado çiertas querellas por çiertas peticiones que ante el dicho sennor Rey presenté en el su muy alto / Consejo, querellándome en el dicho nonbre delos muchos males e dannos, cohechos de pechamientos e arraçionamientos e muertes de onbres e personas e despobla- / -myentos dela dicha villa que de Nunno Freyle d-Andrade[16] e de su fijo Pedro Ferrándes[17] e de sus escuderos e omes por su mandado reçibimos e avemos reçibido / fasta aq. Et agora, antes delos vezinos dela dicha villa seyeren proveydos de remedio de justiçia çerca los suso dichos males e robos e dannos et espechamientos[18] e prisiones de onbres e mugeres e fuerças e desagisados que les asi fueron fechos segúnd dicho es, fisiéronme entender qu-el dicho sennor / Rey, non acatando a-lo suso dicho, a fecho o quiere faser merçed al dicho Pedro Ferrándes dela dicha villa e su tierra dándole el senorío della. Por ende, / que yo en el dicho nonbre protesto que caso que al dicho Pedro Ferrándes sea fecho merçed del sennorío dela dicha villa e su tierra antes qu-el dicho conçejo e besinos d-el sean / proveydos de remedio de justiçia çerca los suso dichos males, robos e dannos e muertes e prisiones e cohechos e arrançonamientos[19], nin sieren punydos, nin / nos aber dello nin de parte dello alcançado conplimiento de justyçia, que al dicho conçejo e besinos e moradores d-el non corra tienpo al su derecho çerca los / suso dichos males et robos e dannos por non poder al presente alcançar conplimiento de derecho, et que al dicho conçejo quede e esté e sea sano, et / eso mesmo a-los vesinos d-el, su derecho para lo segyr e acusar e demandar sienpre e en todo tiempo, onde e quando e como e ante quien devieren. Otrosy, por quanto / la dicha villa de Ferrol perteneçe a-la corona rayal de nuestro sennor el Rey segúnd los privillejos que en-nesta rasón tenemos e que sobre ello nos fueron dados por / los Reyes anteçesores de nuestro sennor el Rey, los quales por su Alteza nos fueron e son confirmados e otorgados, e por su Sennoría fecho juramiento por su fe rayal delos / guardar e mantener segund que en-ellos se contyén. Et agora es venido nuevamente a notyçia de mi el dicho Pedro Padrón, procurador del dicho conçejo, que su alta Sennoría / quiere faser merçed dela dicha villa al dicho Pedro Ferrándes de Andrade contra todo lo suso dicho e non catando a ello, quebrantando los dichos privillejos e usos et / costunbres a que fuemos e somos poblados. Por ende, que yo, en-el dicho nonbre, non consiento en ninguna nin alguna graçia e merçed que dela dicha villa e su tierra sea fecha / al dicho Pedro Ferrándes, et protesto que si le es o fuere fecha que sea en sy ninguna e de ninn valor et de cómo lo digo. Pídolo por testimonio sinado para / garda del dicho del dicho (repetido) conçejo dela dicha villa e vesinos della e de su tierra e alfozes e mia en su nonbre. Testigos que a esto fueron presentes: Juan Sánches / de Valladolid[20] e Juan delos Santos, pescador, vesinos dela villa dela Crunna[21], et Pedro Lópes, vesino dela villa dela Pontedeume, e otros. Et yo el dicho / Álvaro Alfonso, escrivano e notario públyco sobre dicho, porque fuy presente a todo lo que dicho es escriví esta carta e fize en-ella este mio sig- (signum) -no / que tal es ///.


    Reverso do pergameo.


    1432 años. / Protestaçión que hiso el procurador dela / villa de Ferrol que non consentía en la merçed / que el Rey fisese dela dicha villa ny / de cosa della a Pedro Fernándes de Andrada. / Hízose ante las puertas del Rey en / Çamora, a xviii de enero Mccccxxx / ii ///.








    [1]Documentación en LOSCERTALES DE G. DE VALDEAVELLANO, Pilar. Tumbos del Monasterio de Sobrado de los Monjes; Ministerio de Cultura, Madrid, 1976.



    [2] Referencias e transcricións dos privilexos e confirmacións en MONTERO ARÓSTEGUI, José. Historia y descripción … del Ferrol; Madrid, 1859.



    [3]Se cadra só foi unha tranquilidade aparente, xa que non temos documentación que bote luz sobre a reacción da veciñanza ferrolá ante a inesperada mercede henriqueña ao Andrade. Cabe dentro do posible que houbese xa daquela reclamacións en contra da doazón real.



    [4]Alcumado o Mao pola historiografía posterior.



    [5]Noticias sobre a revolta de 1431 na “Crónica de … Juan II”; Crónica de los Reyes de Castilla (vol. II), Biblioteca de Autores Españoles (t. LXVIII), Madrid, 1953.



    [6] Con moitas precaucións e incógnitas non resoltas, cabe considerar a hipótese deste capitán irmandiño como o mesmo persoeiro que outorgou testamento na cidade de A Coruña o 24/12/1457. Non obstante, este testamento non aporta probas definitivas. A este respecto ver URIARTE BASADRE, Florentino. “O testamento de Roi Xordo das Mariñas. Copia de 1503 sobre un orixinal de 1457”; en Grial nº. 74, 1981, pp. 514-520. Ademais semella que este Roi Xordo das Mariñas, rexedor da Coruña, é o mesmo que finou violentamente no mes de xuño de 1458 a mans de Fernán Pérez de Andrade o Mozo e dos seus homes, segundo testemuña o seu tío Gómez Pérez das Mariñas. Ver PARDO DE GUEVARA Y VALDÉS, Eduardo. Los Señores de Galicia (Tomo II); Col. ‘Galicia Histórica’, Fundación P. Barrié de Sonname productid="La Maza">La MazaSonname>, A Coruña, 2000. Ibi, doc. 140, pp. 121-123.



    [7] Para o coñecemento da liñaxe dos Andrade e do seu comportamento resultan imprescindibles os traballos de GARCÍA ORO, José. Don Fernando de Andrade, Conde de Villalba (1477-1540); Xunta de Galicia, 1994. DE CASTRO ÁLVAREZ, Carlos & LÓPEZ SANGIL, José Luis. “La genealogía de los Andrade”; en Cátedra nº. 7, Pontedeume, 2000. DE CASTRO ÁLVAREZ, Carlos. “Sobre el eslabón perdido y los parientes cercanos de Fernán Pérez Andrade o Boo”; en Cátedra nº. 9, Pontedeume, 2002.



    [8] Xoán II, rei entre 1406-1454.



    [9] Para este argumento non debemos esquencer os feitos da anterior Revolta Irmandiña e da inmediata morte de Nuño Freire, cun vacio de poder ao menos temporal.



    [10] MONTERO ARÓSTEGUI, José. Historia …; ob. cit. Ibi, Sección 2ª, pp. 294-296.



    [11]VICETTO, Benito. Historia de Galicia; Ferrol, 1872. Ibi, Tomo VI, XIII, pp. 35-40.



    [12]Sen embargo, no relatorio de fondos arquivísticos de Ferrol que realizou Montero Aróstegui no ano 1850 non aparece rexistro deste documento, nin coincide tampouco a sinatura empregada por Vicetto. A este respecto ver GARCÍA LÓPEZ, Mª. Xesús. “Instrumentos de descripción do Arquivo Municipal de Ferrol: O inventario de Montero Aróstegui (1850)”; en Estudios Mindonienses nº. 19, 2003.



    [13] Cómpre sinalar que existe cita recente deste documento coa súa localización e sinatura no arquivo de Simancas no traballo de VÁZQUEZ LÓPEZ, María Jesús. Ferrol e a comarca ferrolá na Idade Media. Do século X ao XVI; Concello de Ferrol, 2001; Ibi, doc. XXI, p. 61. Pero, lamentabelmente, esta profesora ofrece unha versión do texto moi extraña, castrada e deturpada, xa que non é nin unha transcripción nin unha rexesta ou escolma e induce a confusión.



    [14]Teño dúbidas na lectura do apelido. Podería referirse tanto ao patronímico da liñaxe dos Estoa, de orixe galega, como a liñaxe vascongada dos Estúa. Por outra parte, cabe clarexar que tanto na transcripción do AGS como na de Montero e na de Vicetto despachan o asunto iñorando o apelido e anotando que non se lé, o cal non é certo. Outra cousa é a lectura e interpretación que se poida facer.



    [15] Xoán II.



    [16]Sic: Nuño Freire de Andrade.



    [17]Sic: Pedro Fernández. Trátase de Pedro Fernández de Andrade.



    [18]Sic: despechamientos.



    [19]A sílaba final: -tos; desenvolvida en letra moi miúda enriba da -am-.



    [20] Curiosamente este mesmo apelido, Valladolid/Balladolid, aparece asociado á cidade da Coruña vintecinco anos despois -a. 1457- no xa citado testamento de Roi Xordo das Mariñas, quen deixa como un dos seus compridores a “Diego Sanchez de Ballid, mercader”. Ver URIARTE BASADRE, ob. cit.



    [21]Sic: A Coruña. Resulta de interese reparar que neste texto a poboación herculina cítase como vila e non como cidade, título que xa se lle adxudicaba noutros documentos da época.

  6. #6 Veremudus 18 de jun. 2007

    - Buenas tardes.


    - En el último tercio del siglo XIV el Castillo de Moeche estaba en posesión de García Rodríguez de Valcarce, y no de Fernán Pérez de Andrade 'O Bo'. Posteriormente su viuda lo vendió, entrando en el patrimonio de los Osorio, Señores de Cabrera y Ribera. Por el matrimonio de don Pedro Álvarez Osorio con doña Beatriz de Castro entró después en patrimonio de la Casa de Lemos (ver PARDO DE GUEVARA Y VALDÉS, Eduardo. Los Señores de Galicia; Col. ‘Galicia Histórica’, Fundación P. Barrié de Sonname productid="La Maza">La MazaSonname>, A Coruña, 2000. URGORRI CASADO, Fernando. "Nuevos datos sobre el primitivo concejo de As Pontes y sobre el señorío de los García Rodríguez"; en Untia nº. 3 -Boletín do Seminario de Estudios Mariñáns-, Betanzos, 1987. LAMIGUEIRO. FERNÁNDEZ, Xosé Luis. "Ascendencia e familia próxima de García Rodríguez de Valcarce o das Pontes"; en Cátedra nº. 13, Pontedeume, 2006).


    - Para más señas, la heráldica que se encuentra aún hoy en el Castillo de Moeche alude a los Valcarce y a los Enríquez-Castro (Casa Condal de Lemos).


    - No existe, que se conozca, ninguna referencia documental, epigráfica o heráldica que ponga en conexión a los Andrade con Moeche ... Pero, estamos en lo de siempre, los 'mitos', 'mitos' son, y aún se les da crédito ...

  7. Hay 6 comentarios.
    1

Si te registras como usuario, podrás añadir comentarios a este artículo.

Volver arriba