Autor: Por André Pena Graña, doutor en Arqueoloxía e H
jueves, 10 de abril de 2008
Sección: Historia Antigua
Información publicada por: crougintoudadigo
Mostrado 33.383 veces.


Ir a los comentarios

A letra “c” en posición invertida “)” , presente na epigrafía de Gallaecia dende o seculo I dC ata o século IV dC, nin significa castellu

Debido a que la sabiduría del grupo desaconseja este artículo, no está disponible.


No hay imágenes relacionadas.

Comentarios

Tijera Pulsa este icono si opinas que la información está fuera de lugar, no tiene rigor o es de nulo interés.
Tu único clic no la borarrá, pero contribuirá a que la sabiduría del grupo pueda funcionar correctamente.


  1. #1 crougintoudadigo 11 de abr. 2008

     Y retornando a Bembribre, uno de los lugares favoritos de Tapeo de nuestro trasnillo sumicio Mobinicio, Crougintoudadigo y su caro paredros, ponen la segunda parte de la primera parte.



    Vela? a revisi?n da transcrici?n ?ntegra aparecida na p?xina Web mencionada[1]:


     


     


     


     


    COMENTARIO DO PRIMEIRO EDICTO.


     


    Esquecidos  trala desaparici?n do chorado Seminario de Estudios Galegos os grandes estudios, e a perenne referencia de N. D.Foustel de Coulanges[2], de H. Hubert[3] e de poucos m?is, f?iseme aqu? inescusable o lembrar que fiando m?is na acci?n demoledora da piqueta romana que no continu?smo e perennidade do esp?rito ancestral, os intentos por crear modelos  organizativos foron moitos, horizontais e sincr?nicos todos eles, partindo de un antes  e de un despois , do fr?volo recurso aos ba?os aplicables ? Idade do Ferro en momentos estelares ou teatrais, m?is estimados canto m?is decadentes, (como o efecto da concesi?n do ius latii ) de ?cido n?trico institucional. Todos, ou case todos,  ladeando ou rexeitando a posibilidade advertida por Florentino L?pez Cuevillas nos anos trinta dunha secular continuidade institucional, ignorando a mantenta as proxecci?ns de larga duraci?n e alcance que tentamos retomar en estes papeis, virando as costas, segundo o penso m?is por dificultade idiom?tica que por temor, aos modelos factogr?ficos, hist?ricos, ling??sticos, etnogr?ficos e mitol?xicos comparatistas, prefiren romper consciente e vontariamente o f?o conductor dunha incomod?sima, esixente dun mediano equipamento en moitas disciplinas, conexi?n entre a Galicia Pre-romana e a Galicia Medieval, perdendo no troco as ?nicas v?as fiables de acceso ?s categor?as sociais, e aos espacios xurisdiccionais da nobreza e do pobo Galego, ?s m?is vellas linaxes de Europa que dende os castros ou as aldeas fortificadas, integrados estes nunha unidade maior a Traba ou Toudo, nos levan paseni?o ?s villae medievais, inseridas, sen extinguirse nunca o lume das lareiras, no mesmo espacio e na mesma xurisdicci?n do vello castro e  no mesmo Territorio Pol?tico, unidade maior ou Terra que no presente traballo chamamos treba, e hoxe poderiamos, comoa denominaron Civitas e Populus os romanos trala conquista, nomear  bisbarra .


     


    Antes de, hai catro ou cinco anos, se converter na nosa m?is devota e m?is encuberta seguidora polos nosos marcos e xurisdicci?ns, a chamada arqueolox?a espacio-paisax?stica  galega, imitando con m?is rebumbio que noces uns paradigmas de an?lise espacial dos anos 70  aplicados ? teor?a do central place [4], tentaba ?s apalpadas -quae verborum inmoderatio-, durante un aceirado e xeado inverno, reconstru?r , a paisaxe castrexa; un tempo Filipiense , a modo de quinta glaciaci?n Galega, na que arrefriar?an -e cun espectacular alarde de medios, en relaci?n inversa aos resultados obtidos, posibilitado pola peculiar estructura parental, clientelar, institucional e conxuntural dos seus voceiros, ? siciliana, a?nda arrefecen e arrefriar?n- o panorama arqueol?xico galego unha morea de paisaxes Boschianas, deenguedelladas taxidermias, ? vista est?n, e de pasteladas teses.


     


    En 1991[5]  e de novo en 1992 ao falar de A Terra como fundamento do Artellamento pol?tico e institucional de Galicia  xa estabamos en condici?ns de apuntar como Xunto ao xerarca relixioso con mallada para a exacci?n de rendas propia, o pr?ncipe exerce a funci?n soberana a traveso dos lazos de clientela que o vinculan aos se?ores dos Territorios econ?micos fragmentados [os se?ores dos castros e dos seus espacios xurisdiccionais] que conforman a Treba [6]. Neste Contexto institucional profundo sinalamos como individuos ou colectividades entraban en dependencia cun[ha] Treba ou cun nobre. Principes (e t?dolos seus efectivos con el) recib?an a submisi?n de particulares ou de unidades territoriais posiblemente a traveso dunha solemne cerimonia rexistrada ocasionalmente en torno ? sagrada pedra comunal [Croio Teut?tico crougintoudadigoe  ou altar rupestre da comunidade toudopalandaigae  [7]] do [lugar onde se celebraba a Asemblea da comunidade] *Oenac[h]/ Forum en torno ? que [dun xeito similar ao papel desenvolvido en similares circunstancias polo altar da igrexa Medieval] se fan estes pactos, procedemento non exclusivo dos Romanos, estas relaci?ns te?en un car?cter vertical que se corresponde coa estructura xerarquizada das sociedades cabaleirescas e en absoluto implican relaci?ns entre iguais (ex pari), sen?n supeditaci?n e vasalaxe pois os encomendados (clientes) pasaban in fidem acceptos  a engrosar os efectivos xentilicios do patr?n que os recebe como clientela s?a e dos seus .


     


    Os as? acollidos, encomendados se commendare  [8] ao patronus integraban como familiares a s?a clientela[9]. Unha linguaxe institucional moi espida, moi arcaizante e ? vez sumamente pl?stica. Nese mesmo marco enc?drase o modelo de relaci?n entre o poder mon?rquico e a oligarqu?a territorial da Galicia Medieval, e, antepasado dereito, en estado puro, do sistema vasal?tico feudal, o discriminado artellamento xer?rquico dentro do Territorio regula tam?n as relaci?ns humanas.


     


    Porque este procedemento era similar ao dos ind?xenas (Susarros / Lougeios, etc.) os hospitia ser?an utilizados con grande efectividade polos romanos para establecer n?s de clientela coas unidades pol?ticas de base territorial [as trebas] da Gallaecia. Tralo establecemento de relaci?ns de clientela Roma est? plenamente lexitimada para usar os homes de armas dos pr?ncipes territoriais da Gallaecia Antiga no seu beneficio e tam?n para exercer unha acci?n fiscal recibindo entre os obsequia o pago dun tributo (censum) en determinadas datas. 


     


     


    O contexto preb?lico, onde as rifas pol?ticas internas interterritoriais substitu?ranse trala conquista da Gallaecia, e durante todo o Imperio, por un grande teatro de operaci?ns no que participaban compa??as artelladas en torno aos seus mandos naturais e insignias tribais (vexillum) e as xentes dos territorios pol?ticos aut?nomos do Noroeste que logo recibir?an o nome xur?dico de peregrini, homes libres gobernados de acordo cos seus usos e costumes vivindo autonomamente dentro da esfera abafante de Roma[10], dar?a paso, por motivos e circunstancias, segundo se desprende do xu?zo dos histori?grafos, similares aos motivos e circunstancias que moveron aos brit?ns, dramaticamente expostos estes en acendidos discursos por T?cito no seu Agricola, a sublevarse contra o abuso fiscal imposto polo dominador romano, ao alzamento xeneralizado de todas as trebas do Noroeste e do Norte Peninsular unidas as s?as forzas no 27 a.C. para sacudirse o xugo imperial.


     


    Vemos sublevarse, loitar acubillados nos montes e nas fragas e morrer heroicamente aos Astures -da man de Estrab?n, de Floro, de Di?n Casio, de Apiano, de Horacio e de Orosio e a?nda poder?an verse novas autopsias, nos recentes e documentados estudios, de Eduardo Peralta Labrador (2000, pp. 261-282) e de Manuel Salinas de Fr?as (1998, p. 141-153), sobre este asunto[11],  na enorme importancia e alcance dos papeis de Antonio Rodr?guez Colmenero que inciden en demostrar e lembrar como as fontes chaman Astures[12] aos Galaicos que, pas?ndose o cabo Prior e os Cabalos, habitan na cornixa Cant?brica[13]- e aos C?ntabros contra a crueldade de Carisio e ref?renos Di?n Casio as dificultades diante da guerra de guerrillas de Augusto cando acubillados [astures e c?ntabros] nas s?as esgrevias fortificaci?ns, non se lle achegaban nin se lle pu?an a man por usar eles todos armas arroxadizas [ &]  [14] 


     


    Contrasta o feito de que os dous edictos do xenocida civilizador Augusto contidos no bronce de Bembibre se poidan traducir con facilidade, coa dificultade que aos estudiosos establece a s?a doada comprensi?n institucional ao carecerse de un modelo fiable de organizaci?n territorial.


     


     


     


     


    1? EDICTO


    Tras dunha rebeli?n xeneralizada [ desciscentibus ceteris ]  das tribos do NW entre a que estaba a treba de, e dos, Susarros, hoxe, baixo 33 lustros de administraci?n Leonesa,  os arciprestados de Toreno e Bembibre de cultura e fala galega, Augusto, exim?ndoo de cargas fiscais feudovasal?ticas consuetudinarias e conserv?ndolle o espacio xurisdiccional que ti?a, premia a un castro da tribo mencionada que lle foi fiel [permansisse in officio]aos invasores traizoando aos patriotas.


     


     


     


     


    1.                                           IMP(ERATOR) CAESAR DIVI FIL(IVS) AVG(VSTVS) TRIB(VNICIA) POT(ESTATE)


    2.                                           V IIII ET PRO(CONSVLE) DICIT


    3.                                          






    CASTELLANOS PAEMEIOBRIGENSES EX


    4.                                           GENTE SVSARRORVM DESCISCENTIBVS


    5.                                           CETERIS PERMANSISSE IN OFFICIO COG-


    6.                                           NOVI EX OMNIBVUS LEGATIS MEIS QVI


    7.                                           TRANSDVRIANAE PROVINCIAE PRAE-


    8.                                           FVERVNT ITAQVE EOS VNIVERSOS IM-


    9.                                           MUNITATE PERPETVA DONO QVOSQ(VE)


    10.                                        AGROS ET QVIBVS FINIBVS POSSEDE-


    11.                                        RVNT LVCIO SESTIO QVIRINALE LEG(ATO)


    12.                                        MEO EAM PROVINCIAM OPTINENTEM


    13.                                        EOS AGROS SINE CONTROVERSIA POSSI-


    14.                                        DERE IVBEO


     


     


     


     


     









     


     


     


     


     


    1? EDICTO:


     


     


     


    O Emperador C?sar Augusto, fillo do divino (C?sar) na s?a nona potestade tribunicia e o seu proconsulado d?:


     Souben por t?dolos meus legados que o foran da provincia Transduri?n[15]de que, separ?ndose os demais, os castrexos[16] Paemeiobrigenses da xente dos Susarros permaneceron no seu deber[17]. Emporiso conc?dolles a todos  eles a inmunidade[18] perpetua e ordeno que os campos e lindes aqueles que posu?ran cando meu legado Lucio Sestio Quirinal obtivera esa provincia, que pos?an ditos campos sen litixio alg?n.


     



    O segundo edicto parece consecuencia do primeiro ?C?l foi o problema que deu p? ? s?a redacci?n?


     


    O segundo Edicto de Narbona Marcia redactar?ase ao d?a seguinte da confecci?n do primeiro, tentando posiblemente Augusto, diante do reparo dos seus conselleiros, solucionar o serio problema de recrutamento que a nova posici?n de privilexio dun dos seus castros creaba ? treba de, e dos, Susarros para prestar complidamente o servicio de armas (a obriga de prestar auxilium indo armado a defender ao se?or  dominus / patronus, posiblemente a mesma obriga que na Alta Idade Media (B?chsensch?tz 1995, 62-63) recibir?a o nome de fonsado ou fossatum). Pois, comparable, si se nos tolera, a unha fidalgu?a fiscal medieval, o feito da concesi?n da inmunidade aos castrexos Paemeiobrigenses, levando parella a isenci?n do servicio militar, dificultar?a cubrir t?dolos efectivos militares dacabalo e de infanter?a a unha, posiblemente debilitada, vexillatio tribal de, e dos, Susarros.


     


    En principio - como tam?n parece sospeitalo G?za Alf?ldi-[19]  a isenci?n das cargas fiscais aos Paemeiobrigenses, concesi?n  esta que na Idade Media se chama fidalgu?a fiscal , ao dar lugar tam?n a isenci?n da obriga de prestar servicio militar, deixar?a teoricamente  ? treba, civitas / populus ou territorio pol?tico  e ? xente dos Susarros, por dereito de conquista clientes agora do emperador e sometidos as obrigas mutuas das relaci?ns sinalagm?ticas propias da clientela e do padroado, sen posibilidades de reunir, con intendencia propia e baixo o mando e bandeiras dos cadros nobiliarios de seu, unha compa??a auxiliar tribal.


     


    Ao ampliarse posiblemente a cont?a da cota que lles estar?a asinado consuetudinariamente, os demais castros e territorios xurisdiccionais susarros, corr?an, o risco de verse constrinxidos, ou imposibilitados para cubrir, cadanseu cun n?mero maior de homes[20],o continxente tribal clientelar, a vexillatio da treba, quizais unha centuria. Augusto e os seus conselleiros, por mor da inmunidade perpetua concedida aos esquiroles  que levar?a parella a mencionada isenci?n do servicio  de armas (obriga que, gravando aos demais castros dos Susarros, agachada na verba censum , envolvendo un amplo abano de de prestaci?ns consuetudinarias ind?xenas, se ver?a incrementada agora proporcionalmente no resto dos castros pecheiros dunha treba presuntamente modesta), temer?an de non por en marcha as medidas correctoras contempladas no segundo Edicto, verse privados do concurso da infanter?a e da cabaler?a Paemeiobriga.


     


    2? EDICTO


     


    O Emperador, tras de revistar con precipitaci?n o asunto do d?a anterior: Restablezoaos Castrexos Paemeiobrigenses da xente[21] dos Susarros, aos que antes concedera a inmunidade plena, ao lugar de seu.  no segundo edicto ver?ase na obriga de resolver puntualmente o problema que, derivado da s?a exemplar, interesada e propagandista largueza, compromet?a a suficiencia e a viabilidade dos Susarros para o reclutamento dos seus efectivos Tribais. Polo que contando cortesmente coa aquiescencia anticipada da civitasou treba de Valdeorras, en Narbona Martia, os d?as 16 e 15 das Kalendas de marzo, sendo c?nsules Marco Druso Lib?n e Lucio Calpurnio Pis?n , Augusto far?a unha diplom?tica reasignaci?n no segundo edicto mandando que os Aliobrigaci?os de Valdeorras cumprisen cos seu veci?os t?dalas s?as munera  ou obrigas fiscais.


     


    Sendo a bisbarra galega de Valdeorras, a Civitas Guigurrorum , unha treba sen d?bida m?is grande e m?is vizosa que a s?a veci?a dos Susarros, modestos habitantes das Terras de Toreno e Bembibre,  posiblemente, toda vez que o servicio militar hab?a que prestalo, sobrada de efectivos humanos, a Terra de Val de Geurros  nin pod?a negarse a cumprir unha orde imperial[22], nin deb?a ter incomodo en ceder vontariamente  aos seus veci?os parte dos seus homes, contando cun exceso de cota  que de calquera xeito segundo o arbitrio do fachendoso conquistador se adscribir?a ou reasignar?a a outras unidades.


     


    15.                                        CASTELLANIS PAEMEIOBRIGENSIBVS EX


    16.                                       






    GENTE  SVSARRORVM QVIBVS ANTE EA[M]


    17.                                        IMMVNITATEM OMNIVM RERVM DEDE-


    18.                                        RAM EORVM LOCO RESTITVO CASTELLANO[S]


    19.                                        ALIOBRIGIAECINOS EX GENTE GIGVRRO-


    20.                                        RVM VOLENTE IPSA CIVITATE EOSQVE


    21.                                        CASTELLANOS ALIOBRIGIAECINOS OM-


    22.                                        NE MVNERE FVNGI IVBEO CVM


    23.                                        SVSARRIS


    24.                                        ACTVM NARBONE MARTIO


    25.                                        XVI ET XV K(ALENDAS) MARTIAS M(ARCO) DRVSO LI-


    26.                                        BONE LVCIO CALPVRNIO PISONE


    27.                                        CO(N)S(VLIBVS


     


     


     


     


    2? EDICTO:


     


    Restablezoaos Castrexos Paemeobrigenses da xente dos Susarros, aos que antes concedera a inmunidade plena, ao lugar de seu. 


    Aos Castrexos Aliobrigiaeci?os da xente dos Geurros[23], quer?ndoo esa cidade[24], mando que os Castrexos Aliobrigaeci?os paguen t?dalas cargas fiscais[25] c?s Susarros.


     Feito en Narbona Martia, os d?as 16 e 15 das Kalendas de marzo, sendo c?nsules Marco Druso Lib?n e Lucio Calpurnio Pis?n .


     


    Tomando prestado para este fin o castro ou aldea fortificada de Aliobriga e os seus habitantes, xente do vizoso territorio pol?tico aut?nomo de Valdeorras[26], cambiando a xurisdicci?n, ou si se prefire recorrendo ao mencionado expediente da atribuci?n, o conquistador e patr?ns Augusto co segundo edicto solucionar?a o problema da vexillatio  dos Susarros, corpo auxiliar comparable ? hoste ou ? mesnada medieval, de cubrir os efectivos necesarios garant?ndose o auxilium dos efectivos xentilicios desta Treba e cubr?ndose , ao alixeirar a prema fiscal, de paso as costas contra novas revoltas.


     






    [1] Acompa?ada da seguinte traduccion ao castel?n de Jes?s Rodriguez Morales [El Emperador C?sar Augusto, hijo del Divino (C?sar), durante su novena potestad tribunicia y proconsulado, dice: Concedo a todos


    los habitantes del castro Paemeiobrigense, de la gente de los susarros la inmunidad perpetua y todos los campos en el territorio que han ocupado, ya que he sabido por todos nis legados anteriores en la Provincia Transduriana que abandonando a todos los demas (pueblos aquellos cumplieron hasta el final con sus obligaciones.


    Para Lucio Sestio Quirinal, que ha obtenido mi legatura en esa provincia,ordeno que posean estos campos sin controversia alguna.


    Para los habitantes del castro Paemeiobrigense, de la gente de los Susarros, de los que m?s arriba habia concedido la inmunidad completa, restituyo en el lugar de estos (devuelvo a su lugar) a los del castro Allobriguiaecino de la gente de los Guigurros puesto que voluntariamente lo quiere la misma ciudad (De los Paemeiobrigenses)


    Y a estos habitantes del castro Allobrigaecino que cumplan t?das sus obligaciones con (dentro de la gente de) los Susarros.Dado en Narbona Marcia el 16 y 15 de las calendas de Marzo, siendo c?nsules Marco Druso Lib?n y Lucio Calpurnio Pis?n. (14 y 15 de febrero del 15 aC.)]


     



    [2] N. D. Fustel de Coulanges, en 1908 veu perfectamente a continuidade dos lindes xurisdiccionais do castro ? villa Romana e ? villa Medieval.



    [3] Henri Hubert: Les Celtes.1932.



    [4]  Un exemplo a seguir o fora D.L. Clarke , 1972 pp 801-869, que aplicara en torno a Glastonbury un modelo integrado de relaci?n entre castros e asentamentos abertos, coa in?til pretensi?n de reconstruir os territorios castrexos mediante o estudio da s?a distribuci?n, metodolox?a criticada, tam?n precipitadamente, por J. R. Collis (1981,  pp. 66-76), ao observar que non eran contemporaneos os castros estudiados no modelo de Clarke, e por Olivier B?chsensch?tz quen, ante este feito certamente irrelevante no modelo continuista que presentamos, concl?e que ?, m?lia que a tentaci?n de facelo e grande, abondo perigoso construir un modelo baseado nos castros cando ? s?a dataci?n e incerta (1995, pp. 61) .



    [5] A. Pena:1991, pp.116-125.



    [6]  Polibio descrebe as avantaxes de ter unha nutrida clientela para o nobre galo e C?sar sinala as avantaxes rec?procas do sistema de clientela para os se?ores e os seus seguidores. Cf. T.G.E. Powell. 1960.



    [7] E aqu? algunha non tivo m?is remedio que citar.



    [8]  C?sar: De Bello Gallico. VI, 27,7



    [9] O v?nculo, que se transmite de pais a fillos non se pod?a extender al?n da terceira xeneraci?n ( P. de Francisci. 1959 ) e colateralmente ao sexto grao, hab?a que renovalo como ocurr?a cos foros medievais cando caducaban e este  ? [como xa vimos] o sentido da Tabula de Castromao do ano 132 d. C. que establece unha relaci?n sinalagm?tica entre os Coelerni e o prefecto da cohorte I dos Celt?beros C. Antonio Aquilo. O mantenemento dos Territoria polos seus pr?ncipes depender? estreitamente do respecto e o cumplimento dos pactos establecidos por ambas partes.  Obra citada, pp. 28.


     



    [10]  A. Pena.1992, pp. 27-31.



    [11] E m?is interesantes o ser?an de non ningunear deliberadamente os autores interpostos o papel da Gallaecia



    [12] Un heroe troiano nomeado Astur, foille familiar a Augusto, descendente asemade do heroe troiano Eneas, e mentras este ?ltimo chegou providencialmene ?s costas Euboicas de Cumas na nave sin Palinuro, o primeiro, segundo nos refire Virgilio cun casco de tres penachos, surcar?a dacabalo o oceano fuxindo de Troia. Dentro do contexto das xenealox?as fant?sticas celtas, hai que considerar ao menos o feito de que nada impide importar, ao igoal que se importaba o vi?o hai ao menos dous mil anos segundo o amosa, exclu?ndo unha orixe Medieval, a an?lise xen?tica das cepas aut?ctonas da variedade Albari?o das Rias Baixas, as tradici?ns ?picas hom?ricas, recollendose a especie dunha fabulosa chegada de Astur ao mar Cant?bro. como cecais nos ilustre -contradecindo outras pretensi?ns m?is asalmonadas e psicopompas- a  chamada Diadema de Ribadeo  ou de San Xoan de Oscos . Outro tanto suceder?a c? antrop?nimo Coronero tomado probablemente de la Iliada, do mesmo modo que tomaban os seus nomes da Materia de Breta?a os cabaleiros galegos medievais como Lan?arote de Lago ou Pedro Galv?n de Santa Marta.



    [13]   O resto, e dicir a meirande parte de Iberia, encontrase baixo o legado consular, que ten baixo o seu mando un ex?rcito considerable de perto de tres lexions e tres legados: destes, un con d?as lexi?ns garda todo o territorio situado al?n o Douro cara o Norte, cham?ndoselles a estes habitantes con anterioridade lusitanos e agora Galaicos, a eles unenselles as monta?as septentrionais con inclusi?n dos Astures e C?ntabros  Estrab?n. III, 4,20; Coma o v? Antonio Rodriguez Colmenero [ &] dentro da tem?tica c?ntabra da Guerra incl?ese o episodio do Mons Medullius e o da conquista das ulteriores Gallaeciae partes, quae montibus silvisque censitae Oc?ano terminantur (Orosio, VI 21, 6-7.) ; pero el Mons Medullius achar?ase segundo as afirmaci?ns de Orosio, nas inmediaci?ns do Mi?o [comentada con Raquel Casal Garc?a hai uns anos, en presencia do grupo de arqueolox?a da terra de Trasancos, de Fernando Alonso Romero e de Don Luis Monteagudo, unha at?pica e misteriosa inscripci?n ourens?n de Pereiro de Aguiar: SICENATA PACATA, considerando este autor ent?n a posibilidade dunha lectio  vencida (forma pasiva *segenata dun hipot?tico vervo celta vencer *Seg- victoreada, vencida ) e pacificada ; dat?ndoa Monteagudo polo tipo de letra perto do s.I a.C., vendo todos a posibilidade remota dunha relaci?n desta inscripci?n coas guerras de Augusto e c? episodio de Medulio, quedouse de facer alg?n d?a un estudio da ?reana que se ubica. No Anuario Brigantino (2000, p.75) n?22, escribe D. Luis Monteagudo nuns comentarios a traducci?n d­­­­­o  Edicto de Bembibre felizmente: Quiz? la ?nica  posible inscripci?n (de solo una palabra prelatina) ser?a biling?e grabada nunha pena de Vilari?o 2,5 kN Pereiro de Aguiar 7kNE Ourense: SICENATA PACATA quieta, pacificada  caracteres datables quiz? antes de Cristo; ie *sek deixar, estar tranquilo; lat. segnis lento, preguiceiro  POK896; e > i: *bhrega >gall? friga(-ha) fisura  en Fieiro Arcos 9kNW Mazaricos, Coru?a, ie *bhreg romper  POK 165. Agora ben, relacionando estos dous significados coa situaci?n flumini Minio inminentem do castelo (alto-medieval? con tradici?n de grande batalla e situado ca 400 m. Sobre y al S.de la inscripci?n) ? loxico- concl?e o sabio profesor- que aqu? puido estar o tan buscado Medulium Montem(Orosio VI 21,5)onde os derradeiros combatentes callaicos para evitar a esclavitude suicidaronse certatim (? porf?a, con emulaci?n) igne ferro et veneno. Orosio ib. ] e esas partes de Gallaeciae, ainda que Orosio escriba dentro da realidade politica da Gallaecia do seu tempo, son as da Gallaecia oce?nica actual; o que conlevaria con outros argumentos, que te?amos que falar, ao menos como obxectivos de conquista por parte de Roma, dunha Cantabria amplia, que comprenderia todas as terras ba?adas polo Mare Cantabrum, circunscribindose a Asturia preb?lica as monta?as situadas ao mediod?a do Bierzo e llanuras orientais conlindantes  El m?s antiguo documento & (a?o 15 a. C.) Cuadernos de Estudios Gallegos , Tomo XLVII, fasciculo 112, Santiago 2000 p. 20.



    [14]  DI?N CASIO LIII, 25, 2 e 5-8; e 26, 1



    [15]  De tra-lo r?o Douro.



    [16] Xa que se fala de Cultura Castrexa , Arte Castrexa  en non de  Cultura Castel?n  ou de Arte Castel?n  ao traducirse  a verba latina castellum por castro, en consecuencia castellanis >castrexos e non castellanos  ou castel?ns, termo que en Galicia se reservar? para os habitantes de Castela ou para os residentes nun castelo medieval.



    [17] Conf. Caio Xulio C?sar. De Bello Civili. LXXXV oficcium suum praestitisse  oficcium praestare, comprir co seu deber.



    [18] Ni mesmo sentido que ten esta verba na Idade Media , esto ? a isenci?n de impostos e do servicio militar, o auxilium ou o fossatum ou fonsado Medieval.



    [19]  Comunicaci?n personal nunha conferencia na Facultade de Humanidades de Ferrol en Maio de 2000 baixo o ep?grafe: El Edicto de Augusto en el Bierzo.



    [20]  En 1991 diciamos ( Pena en Nar?n &v. I p 137)   por outra parte os efectivos militares destes estados, ou territoria, como gustan de nomealos os diplomas medievais, formaron en torno aos seus mandos naturais, nas tropas auxiliares ou nas vexillationes do ex?rcito, con bandeira (vexillum) propia[ &] 



    [21] gentes/gentilitates refiren sin m?is no Noroeste, na Gallaecia, como levamos apuntando dende 1991 ao conxunto da poblaci?n, esto ? aos habitantes, ? xente, dun castro ou dunha treba ou tribo.



    [22] iubeo &volente ipsa civitate



    [23] Geurros ? o nome Alto Medieval dos Guigurri, hoxe Valdeorras.



    [24] Folga dicir que, pagado o censum ou capitaci?n como na Alta Idade Media por cada habitante dun castro cabo da casa, home libre ou pecheiro, ao ser coma dixemos presumiblemente unha polis?mica taxa fixa e da mesma cont?a para todos, ? dicir un amplo paquete impositivo  comprensivo de rendas, de servicios xurisdiccionais e auxillium ou prestaci?ns personais coas armas, postos a pagar unhas cargas que non revert?an na comunidade sen?n no Imperio, aos Castrexos Aliobrigaeci?os tanto lles ter?a, e non deber?a o Territorio Pol?tico ao que estos castrexos pertenc?an: os Guigurros, Terra e arciprestado de Valdeorras, nin ser?a prudente, por alg?n impedimento a unha orde imperial- para cubrir con parte dos homes seus os efectivos adfines (lim?trofes e parentes) da treba dos Susarros (probablemente encadrados nas Terras e arciprestados de Toreno e Bembibre) que se v?an agora por mor da imperial largueza nun grave apreto ao quedar exentos os homes do Castro Paemeiobrigense das taxas e do cumplimento do servicio militar co resto da treba.



    [25]  Probablemente o tributum capitis taxa fixa consistente en rendas en especie pagada polos cabos da casa  de abaixo ? arriba, a  etnicidade  celta destes pobos baseada na existencia de territorios pol?ticos aut?nomos, trebas, tribos ou civitates/populi , independentes e pol?ticamente aut?nomasbaixo reges ou principes , dependentes unhas de outras por vontade propia contribu?das (contributae, tras anoar lazos de clientela e hospitalidade, -entendanse nunca horizontais, entre igoais, ex pari, sen?n verticais de supeditaci?n e vasalaxe, de abaixa a arriba-, que eisixen o pago dun imposto , cis/censum ) unha ou varias trebas con outa m?is poderosa, ou independizadas  ou descontribuidas como sucedera trala campa?a de D. Iunio Bruto do 137 a C (Estrab?n III 3,5) para debilitar o conquistador a forza das tribus poderosas -como cecais amose o Bronce de Lascuta (CIL II 5041); ou atribuidas ? forza polo nova amo as tribus soberbias  a outras de contrastada fidelidade (at/tributae). Aqu? o edicto aparenta compensar ao territorio pol?tico dos Susarros pola perda das rendas en prestaci?ns personais dun dos seus castros, o Castro Pameiobrigo ao quedar os seus habitantes isentos non solo do pago de rendas xurisdiccionais senon tam?n da obriga de prestar auxillium, axuda militar aoconquistador.


     



    [26] Treba, tribo, civitas / populus ou territorium, dos Geurros  ou Gigurri.


     


    Salud y Gloria caros y caras. Haiga Paz.


    Que nos vamos a Bembribre nuestras paredrias a tomarnos una TAPA con nuestro caro trasnillo sumicio Mobinicio.


    Ya contaremos m?s mentiras a la vuelta. Que las verdades de hoy son las mentiras del ma?ana.

  2. #2 elpater 12 de abr. 2008

    Sr. Croungintoudadigo:

    A mí me parece claro que lo que pinto aquí en mis intervenciones lo dicen ellas mismas. Apoyar lo que Llug le apuntó en su momento sobre la metedura de pata que resulta su afirmación de que el signo algebraico parecido a la C invertida se lee como "pertenece a".

    Una cuestión que poco o nada tiene que ver con la epigrafía y que usted, y sólo usted, metió como de rondón y con nulo acierto en una discusión epigráfica. El porqué de ese incorrecto comentario matemático en una discusión de epigrafía es algo que se me escapa y que sólo usted, que fue quien lo metió, está en condiciones de contestar.

    Yo me limito a señalar un error que usted cometió y que, además de distraer con juegos matemáticos incorrectos la marcha del juego principal, que como bien indica era epigráfico, resulta un desdoro para el texto y, a modo de daño colateral, para el autor. Resulta claro que si no quiere que le discutan los errores matemáticos, lo más eficaz es no cometerlos,  máxime cuando ni son necesarios ni vienen a cuento.

  3. #3 crougintoudadigo 14 de abr. 2008

    Jeromor


    El modelo que dice Padre, hijo, abuelo es el de la derbfine "familia cierta" celtica, que no ultrapasa al abuelo en linea directa ni colateralmete al sexto grado (primos segundos) cf. (Pena Graña AB 1994, el Anuario Brigantino de ese año aún no está en red, le pongo un ejemplo, cito de memoria


    CAMALVS ULPINI F(ILIVS lo pongo así para que no me desaparezca) CELTIVS F (ILIVS)


     


    En el epígrafe que vd. cita, y del que nuestra paredría se ha ocupado muchas veces, leemos


    Aquí Yace (lo ponemos al principio porque hace más bonito) Popilio Velloso (un alcume que decimos en Galicia) hijo de Flavio hijo de Vendieco de la Casa de Vacoi


    Les ruego atiendan a esto, este ejemplo lo tomo de nuestra tesina de licenciatura dejada en 2001 en el depto de Historia I de la USC, con derecho a pública consulta (craso error que me la convirtió nuestro caro trasnillo Mobbingnicio en una TAPA, entreverada de unos pepinillos de su huerta, pero esa es otra historia),


    va en gallego.



    TERRITORIO POLÍTICO ATLÁNTICO: ARTICULACIÓN INSTITUCIONAL.


     


    O TÚATH IRLANDÉS.


     


    Irlanda encontrábase fragmentada nuha morea de Territorios Políticos que nós chamamos habitualmente ciuitates, e que os irlandeses, conservando o primixenio nome,  chaman Túatha(lése  tuda, comparativamente similar ao toudo galego en toudo-pala ou toudadigoe) gobernados por un rei, un , ou rí-túaithe (Mc Cone 1990, p. 9; Herbert 1988, p. 51), con un poder baseado na sona da súa clientela ou cénel, reclutada entre os cabaleiros terratenentes. Para Harold Mytum, o Túath foi na Antiga Irlanda cristiana, a pedra angular do sistema político. Este autor, tras sinalar unha grande retesía da historiografía irlandesa (Mac Neill, 1911; Byrne, 1971) en torno ao feito de que o Túath represente ou non unha tribu por mor de que, como sucede en Galicia, non existe dende o punto de vista étnico, lingüístico ou cultural ningunha división, conclúe que “o túath representa unha unidade política e, por ende, débese considerar unha tribu”. (1)



     


    Os cabaleiros, señores dunha “casa” ou fine nobre, estendían a súa soberanía doméstica sobre parentes e clientes bo-aire, homes libres propietarios de bois e de terras, así como sobre os am-bue, os “sen bois”, aos que a cambio de rendas e de asistencia militar entregaban, nunha especie de “préstamo de uso” vasalático, en precario, vacas e campos cultivables perfectamente demarcados (2). Asistidos a pé polos seus clientes, estes nobres, que vivían en castros chamados rath ou duns, (3) servían ao seu rei como en todo o mundo céltico a cabalo.


    O antigo concepto irlandés de familia e parentesco é complicado: a gel-fineou “familia da man” (geil= “man”) comprende o pai co seu fillo, co seu neto, co seu bisneto e co fillo déste; a derb-fine comprende na liña direita o avó, e na liña colateral o tío, o primo curmán e o fillo deste último; a iar-finecomprende na liña directa o trisavó e na liña colateral o tío avó máis dous grados de primos constituídos polos fillos e polos netos deste tío avó; o ind-fine comprende na liña directa o trisavó e na liña colateral o tío bisavó e dous grados de primos constituídos polos fillos e polos netos deste tío bisabó. Sinalemos non obstante que a “familia certa” ou derb-fine non ultrapasa na liña directa alén do abó e non vai máis alá do sexto grado, ou sexa dos primos segundos, na liña colateral (véxase por exemplo Camali Ulpini F. Celtius F. Viseu.). Os clans familiares toman as súas decisións colectivamente, máis sempre hai neles, tanto nas familias nobres como na realeza, un xefe que os cohesiona xunto a un sucesor ou herdeiro deste último (4), formando todo isto un sistema sucesorio nomeado tanistry (5).


    Ao xefe da finecorrespondíalle a plena xurisdicción sobre o seu dominio, “ estado ” ou “ casa ”, e o mando militar.


    [1] (1) Harold Mytum: 1992, p. 141


     (2) Así na carta de Sobrado do ano 966  no textamento do bispo Sisnado, o seu irmao Rodrigo e a súa cuñada Elvira dise “ […] Adicimus adhuc ad hanc seriem testamenti uel benefacti nostros atonitos et nostras magnificentias que dedimus per nostros infanzones,  siue villas seu argento, uel quecumque de ganato nostro eis dedimus, ut nobis cum eo seruicium exercuissent  […]  concesserunt eam mihi fundatoribus ipsius loci in diebus diui memorie domni Ranimiri principis per Scripturam firmitatis siue et meos atonitos et villas que meo dato haberente meos infanzones sic omnia uouis concedo[].” Tumbo I fols. 5 r.-6r. nº 6 p. 36. na edición  mencionada de Loscertales. Recolle Mac Cone como o rei da Cas de Brigit na provincia de Leinster fixo un edictum per plebes [=ai. túatha?] et provincias [=ai.mór-túatha] quae sub eius eran ditione et iugo)” para facer un camiño real. E “cando moita xente veu por parentelas e familias (convenientibus multis populis [=ai. túatha?] per cognationes [=ai. cenelá?] et familias [=oi.fini?]dividiron o traballo entre todos, sinalando que os túath funcionan como vínculos subordinados munha eficaz cadea de mando provincial moito millor que como unidades federadas de perdida independencia que deben pouco máis que unha fidelidade nominal ao rei común (1990, p.9).


    (3) Nome este non descoñocido en Galicia e Portugal: Dunios ( prob. “ Doniños ” – que non viría do antropónimo Doninus- , Ferrol),  Eboro dunum literalmente “ castro do teixo ”  (Ébora, capital do Alto Alentejo, eburotamén ibbo, “teixo”. Ibbo castro “Castro do Teixo” (Valdoviño, Trasancos).


    (4) Henri Hubert: 1932. reimp. esp. 1988 p. 436-437.


     (5) Comparativamente, pódese ver isto na Galiza Medieval no longo pleito dos arciprestados entre o bispo Gonzalo de Mondoñedo e o seu irmán o conde de Galiza e de Trava, Don Pedro Froilaz, por unha banda, e o arcebispo de Santiago, Diego Xelmirez, pola outra, (antecedentes): Na Divisio Teodomiri (ano 569) os xa mencionados territorios de Trasancos, Labacengos e Arrós pertencen como arciprestados á diócese dos Britóns, segundo unha dubidosa interpolación. No ano 830 (a data estaría deturpada confeccionándose este documento unhas décadas máis tarde) Tructino menciona unha serie de igrexas “propiedade da sé Iriense ” entre as que se encontraban algunhas  nas Terras de Trasancos, de Labacengos, de Besancos, de Prucios e de Nemitos. No ano 886 o rei don Afonso III consignara  á Igrexa de Mondoñedo os arciprestados e terras de “Trasancos Bezoucos, Prucios e porto de Seaia”; có que Mondoñedo levaba administrando oa arciprestados de Trasancos, Bezoucos, e a metade de Seaia dende tempos immemoriais xunto aos de Labacengos (Lapatiancos) e Arrós (Arroni, Arrotrebae) cando pola  Bula do Papa Pascual II Iustitiae ac rationis ordo de 31 de decembro de 1101, pasando a ser Compostela a sucesora lexítima das igrexas que pertencían á Cátedra Iriense, Xelmírez reclamou amigablemente ao bispo D. Gonzalo, irmán do conde D. Pedro, a devolución dos citados arciprestados desempoirando o mencionado antigo documento de Tructino. Unha cadea de feitos poría fin ao problema os arciprestados solucionado, tras dunha longa rifa, recollida pola Historia Compostelana, entre os dous bispos na que intervira o Papa e numerosos preladosos, por interéses nacionais de Galicia, unilateralmente polo conde D. Pedro Froilaz, xefe (tánaiste)dun extenxo clan familiar ao que pertencía o bispo de Mondoñedo, berce do Condado de Trastamara, que manda ceder ao seu irmao  en favor de Xelmírez. Tras da obediencia do abade de San Martiño de Trasancos ou Tartares (Xuvia, Narón) como xefe da igrexa ártabra, e varias actas de sumisión da familia condal de Trava, Don Pedro a súa esposa dona Maior Guntroda e as hirmáns do conde as hirmás Froilaz, monxas de Xuvia, Muniña e Visclávara, segue a sinatura dos cabaleiros de Bezoucos, dos cregos de Bezoucos, e “[…] os nomes dos cabaleiros que viven en Trasancos (Ártabros) Labacengos (Lapatiancos) e Arrós (Arroni ou Arrotrebas), que máis abaixo se consinaron, os cuais xustamente prometeron esta sumision, tanto no seu nome, pois estaban presentes, como no nome dos seus compañeiros que estaban ausentes e no nome de todo o pobo […]” (Hª. Comp. XXXV 1-9) .


     


     

  4. #4 crougintoudadigo 14 de abr. 2008

    Te Deum laudamus


    Ponen nuestras partes la parte contratante de la primera parte


    VII TERRITORIO POLÍTICO ATLÁNTICO: ARTICULACIÓN INSTITUCIONAL DE


    LA FUNCIÓN SOBERANA



     


     


     


     


     


     


     


    1.

    LA TERRA COMO

    FUNDAMENTO DE

    LA ARTICULACIÓN POLÍTICA

    E INSTITUCIONAL DE GALICIA 


    Lo dijimos ya en 1991. Junto al dignatario religioso con patrimonial malla para la exacción de rentas, el príncipe ejerce la función soberana a través de los lazos de clientela que lo vinculan a los señores de los castella, “castros”, uillae o uillas, “territorios económicos fragmentados”, lugares o cotos jurisdiccionales en la Treba[1].


     


    En este profundo contexto institucional señalamos como individuos o colectividades entraban en dependencia o subordinación con una Treba o con un noble.


     


    Príncipes (y todos sus efectivos con él) recibían el sometimiento y obediencia de particulares o unidades político-territoriales a través de una solemne ceremonia registrada ocasionalmente en votivos bronces en la sagrada piedra comunal, trebopala, en torno a la que se hacen estos pactos en el curso del *oenac (h)/forum, asamblea o feria tribal.


     


    Procedimiento no exclusivo de los romanos, estas relaciones tienen un carácter vertical que se corresponde con la estructura jerarquizada de las sociedades caballerescas y en absoluto implican relaciones entre iguales (ex pari), sino supeditación pleitesía y vasallaje pues los encomendados (clientes) pasaban in fidem acceptos  a engrosar los efectivos gentilicios del patronus que los recibe “como clientela suya y de los suyos”.


     

    Los así acogidos, encomendados “se commendare”[2] -  al patronus constituían su clientela como familiares. Un lenguaje institucional muy desnudo, muy arcaizante y a la vez sumamente plástico. En este mismo marco se encuadra el modelo de relación entre el poder monárquico y la oligarquía territorial de

    la Galicia

    medieval, y la articulación jerárquica discriminada, antepasado derecho, en estado puro, del sistema vasallático conocido en el mundo feudal, regula también las relaciones humanas dentro del ‘territorio’.

     

    Porque este procedimiento era similar al de los indígenas (SVSARROS/LOVGEIOS, etc.) los hospitia serían utilizados con gran efectividad por los romanos para establecer nudos de clientela con las unidades políticas de base ‘territorial’ de

    la Gallaecia.


     

    Tras el establecimiento de relaciones de clientela Roma está plenamente legitimada para utilizar a los hombres de armas de los príncipes territoriales de

    la Gallaecia Antigua

    en su beneficio y también para ejercer una acción fiscal recibiendo, de las provincias imperiales aquellas que requerían un continuo control y presencia de tropas y cuya sumisión dependía personalmente de su vinculación feudovasallática (sic) con el emperador, entre los “obsequia” el pago de un tributo (censum) en determinadas fechas.

     


    El vínculo, que se transmite de padres a hijos no se podía extender más allá de la tercera generación (P. De FRANCISCI, Primordia Civitatis. Roma 1959) y colateralmente al sexto grado, había que renovarlo como ocurría con los foros medievales cuando caducaban y este es el sentido de la tabula de Castromao del año 132 d.C. que establece una relación sinalagmática entre los coelerni y el prefecto de la cohorte I de los celtiberos, C. Antonio Aquilo.


     


    El mantenimiento de los territoria por sus principes dependerá estrechamente del respeto y el cumplimiento de los pactos establecidos por ambas partes.


     


    Las luchas políticas internas ínter territoriales se sustituirían tras la conquista y durante el Imperio por un gran teatro de operaciones, compañías articuladas en torno a sus mandos naturales e insignias tribales (vexilla) recibirían el nombre jurídico de peregrini,  hombres libres gobernados de acuerdo con sus usos y costumbres viviendo dentro de la esfera dominada por Roma.


     


    Para terminar con los problemas militares que motivaron la crisis del 68-69, Vespasiano retiró de Hispania tres legiones: VI Victrix, X Gemina y I Adiuitrix (que habían sido destacadas para evitar el salto del estrecho por las fuerzas Mauritanas de Otón) y las envió a defender las fronteras del imperio.


    Paralelamente Vespasiano concedió el derecho de latinidad, el ius latii para toda Hispania, para que estos derechos se pudiesen hacer efectivos se exigió a los peregrini que en sus ciudades tuviesen o adoptasen la organización romana, es decir, que contasen con un senado y magistrados colegiados elegidos anualmente al estilo de las ciudades romanas, pero como los honores eran gratuitos, el principio que servía para impedir la conversión de los magistrados en funcionarios, permite mantener los resortes de la política de la civitas  en manos de los que poseían los recursos económicos, es decir, los que lo tenían antes y las cosas siguieron como estaban en el seno de las civitas/populi del NW.


     

    Muchos historiadores pretenden que los populi de

    la Gallaecia

    empiezan ahora a nombrarse “civitates” y lo interpretan como síntoma de romanización. Nada más lejos de la realidad.

     


    Las medidas de Vespasiano pretendían simplificar la administración provincial, sobre todo, el reclutamiento de gran rentabilidad por su austeridad, disciplina, preparación y fidelidad a los mandos de soldados del N. y NW. peninsular, que fueron colocados en las tropas auxiliares y aún en las vexillationes de las legiones al contar ahora con el requisito de ser ciudadanos de derecho latino.


     

    A partir de ahora muchos historiadores proponen el despegue y progreso de la urbanización siendo clásica la epístola de Vespasiano a los Saborenses, una comunidad de

    la Bética

    , a la que autoriza en el  año 77 d.C. a trasladar su lugar de habitación de la montaña a la llanura:

     


    Permitto vobis oppidum sub nomine meo, ut voltis, in planum extruere.[3]


     


    Cuando lo que indica este epígrafe es la construcción de un castro “de chaira” por parte de los saborenses, un recinto fortificadoy  un nuevo espacio jurisdiccional demarcado con permiso del emperador quien percibe “vectigalia”su quiñón establecido.


     


     


    En la epístola de Vespasiano, por la que accede a la petición de los decuriones de Sabora autorizándoles a construir con el nombre del emperador no un municipium flavium, como habitualmente se pretende, sino un nuevo espacio jurisdiccional y de explotación, una salida para la población joven, para los recién casados, de un modo semejante, a los enjambres de una colmena que buscan  nuevos territorios, un nuevo castro, oppidum, o ciudad fortificada, un Oppidum Flavium, Castrum Flavium o una Flaviobriga con las condiciones fiscales antiguas, vigentes y validadas desde la época de augusto, pues para alterarlas estableciendo otras nuevas deberían solicitarlo al gobernador cuyo informe para la decisión última del emperador seria vinculante. Los saborenses construyen un oppidum, un nuevo territorio segmentado autarcico en realidad, pues en torno al nuevo castro el espacio jurisdiccional demarcado crece y se recrea clonando íntegramente el modelo original en la nueva célula o unidad de  explotación.


     


     


    Esta “romanización vendría acompañada de la generalización de los antropónimos de los Flavios” entre los indígenas y sobre todo por la creencia, basada en una errónea apreciación semántica, de que las unidades políticas y ‘territoriales’ indígenas que Plinio denomina populi en Lusitania, Gallaecia y la franja cantábrica pasan a llamarse civitates según estos autores que cuantifican sobre esta premisa. Así, diez populi aparecerían nombrándose civitates como dedicantes del puente Aquae Flavia y 11 civitates son consideradas (L. GARCIA IGLESIAS) auténticos municipios. [4]


     


    El tiempo que antiguos populi (Limici, Interamnici)  pasan a nombrarse ahora forum (por el lugar donde celebraban sus ferias y asambleas políticas administrativas y religiosas del más puro sabor celta), civitas, o adoptan el pomposo título de respublicae. Muchos historiadores consideran definitivo y definitorio del proceso de romanización el hecho de que donde Plinio había encontrado 114 populi tan solo faltarían 27, y que Ptolomeo sólo cite civitates en torno al 150 d.C.


     

    Hasta las reformas de Diocleciano, el gobernador provincial, la máxima autoridad civil y militar, en el marco de

    la Lex Provinciae

    , estaba obligado a un escrupuloso respeto a la organización indígena y su derecho consuetudinario, a la “consuetam rationem”. La concesión de la ciudadanía latina por Vespasiano (74 d.C.) carece de significado en el modelo que presentamos aquí, y no altera en absoluto la estructura interna de los “Territorios Autónomos Políticos Celtas” civitates estipendiarias[5] pero totalmente autónomas, como muestra la tabula de Castromao del año 132. Y otro tanto había sucedido con la concesión de ciudadanía de Caracalla del año 212.

     

    Podemos afirmar que las civitates o populi estipendiarias de

    la Gallaecia

    , las “Unidades Políticas Territoriales Autónomas”, las Terrae, mantendrían intactos sus límites y su estructura económica, política e institucional, facilitando tropas a roma y pagando religiosamente los tributos y cargas fiscales establecidos.La base política e institucional de

    la Galicia

    alto medieval, (otra danza es que en 1992 cuando la desvelamos en una amplia monografía[6] lo ignorasen el común de los medievalistas gallegos) y hasta las postrimerías del siglo XI, el territorium o Tierra que correspondiéndose con eso que denominan “étnicos” al referirse a ellas en

    la Edad

    del Hierro, o Civitates/Populi/Respublicae durante la dominación romana; “parroquias” =  diócesis de un “pseudo parroquial” en

    la Galicia Sueva

    o  correspondiéndose simplemente con “nada”, anegados en un baño de ácido pese a la ubicuidad de su presencia en las fuentes documentales, no existiendo oficialmente en

    la Galicia Medieval

    hasta 1991 y 1992 en que los estudiamos por primera vez. Estos Territoria o Terrae, Treb- en todo su esplendor, fósiles vivientes con todo su vigor e instituciones intactas, serían durante buena parte de

    la Edad Media

    el elemento referencial básico.

     


    [...] in urbe Galecie, Territorio Nemitos, prope baselica sancte Leocadie de Perillo [...][7]


    [...] ad locum vestrum qui est fundatum in urbe Gallecia, Territorio Trasanquos ripa fluminis Iuvie [...][8]


     


    El número de ejemplos es casi tan numeroso como el número de diplomas.


    A raíz de una ordinatio:


     


    [...] Et suam terram ipsi comes et cum gens sua de manu regis ad imperandum acceperunt. (año 982)[9]


     


    La ordinatio recibe este nombre por la primera palabra o encabezamiento de la cláusula


    Ordinamus vobis ad imperandum […]


     


     

    En el Territorium los señores del adoptan el título de Imperante, o de Princeps “de terra”. Los condes no son meros latifundistas son señores jurisdiccionales de Terrae usualmente familiares y heredadas de avolengo, propietarios de multitud de espacios que denominamos Territorios Políticos Autónomos Celtas, y adoptan el título de Imperantes o de Principes como tales señores jurisdiccionales en cada una de estas terrae o terras constitutivas de sus estados patrimoniales y la base de su clientela familiar y poder político. Esto sucede –como sin dificultad hemos observado en las colecciones diplomáticas de los monasterios de San Salvador de Pedroso, y de San Martín de Xuvia, ambos en Narón (A Coruña) en

    la Terra

    de Trasancos con la dinastía Petriz, ‘’Pérez: los Froilaz, luego Condes de Trastamara hasta la muerte sine semine del último trastamara directo Roi Gómez, transfiriéndose luego el título y las posesiones a la casa de Molina y después a la monarquía castellano-leonesa con Sancho IV, “El Bravo”, cayendo las Terrae o Territorios Políticos que lo conformaban (Bergantiños, Nemitos, Prucios, Bezoucos, Trasancos, Labacengos, Arrós, etc)  en ‘regengo’ o realengo[10].

     


    Por este motivo, porque los condes, señores de Territoria o Terrae diferenciadas jurisdicciones autónomas de tipo celta como Trasancos, Labacengos, Nemitos, etc, etc., eran mucho más que meros terratenientes o posesores de simples latifundios, adoptaban el inmemorial título de Imperantes o principes en cada uno de sus condados patrimoniales:


     


    In Territorio Faro […], in Territorio Prucios […] in Territorio Ortigaria […] princeps huius Territorie comes dominus Ferdinandus et frates eius domus Vermudus […][11]


     


     


     


    El territorio político celta, lo que hoy llamaríamos el concepto de comarcalidad, es algo muy importante todavía para el gallego medieval. Cuando el conde vende o realiza una donación de determinados latifundios o propiedades en una de sus tierras, o cuando lo hace un particular se señala siempre el Territorio Político autónomo celta al que corresponde la heredad cedida: […] et est ipsa hereditate in Territorio Trasancos […]


     


    Y se adopta mencionar en las cláusulas cronológicas de los diplomas el nombre del conde con su heredado título del ‘Territorio Político Autónomo Celta” o principado en el que detenta la jurisdicción: […] Imperante de Trasancos commite domino Fernandus [...]


     

    Junto al príncipe de

    la Terra

    figuran en las referidas cláusulas cronológicas de los diplomas usualmente el arcediano, archipresbiter, y junto a él los dos funcionarios del  princeps/imperante de

    la Terra

    : el ‘Juez Territorial’ Maiorinus Terrae y el “Administrador Territorial” ‘Villicus’ o ‘Vicarius Terrae seguidos en ocasiones a continuación de una nutrida Aula Comitis de Terra’.

     

    El Territorium en

    la Urbe Gallecie

    Medieval mantiene formalmente en la función soberana y administrativa representada por dos magistrados (vergobreto) de tipo céltico la duplicidad celta base territorial heredada del pasado. El príncipe de

    la Terra

    después de prestar juramento de fidelidad al monarca Astur, Galaico, o Galaico-Leonés recibe las Terrae que ya tenía antes, convirtiéndose en palabras de Carlos BALIÑAS PÉREZ “en el nuevo oficial real en la comarca que controlaba antes de la integración en el ámbito superior del reino”.

     


    Para Carlos BALIÑAS –con quien en otras cosas nos convenimos- la nobleza gallega “reconoce y se compromete a valer el imperium general y supremo del rey mas este tiene que otorgarle la potestas en espacios geográficos y políticos […] concretos”, el mismo autor subraya también que “el encontro entre este nuevo espacio de poder y la desarticulada  [el subrayado es nuestro] tierra gallega alcanza inicialmente un carácter de conflicto armado”[12]


     


    Pero desconociendo la organización política de base territorial gallega, como era habitual pensarlo entonces y lo sería hasta comienzos de la última década del siglo XX, Carlos BALIÑAS PÉREZ aseguraba refiriéndose al momento cronológico Alto Medieval Gallego por el estudiado, entre los años 718 y 1037 “La referencia espacial con la que jugamos está aún más indeterminada” y respondiendo a continuación una pregunta que había previamente formulado ¿Qué es, qué se entiende por Galicia en

    la Alta Edad

    Media Peninsular? con una tajante respuesta acometía el tema de su trabajo “El hombre gallego de los S. IX-X, basa todas sus referencias geográficas en el espacio concreto en el que  vive -montes, valle, isla, río, son sus puntos de estructuración espacial con una obscura mención al territorio o provincia en que éste se encuentra”


     


    ¿Obscura mención al territorio o provincia? En sinergia con el aparato crítico con que  ilustraba su respuesta,  BALIÑAS PÉREZ no podría haber sido  menos explícito:


     


    “Así en el año 872 sus dueños definen el monasterio de Samos como: Baselica ac monasterium (Sanctorum juliani et Baselisse) situm est provincia Gallecie, Territorio Lancara, Circa rivulum Sarrie discurrente de Eribio vel monte Serio [...]


    -Tumbo de Samos- [13]


     


    En la carta se muestra todo lo contrario, una clara referencia a la entidad y personalidad de Galicia “Provincia Gallaecia” o “Urbe Gallaecia”, lo demás es “Terra de Foris” y, luego, como es habitual siempre figura el TERRITORIO POLÍTICO.[14]


     


    Diciendo:


    “[…] se puede afirmar que la altura del 850; se estableció una relación personal, aunque bajo ningún concepto enmarcada en la estructura feudo-vasallatica [sic], entre el rey de Asturias y la nobleza gallega [...]”


     


    El Sr. Baliñas, como hemos dicho hace una década, tuvo el innegable mérito haber descubierto las relaciones de clientela entre los reyes y “xerarcas locales” o “nobles” [cuidadosamente omite la palabra vasallos] […] ¡En el siglo IX!


     

    Si dijimos que el Territorio Político o Treba se definía como Estado por tener un espacio sagrado polifuncional en torno a la piedra de la divinidad tutelar, Blanca Fernández-Albalat señala que al rey correspondía catalizar el curso de las instituciones siendo su obligación convocar

    la Asamblea

    , celebrar un banquete, presidir

    la Asamblea Judicial

    y fijar los impuestos: El “cis” (= CENSUM)- un tributo para la mesa del señor, y no dinero- y el tuarastal, una reposición por parte del monarca del 10% del valor de lo recibido.

     

    Podemos adelantar que no otros eran los deberes del príncipe a cuya casa pertenecía Nicer Clutosi principis Albionum, esto es Nicer hijo de Clutoso [de

    la Casa

    ] del Príncipe[15] de los Albiones”, Treba entre el Norte de Lugo y Asturias. Un rey británico de los Atrebates, Cogidubnus, que asombró con su palacio a los arqueólogos de los años 60, era rex et legatus Augusti, sabemos que los romanos lo mantuvieron en su puesto, porque su traición les permitió contar con una base de confianza desde la que someter al W de Inglaterra. Sin embargo Tácito cuenta como a los otros británicos los romanos les quitan la soberanía, que pasa al representante del pueblo romano, ya no son (reges) reyes, pero se les mantiene su preeminencia (principes) en sus ‘territorios políticos autónomos celtas’, única forma de que Roma pudiese tener un control sobre ellos.

     





    [1] Polibio describe las ventajas de tener una nutrida clientela para el noble galo y César señala las ventajas recíprocas del sistema de clientela para los señores y sus seguidores, cf. T.G.E. Powell. The celts. Tham. &.Hudson. London 1960.


     



    [2] Cesar, De Bello Gallico, VI, 27, 7



    [3] D'ORS, A. EJER Epigrafía Jurídica de

    la España Romana.

    Madrid, 1953 p. 61-63

    Imperator Caesar Vespasianus Augustus, Pontifex Maximus, tribuniciae potestatis VIIII, imperator XIIX, Consujl VIII, Pater Patriae, salutem dicit IIIIviris et decurionibus Saborensium. Cun multis difficultatibus infirmitatem vestram premi indicetis, permitto vobis oppidum sub nomine meo, ut voltis, in planum extruere. Vectigalia quae ad divo Augusto accepise dicitid custodio; si qua nova adicere volueritis, de his procoonsulem adire debebitis; ego enim nullo respondente constituere nin possum. Decretum vestrum accepi VIII Kalendas Augustas [28 de julio del año 77]; legatos dimisi IIII kalendas easdem. Valete. Iiviri Caius Cornelius Severus et Matcus Septimius Severus publica pecunia in aere inciderunt. MLas constitutiones principum
      [término acuñado por Ulpiano (Dig.1.4.1.1)]


     proceden todas de Andalucía, y fueron grabadas, a excepción del rescriptum de Castulo en bronce, cf. J. González Fernández, Bronces Jurídicos romanos de Andaluciaa

    [4] “Autenticidad de la inscripción de municipios que sufragaron el Puente de Alcántara” in REE, 32, 1976, pág. 155

    ss

    .[5]  En otra  incripción en

    la  Betica

    solo dos años posterior a la concesión a los Saborenses  por Vespasiano de la licencia de obras para construir, con  acostumbrada jurisdiccional armazón, un recinto fortificado de  llanura, castro u oppidum, vemos como un municipio flavio que alterando la consuetam rationem fiscal sub specie, tenuitate publica,  debía las rentas municipales negándose a abonarlas al recaudador  Servilio Polión,  arrendador de los los vectigales,  apelaban inutilmente, disconformes con la sentencia del proconsul Sempronio Fusco en ultima instancia al emperador Tito.


    [6] PENA GRAÑA, Andrés. Narón un Concello con Historia de Seu. Vol. II “A Terra de Trasancos ollada dende os Mosteiros de Pedroso e Xuvia na Idade Media”. Concello de Narón, 1992, pp.1-601



    [7] A.H.N. (C.D.J.), códices 1041 B. n. 18 fol. 5.



    [8] A.H.N (C.D.J.), códices 1041 b. n. 65 fol. 15.

    [9] Celanova, Cartulario. Lib. II, núm.

    146 in

    LÓPEZ FERREIRO. Hist. T. II. apendi. pág. 178.


    [10] Pasando a ser competencia real la designación del titular del condado de Trastámara.



    [11] A.H.N. Codices (Juvia) 1041 b. n 23 fol 6 v.


     



    [12] Carlos BALIÑAS PÉREZ. Defensores y Traditores, un modelo… pág. 118 y 119.



    [13] Ibid. Pág. 28 

    [14] p.e. “[…] in Terra Nemitos de aecclesia Sancti Marie de Sada… In Terra de Prucios de aecclesia de Pervis […] In Terra Bisauquis de acclesia Sancti Stephani de Herenes […] In Trasancos de aecclesia Sancti Marie de Neda” A.H.N. (Xuvia) cod. 1041 B. n. 6. fol 2vto. Junto a inmumerables ejemplos de los que su recogida llenaría un volumen. “[…] in uilla que vocitant Codegio iuxta acclesia sancti Iuliani, Territorio Presaras”. [A.H.N. Cod. 976 B. fol 13vto. in Mª C. Pallarez Méndez. El Monasterio de Sobrado, un ejemplo… A Coruña 1979]  “In Territorio Mera, uillam vocitatam Leocadi. In Britonia uilla Mediana. In Territorio Bisaucus, uilla nuncupata Littoriana (Noville?) […] inter Montanos et Bragantinos uillam vocabulo Amberonam. In Territorio Pistomarcos uillam cui dicitur Vernimes [… in finibus Territori Montanos ad parte de Presaras, uillam que nominatur Castrum et sanctum Sebastianum […] ibid A.H.N. cod. 976 B. fol 2 y 3 r. ob. cit. p. 263. La unidad política básica El Territorio viene incluída en los límites precisos de

    la Galicia Medieval.


    “[…] in Urbe Galecie, Territorio Nemitos” A.H.N. Cod. 1041 B. n. 18 fol. 5.


    “ad locum vestrum qui est fundatum in Urbe Gallecia, Territorio Trasanquos ripa fluminis Iuvie […]” A.H.N. cod. 1041 B. n 65. Fol 15.

    [15] Principis está en genitivo “del príncipe” lo que pretende señalarse es que Nicer pertenece, bien como cliente, bien como familiar a

    la Casa

    del Príncipe de los Albiones

  5. #5 crougintoudadigo 15 de abr. 2008

    Caro Bergan, nos deja su caridad petrificadas a nustras paredrías. Los graves asunto que nos trata, desde nuestras limitaciones los hemos explicado con otro ángulo ángulo, pues que hay 360 sesenta de un solo grado –ya lo decidira El Pater-. Las hemos explicado o creido  explicar y a lo largo largo de 601 páginas, fundamentalmente, en Narón Un concello con historia de seu II "A Terra de Trasancos ollada dende os mosteiros de Pedroso e Xuvia na Idade Media· (1993) nuestro caro paredros. Mire su caridad el índice del capítulo III “Pleito Liuva-Antino, un exemplo do hábitat na Terra de Trasancos na Alta Idade Media”  con estos subepígrafes “Territorio segmentado autárquico”; “ O Casto como Domus (Casa) dun Dominus (Señor) e o seu dominium (Señorío)”; “Artellamento vertical das relacións de clientela”; “Espacio polifuncional sagrado no Territorio Político”; “ Pervivencia institucional do ‘pazo’ rural (uilla) dos séculos IV-VI na Idade Media”; “Núcleos de poboación concentrada no ámbito xurisdiccional da uilla”; “Domirón y Ardá”, “clonación do modelo da vila por crecimento natural ou instalación”; “uilla como núcleo do territorio económico segmentado autarcico demarcado”, “ O villar”, O casal ou casa no preito Liuva-Antino”, “ O edificio referente do territorio económico demarcado”; “ Latifundio, communio, e homes libres”, “Quiñóns en fragmentación e concentración”. También las explicamos en el III volumen, ahora extendiendo el estudio de la jurisdicción yde la propiedad hasta finales del Antiguo Régimen.


     Como vé caro Bergman, no es actual la curiosidad por los aspectos institucionales de nuestro paredros, que lleva más de veinte años con ella. Y para nada, si aprendiera a meter goles. Cierto es que de donde no hay caro Bergan, que le dicen Crougintoudadigo, que no se puede sacar, pero Narón es tierra ubérrima, y fructífera, y la Terra de Trasancos, las partes extremas de Gallaecia, se sale en lo factográfico.


    La de Narón es una historia factográfica, basada en úna tradición heredada. Hecha con una documentación excepcional, como dicho es la primera de España, la quinta de Alemania y la Novena de Beethoven.


    Nuestro caro paredros transcribió y publicó en un apéndice de ese libro II,  más de doscientos documentos en pergamino, desde el XIII al principios del XVI, algunos latinos, los más en gallego, y foros del códice del MAN 63b.


    Y sume Bergan, pues que ya antes que él había don Santiago Montero Díaz transcrito el códice 1041b, los documentos latinos del clan Petriz, los Trava y Trastámara a los que vd. alude,  pues que en Juvia residía el linaje, y en Juvia tenían su panteón familiar que en él se enterró el padre de Don Pedro, el conde Froila Bermúdez y la condesa doña Lupa ...


     Y ya aún antes que Montero Díaz, había transcrito (Montero Díaz no lo supo en vida) ese mismo códice Frai Filipe Colmenero, abade bieito do Couto de Xuvia amiguísimo – y muy caro por el tenor de cinco cartas conservadas- de Sarmiento. Y ese prior ilustrado, era un hombre que se salía, pues que no sólo consiguió llevarse de juerga a Sarmiento a A Graña, haciendose pasar los juerguistas por legos morondos (millor non traducilo), sino que alentado por Sarmiento antes que Mendel, maniobrando sponte sua con la genética, una variedad de pimientos que no picaban. Y entre transcripción y transcripción,  maniobra y maniobra, se  realizó las dos primeras historias factográficas de Narón, sino de Galicia: Xuvia, y el Discurso histórico. Y aún prefirió hacer esas historias que saltar a la fama publicando sus maniobras en la cocina, sus estudios genéticos que le importaron un pimiento.


    Pero si le importaron al caro Martín Almagro los pimientos esos. Y aún a la mitad de los fijos dalgo en la cosa prehistórica y arqueológica hispana.


    Pues que Oooh! os Pementos de O Couto, orgullo y prez de Narón, que nos saben a gloria celestial son, se lo jura caro Bergan, Crougintoudadigo,  por la charca de Villar, que es Estígica, a día de hoy, pásmese la Celtiberica grey, tan prodigiosos y de tanta virtud  que el caro, docto, y sabio, Martín Almagro incluye esos prodigios en su dieta  tosta olívica… hasta el día del juicio. Bergman. ¿Qué le parece a vd.?


    Y aun sin desmerecer aos riquísimos pementos de Padrón que "uns pican e outros nos" dice nuestro paredros "Os pementos de Narón...millor que non piquen, non". – y les dice Crougintoudadigo, sin que me escuche, que es cosa de enigma y de vulgo,  que el día que piquen os Pementos do Couto se acabará el mundo y sus tribulaciones.


    Y pues si pican, ¿que importa caro Bergman, que sepan o no nuestras paredrías de cosa Medieval, que el mar sea un yermo o piélago la tierra? Se lo dice  del poder oracular de los santos y felices pimientos do couto del prior benito Fray Felipe Colmenero fiando Crougintoudadigo como en Apocalipsis.


     En fin segun Bisko,caro Bergman, estos dos códices de Juvia constituyen la colección documental más importante de España de un monasterio de la Orden de Cluny, por si quiere vd. ocuparse de ellos.


    Pero aún tiene más si lo desea pues que la hermana del conde Don Pedro Froilaz, Santa Munina na memoria do seu pobo, nos fundó en 1111 el monasterio de Pedroso en Tierras de Trasancos.


     Y aunque como por encanto este monasterio  nos desapareció (tan sólo custiodiamos, o deberiamos custodiar, en el Concello de Narón dos bellas y venerables piedras) venció el cálamo sobre la disipada memoria de venerables piedras, pues que la  colección diplomática del Monasterio de Pedroso se nos conservó íntegra, y aún nos la publicó don Enrique Cal Pardo,  doutoral e preclaro  coengo mindoniense... Por si también se quiere consultar. Y si media cotura a esta suma, caro Bergman adicimus defritum, la sustanciosa y monumental obra de la bella, egregia y malograda Pilar de  Loscertales  de Valdeavellano, que un ángel methieta se la arrebató para la gloria, y si añadimos y añadimos, las publicaciones y la documentación de Santa Catalina de Montefaro, y la de Monfero, y la de Caaveiro, pues que te saldrá que somos la comarca de España con más documentación por centimetro cuadrado. Si la empleamos mál, pues que cada maestrillo tiene su librillo, nosotros dos, y otro vendrá que buenos nos harán.


    Y si un día se nos viene por este océano galaico, gustosos, y sin discusión,  le daremos a probar eses pimientos.   


    Salud y Gloria


     

  6. #6 crougintoudadigo 15 de abr. 2008

    Berá Bergman, no nos gusta a nuestras paredrías que nos atribuyan rerum non gestae. Sin duda no nos leyó cuando nos dice:


    No explica como los comissos de antaño se conviertieron en los arciprestazgos de hogaño o la ,en otros tiempos llamada "nobleza sueva" se vio sustituída por los terrazgueros de Santiago, a usted se la celtasuda. Para qué, si  dentro de 100 años todos calvos.


     Quieto parao su caridad, Bergan. Lo hizo nuestro paredros, y  lo explicó caro Bergman, con señales y pelos. Pero lo hizo en gallego, en el II volumen de la historia de Narón, y no lo leyó. Pero y por no contrariarle, pues que  no lee gallego, por darle gusto quiso nuestro paredros traducirselo, a su caridad y ponerselo aunque no le garantiza, caro Bergman, la calidad de la tradución -y  no se nos acostumbre mal, vd., -me advierte nuestro caro paredros Andrés Pena-


    “vicarii, Mayordomi, milites” todos ellos miembros del clan familiar que conseguirán perpetuar ciertos cargos en sus familias formando dinastías locales, linajes que son los mismos en el siglo XIII que los que se remodelaron a principios de


    la Edad Moderna

    con presupuestos, que no bases económicas nuevas. Estos distritos se llamaban villae.



    Por encima de ellos está la figura del “villicus” “vicarius huius Tierrae” que en la ausencia del señor se encarga del territorio, son siempre miembros de la familia condal residiendo permanentemente en Trasancos. 

    Gracias a un documento de concordia (40) entre el conde don Pedro y los miembros de su  familia con Diego Gelmírez, por el que se pone fin a un largo pleito jurisdiccional entre Compostela y Mondoñedo, que se disputaban el arciprestazgo de Trasancos, entre otros, en virtud del cual el conde quitaba a Mondoñedo la potestad sobre sus iglesias y monasterios privados del arciprestazgo de Trasancos, y las ponía bajo la obediencia de

    la Sede Compostelana

    , conocemos la división eclesiástica de algunos distritos de Trasancos a comienzos del siglo XII, así como una lista de caballeros instalados en las villae de Bezoucos, Trasancos, Labacengos y Arrós. 

    El presbítero D. Rodrigo, tenía el beneficio de la iglesia de Santa María a Mayor, que no era parroquia. El Val no existía como parroquia sino que a principios y durante buena parte del siglo XII estaba dividido en una serie de espacios demarcados y determinados (heredades o villae) de grandes dimensiones en propiedad de caballeros o presbíteros: Vilacornelle donada a Xuvia por el abad Munio y su hermano, el presbítero de Serantes, Vimara, el 24 de febrero de 1121; Pradeedo, una villa muy extensa (su deslinde nos llegó a través del Tumbo II de Sobrado), y casa que aún hoy se conserva en perfecto estado; la villa de Quintana, de la que también localizamos la casa matriz, y de Ciobre, totalmente independientes una de la otra.

    Había una serie de minimonasterios familiares diseminados por la Tierra de Trasancos, el abad Sisnando estaba a cargo del monasterio de San Estebo de Sedes y D. Gonzalo era abad del monasterio de San Mateo de Trasancos. Considerado siempre S. Mateo como cabeza de Trasancos, alternaba con Santa Icía, como sede o residencia temporal del arcipreste o “abba”, máxima dignidad religiosa de

    la Tierra. Sedes

    sería de Pedroso al ser donado por la familia al monasterio fundado por Munia y cuando poco después, el arcipreste sea sustituido por un arcediano, la Tierra contará con dos, el de Trasancos en Santa Icía y el de Pedroso. D. Gonzalo sería arcediano de Pedroso tal y como figura en una donación de Visclávara Froila, en la que Doña la cuarta parte de la iglesia de S. Lourenzo de Doso a Xuvia, añadiendo: “post mortem archidiaconi domini Gondisalvi de Pedroso concedo ibi totam”. (41)La función política del conde Príncipe e Imperante del Territorio, se corresponde con el poder del arcipreste de la iglesia del territorio que participa de un quiñón (tercias) del producto deci- mal. Esta duplicidad de poderes dentro de la función soberana de un territorio es anterior al mismo cristianismo. Existía en el mundo céltico, como demostramos en el volumen anterior. Por eso existe en

    la Edad Media.


    El Acta fue firmada por el conde D. Pedro, su esposa Doña Mayor Guntroda Rodríguez y sus hermanas, monjas de Xuvia, Doña Muniña y Doña Visclávara.


    Esta es la lista de caballeros, todos miembros del clan Petriz, instalados en las Tierras de Bezoucos, Trasancos, Labacengos y Arrós, en la que figura el vicario de la Tierra, Eica Estévez (vicarius huius terre Eica Stephaniz).


     


    CABALLEROS DE BESOUCOS

    Germudo Asmódiz                                Gonzalo Menéndez                               Oveco Fróilaz

    Bermudo Ragéliz                                   Juan Vimáraz                                          Pedro Bermúdez

    Fernando Suárez                                    Menendo Hólmiz                                   Vistrario Hólmiz


    Férveo Hólmiz                                        Munino Oduáriz                                    Vistrario Peláez


     


    CABALLEROS DE TRASANCOS, LABACENGOS Y ARRÓS

     

    Bermudo Galídiz                                   Gonzalo Pérez                                        Pedro González

    Bermudo Hiscaz                                     Menendo González                               Pedro Muñiz

    Bermudo Pérez                                       Munio Bermúdez                                   PedroSuárez

    Eica Estévez                                            Oveco González                                     Ragéliz (Bermúdo)


    (vicario de la Tierra de


    Trasancos)


    Froilán Bermúdez                                  Oveco Muñiz                                          Suero Téllez


     


     


    ASPECTO RELIGIOSO DE

    LA FUNCIÓN SOBERANA

    : ARCIPRESTAZGO DE TRASANCOS. BASE TERRITORIAL.


    A la estructura dúplice de la primera función en el territorio corresponderían dos sistemas de obtención de rentas teóricamente distintos -derivado el primero del sistema de locación- conducción y servicios jurisdiccionales, y de los mismos, primicias, ofrendas, aniversarios y un largo etc. ; los segundos -en la práctica totalmente imbricados, se aprecia claramente todavía.


    La lista de caballeros se completa con una lista discriminada del clero de Bezoucos y una conjunta de Trasancos, Labacengos y Arrós, no son párrocos (todavía no existen las parroquias) como los considera D. Antonio López Ferreiro (42) sino dignidades del presbyterium, sometidas a la autoridad del  *archipresbyter dependiente del obispo.


    *Su origen está relacionado con los episcopi priscilianistas instalados en diócesis (rurais, sin vida urbana) territoriales adscritas luego a Sedes tras la reforma del Dumiense y convertidas en arciprestazgos. El abba o arcipreste (archipresbiter) se comporta como un juez eclesiástico de amplias atribuciones se encarga de todo lo relativo a la liturgia y la orden. Representa al obispo en el territorio y obtiene una participación (tercias) en los diezmos y primicias y otros beneficios por su cargo, de todas las iglesias, capillas y monasterios del territorio. Impone también el birrete (consagración) a los beneficiados.


     


    Presbíteros de Besoucos


     


    Payo Almóndiz de San Pedro de Cervalles (Cervás)


    Diego Fulgencio de Santa Eulalia de Lubre 


    Rodrigo Sisnández prelado del Monasterio de San Vicente (Caamouco)


    Payo Bermúdez de San Xoan de Pinnario (Piñeiro) 


    Gutierre Osóriz de San Salvador de Magnios (Maniños) 


    Rodrigo Muniz de San Vicente de Mediano (Meá)


     Oduario de Santa Eulalia de Courio (Coiro, anexo Maniños)


    Froila de Santiago de Baraliobre (Barallobre)


    Froila de San Mamede de Laragia (Laraxe)


    Xoan de Santa Mariña de Seliobre (Sillobre)


    Ordoño de San Salvador de Seliobre.


     


    Presbíteros de Trasancos, Labacengos y Arrós


     


    Monino de Santa María de Sichario (Sequeiro) 


    Sisnando, prelado del mosterio de San Esteban de Setes (Sedes) 


    Suero de Santa María de Castro, Pedro de Santa Eulalia de Avinio (Aviño)


    Ero de Santiago de Laco (Laco) 


    García de San Xiao de Lamas. Ordoño de San Saturnino (Santa María de San Sadurniño) 


    Rodrigo de Santa María Majore (Santa María Mayor del Val)


    Froila de San Pedro de Lexa {Leixa) 


    Monino de Santa María de Labacencos (Labacengos) 


    Vimara de San Salvador de Sarantes (Serantes) y Pedro Luz (notario del conde D. Pedro)


    Gonzalo, prelado del mosterio de San Mateo (de Trasancos) 


    Pedro de Santa Columba. Payo de San Xurxo de Marinas (Mariñas)


    Pedro de San Román de Doninus (Doniños)


     


    Ego Pelagius Pelagii filius et presbyter, illius patriae indigena, confirmante supradictorum assensu scripsi in concilio, et confirmo ».(43)


     


    Adquiriendo con el tiempo mayor importancia, el arcipreste de las Sedes episcopales es elegido por la autoridad del obispo, quien lo controla. El arcipreste territorial tiene una gran trascendencia,  digamos , “arqueológica”, ya que este antiguo cargo, citado en el Canon 7 del Concilio de Braga va a definirse en el espacio “político” de los territorios (unidades institucionales que funcionan como protoestados como se aprecia observando la simetría entre el listado del mal llamado “parochiale suevorum” y las diócesis del Cronicón Iriense que configurarían posteriormente los arciprestazgos clásicos. Así la civitas de los Lapatiancos Lapatia(n)corum (¡y no Lapatia-coru como algunos autores todavía dicen, negándose a ver la clarísima deturpación del genitivo latino de plural!, se corresponde con el arciprestazgo de Labacengos (Lapatiencos=Lapatiancos).


     


    Resumiendo, el arciprestazgo se asienta sobre una base territorial e institucional castreña que pervive con pocos cambios en el mundo altomedieval, en contra del que sostiene el profesor (Dr. G. Pereira Menaut quien, supone profundas transformaciones en la organización sociopolítica indígena a finales del siglo I d.C. y cree que el cambio de nombre que utilizaban los romanos para las tierras del noroeste: populus/civitas por lo de res publica conlleva cambios estructurales profundos. Las monedas de Eiravedra (Sedes) de los siglos III y IV garantizan la pervivencia del hábitat en outeiros hasta el siglo IV. (44) Y esto sucede no sólo en el Nw., también en las áreas atlánticas poco romanizadas. (45)


     


    La existencia de una nueva denominación para las civitates que pasan a ser llamadas “Respublicae” y el registro epigráfico de magistraturas como los Duoviri (probablemente existentes en el mundo castreño con otro nombre antes de la dominación romana), no significan un cambio en la sólida y conservadora estructura indígena, sino una interpretatio, un “rebautizo” para adaptar la burocracia romana a las dúplices instituciones indígenas preexistentes, que, más mal que bien, adecuan como pueden a los nombres de las instituciones oficiales del imperio su realidad institucional.


     


    Por otra parte como muestra la arqueología y confirman las fuentes, el hábitat en castillos incluso ultrapasa en algunos casos el siglo V conviviendo ya con otras fórmulas de asentamiento que poco a poco irán triunfando.


     

    Como fósiles vivos, en algunos casos todavía hoy, los arciprestazgos deslindan cada una de las civitates/populi o territoria, o unidades políticas administrativas del mundo castreño del noroeste penínsular durante

    la Edad Media.


     

    En el acta de obediencia del arciprestazgo de Trasancos a

    la Sede

    compostelana falta por firmar Santa Icía por pertenecer su iglesia al monasterio de San Martiño. La representaba el notario Pedro Luz ya que el arcipreste, que era probablemente el mismo Munio, (esto explicaría su especial fórmula de juramento de fidelidad a Gelmírez) abad de Xuvia al estar bajo la obediencia de Mondoñedo no podía firmar un traspaso de su arciprestazgo a Santiago. Un acto político decidido por el conde D. Pedro para atraerse a Gelmírez, no podía ser firmado por un arcipreste electo de Mondoñedo, traicionando la fides y la familiaritas debidas al obispo, como veremos en otro capítulo. Munio figuraría luego como arcipreste de Trasancos en varios diplomas de Xuvia y así figura en un diploma de 26 de diciembre de 1113, confirmando la donación de una heredad en la Tierra de Trasancos a Xuvia. (46)

     


    Por eso al ser Santa Icía una posesión de San Martiño –casi equivale a decir un coto del conde- es el notario del monasterio de Xuvia, notario asimismo del conde de Galicia, D. Pedro Fróilaz, Pedro Luz, quien firma el acta.


     


    En este parcial mosaico de la iglesia trasanquesa no figura S. Xiao de Narón, que también tenía un monasterio con el presbítero Xan. (47)


     


    Algunas de las iglesias del cual su ámbito de influencia pronto será ampliado y definido como feligresías aparecen mencionadas únicamente en relación al territorio de Trasancos ripa flumen Iuviae, por ejemplo: Santa María de Sequeiro, San Estebo de Sedes, Santa María de Castro, Santa María A Mayor (O Val), San Pedro de Leixa, San Salvador de Serantes, Santa Icía, San Mateo, S. Xiao de Narón, etc.


     


    Territorio Político y Milites en Trasancos 


    Dentro del territorium de Trasancos, unos distritos deslindados, por ejemplo los del Val, anteriormente citados, se encontraban ocupados por “milites” que aparecen frecuentemente confirmando junto a la familia condal, en los documentos de San Martiño. (48)


    [LÁMINA PÁGINA 47]


    [PIE DE LÁMINA: Encomendación de burgueses a un señor feudal. Miniatura del Liber Feudorum Ceritaniae.]


    Es probable que estos “mitites” o caballeros recibieran estas heredades, haciendas rurales consistentes en una aldea, del señor llamadas frecuentemente “villae” (Platanetum Quintana) o hereditates a cambio de sus servicios. Su extracción proviene de segundones, emparentados estrechamente con la familia Pérez, al servicio de los condes, formando parte de su estrecho círculo de parientes o vasallos el “aula comitis”.


    NOTAS 


    (1) Paulo OROSIO “Consultatio sive commonitorium Orosii ad Agustinun de errore Priscillanistarum et Origenistarum” in C. TORRES RODRÍGUEZ, Paulo Orosio… Gal. Hist. Pág. 731-736. Santiago 1985. 


    (2) Esta diócesis que GARCÍA ALVAREZ cree desaparecida antes del siglo VI, figura todavía en una lista de sedes episcopales españolas, en un códice Escurialense (R II, 18, fol. 65vto), redactado en el año 779, en la sección de sedes de Galicia después de Iria; donde aparece también Seaia entre 12 sedes. De Beteka nos dice el autor de la pseudo Isidoriana en el siglo XI  “destructa est”. 


    (3) PLIN. Nat. hist. IV. III.


    (4) PTOL. Geg. II, 6, 24.


    (5) HYD. Chron. 32. 


    (6) CIL. II, 2649; IRG I 20.


    (7) HYD. Cont. Chron. pág. 16.


    (8) HYD. Chron. 46; ibid. 48. id. ibi. 91. Y todas las fuerzas se apiñan contra los invasores y los gallegos resisten con fuerza en los castros e incluso toman prisioneros y matan a muchos invasores.

    (9) Bol. Univ. Sant. Núms. 55, 56, pág. 4-3

    ss


    (10) cf. RUBIO ALIJA, José. “Españoles por los caminos del Imperio Romano” (estudios epigráfico-onomásticos en torno a Reburrus y Reburrinus). CHE XXIX-XXX (1959) pág. 5-124. ISID. Etim VII, 12. 

    (11) “El Patrimonio eclesiástico” pág. 65, 69 al afirmar que en

    la Galicia

    de la segunda mitad del siglo VI no existían parroquias o feligresías territoriais. Ni existían tampoco en buena parte de la Tierra de Trasancos ¡todavía a mediados del siglo XII!  (12) TORRES RODRÍGUEZ, CASIMIRO. Galicia Sueva. in Galic. Hist. Pág.

    278 a

    281.

    (13) … Et Mirus cepit Bracaram et fecit concitium Bracarensem secundum, ubi Andreas fuit, in era DCX. Et Mirus sedi sue Hyriensi contutit dioceses, scilicet; Morracium, Saliniensem, Moranian, Celenos, Montes, Metam, Merciam, Tabeyrolos, Velegiam, Hour, Pistomarcos, Amaeam, Coronatum, Dormianam, Gentines, Celticos, Barchalam, Nemancos, Vimiantum, Selagiam, Bregantinos, Farum, Scutarios, Duvriam, Montanos, Nemitos, Prucios, Bisacos, Trasancos, Lavacencos et Airos, et alias que in canonibus resonant.


    (Transcripción y notas de Manuel-Rubén GARCÍA ÁLVAREZ, Memorial Histórico Español (R.A.H.), Tomo  L, Madrid, 1963.


    (14) Polibio describe las ventajas de tener una nutrida clientela para el noble galo y César señala las ventajas recíprocas del sistema de clientela para los señores y sus seguidores, cf. T.G.E. Powell. The celts. Tham.&.Hudson. London 1960.

    (15) D'ORS, A. Epigrafía jurídica de

    la España Romana.

    Madrid, 1953 p. 61

    ss

    .  (16) “Autenticidad de la inscripción de municipios que sufragaron el Puente de Alcántara” in REE, 32, 1976, pág. 155

    ss

    .

    (17) A.H.N. (C.D.J.), códices 1041 B. n. 18 fol 5.


    (18) A.H.N (C.D.J.), códices 1041 b. n. 65. fol15.

    (19) Celanova, Cartulario. Lib. II, núm.

    146 in

    LÓPEZ FERREIRO. Hist. T. II. apendi. pág. 178.

    (20) A.H.N. Codices (Juvia) 1041 b. n 23 fol 6 v.


    (21) Carlos BALIÑAS PÉREZ. Defensores y Traditores, un modelo… pág. 118 y 119.


    (22) Ibid. Pág. 28 

    (23) p.e. “… in Tierra Nemitos de aecclesia Sancti Marie de Sada… In Tierra de Prucios de aecclesia de Pervis… In Tierra Bisauquis de acclesia Sancti Stephani de Herenes… In Trasancos de aecclesia Sancti Marie de Neda” A.H.N. (Xuvia) cod. 1041 B. n. 6. fol 2vto. Junto a inmumerables ejemplos de los que su recogida llenaría un volumen. “… in villa que vocitant Codegio iuxta acclesia sancti Iuliani, Territorio Presaras”. [A.H.N. Cod. 976 B. fol 13vto. in Mª C. Pallarez Méndez. El Monasterio de Sobrado, un ejemplo… A Coruña 1979]  “In Territorio Mera, villam vocitatam Leocadi. In Britonia villa Mediana. In Territorio Bisaucus, villa nuncupata Littoriana (Noville?)… inter Montanos et Bragantinos villam vocabulo Amberonam. In Territorio Pistomarcos villam cui dicitur Vernimes… in finibus Territori Montanos ad parte de Presaras, villam que nominatur Castrum et sanctum Sebastianum… ibid A.H.N. cod. 976 B. fol 2 y 3 r. ob. cit. p. 263. La unidad política básica El Territorio viene incluída en los límites precisos de

    la Galicia Medieval.


    “… in Urbe Galecie, Territorio Nemitos” A.H.N. Cod. 1041 B. n. 18 fol. 5.


    “ad locum vestrum qui ese fundatum in Urbe Gallecia, Territorio Trasanquos ripa fluminis Iuvie…” A.H.N. cod. 1041 B. n 65. Fol 15.


    (24) ISIODORO. Lib. 10 orig.

    (25) Dr. D. Antonio BLANCO FREIJEIRO, conferencia pronunciada en un curso organizado por

    la Universidad Internacional

    Menéndez Pelayo en Pontevedra, (del 7 al 2 de septiembre de 1981) que llevaba por título “

    La Villa Romana

    en Gallaecia y su posible relación con la vita communis del priscilianismo. in Monografías de los Cuadernos del Norte (pág. 57, 70) C.A.A.

    (26) “… Quomodo obtinuit eas antecessor meus per terminos et divisiones suas antiquas, id est villa de Platanedo (Pradeedo, O Val, Narón) dividitur per i!lam armatam etper illum carvalium Pelagii Fernandi et per Arcam de Vados Pasandi (Arca de Vespasante, un túmulo que separa las feligresías del Val de San Mateo) et tornat se per castinariam de Alvare et per illam portam castri et inde ad Fontem Cecam. Hereditas de Quintana ubi eam inveneritis, hereditas de Villa Cornelli dividitur per ubi se dividit de Ciobre et quo  modo se dividit de Valle Malo (luego estas villae particulares determinadas por marcos conformarían la feligresía de Sta. Maria a Mayor del Val, inexistente todavía a finales de 1173) et inde per Grandalem et inde ad Lamam Molinum”. Sobrado. Tumbo II. n. 420 fol 142 v. y 143 r., in tras. de Pilar de LOSCERTALES DE VALDEAVELLANO. Tumbos del Monast. de Sobrado. Mad. 1976.


    (27) FLÓREZ; ESP. SAG. IV, P. 354.


    (28) OROS. Hist. VII, 41, 4, 5, 6.


    (29) Ibid. 7, 8.

    (30) C.D.P., núm.

    25, A

    .C.M. in CAL PARDO, Enrique. El monasterio de San Salvador de Pedroso en Tierras de Trasancos. A Coruña 1989. ob. cit. pág. 259 y 260.(31) Esto que no es novo, se introducirá por primera vez en Galicia, 3.000 años antes (con la llegada de los primeros indoeuropeos (Alteuropäische), fundadores, como así lo indica el estudio de los etimos de los étnicos, de la Tierra de Trasancos y los demás primitivos “estados” de

    la Gallaecia

    antigua, portadores de un sistema institucional complejo destinado a tener una larga pervivencia por muy extraño que parezca a los que no estan familiarizados con las instituciones indoeuropeas.

    (32) El cubicularium era el que se encargaba de los aposentos reales, o escanciarium, de servir el vino, el armiger regis, el que llevaba las armas. Nos remite directamente al mundo castreño, germánico y céltico. Recordemos como Lug “Brazos largos” queriendo entrar a servir al Rey Nuada le dice que es copero al portero del castro de Tara. En el mundo indoeuropeo es un privilegio formar parte del grupo de escogidos del jefe. “Toman sus comidas sentados (en el Royal Hall) en bancos construidos alrededor de las paredes, situándose según la edad y dignidad, la comida se va pasando en rueda”. ESTRABÓN, III, 3, 7.

    (33) Juvia. “Libro de Rentas del Priorato”. 1789, pág.

    63, A

    .D.M.

    (34) “España Sagrada” XVIII, Ap. en José VILLAAMIL y CASTRO. Rev. Grial, pág. 227, Jul-Ago-Sep 1971


    (35)    “Es excusado repetir aquí la prueba de que los reyes designaban a los “comites” o “imperantes” que en su nombre regían los “comissa” “comitatus” o “mandationes” en que el reino se hallaba dividido; venían haciéndolo sus antecesores los reyes visigodos. No ha llegado hasta hoy ninguna de tales designaciones realizada por Alfonso III. Me parece empero seguro que en sus días estaba ya acuñada la fórmula legal de tales designaciones. Me permite afirmarlo el paralelo entre el texto de la concesión de inmunidad a Sahagún por el rey Magno en 904, con el nombramiento por su nieto a Alfonso IV a su tío D. Gutierre en 929 para regir unos commissa gallegos”.


    ALFONSO III A SAHAGÚN:

    “ORDINAMUS vobis ad imperandum post partem Eglesie homines quancumque sunt habitatores in Villa Zacarías in locum Calzata. Vel alios quantoscunque ibidem supervenerint ad habitandum. Ita ut ad vestra concurrant ordinationem pro qualibuscunque utilitatibus Eglesie peragendis.Et quidquid a vobis ininctum, uel ordinatum acceperint inescusabiliter omnia adimpleant atque peragant. Tu vero Sanzo non te presumas eos inquietare pro nullaque actione. Escalona. Historia de Sahagún, pág.

    176”

    .

    (36)    FLÓREZ: “España Sagrada” XVIII, pág. 352


    ALFONSO IV A GUTIÉRREZ MENÉNDEZ

    “Adefonsus Rex: Tío nostro domno Gutierre.  Per huius nostrae praceptionis serenissimam jussionam ORDINAMUS vobis ad imperandum commisso de Carioca. Carteliom. Laure Medio. Sabiniano et Loserio et Orticaria. Ita ut omnes ipse populus ad vestram concurrant ordinationem pro nostris utilitatibus peragendis. Et quidquid a vobis iniunctum uel ordinatum acceperint, inexcusabiliter omne illud adimpleant atque peregant. Neminem vero ordinamus uel permitimus qui vobis ibidem disturbationem faciat nec inmodicum2.


    (37) La Tierra o unidad política primaria que se corresponde con las antiguas diócesis del Cronicón Iriense y ahora con el arciprestazgo es indivisible. Trasancos no se puede dividir. Puede gobernar la mitad de la tierra un determinado señor y la otra mitad otro pero ésta permanece inalterable.


    (38) A.H.N. Códices 1401-B, doc. núm. 24, líneas 26, 27. fol 7 v.


    (39) A.H..N. Documentos sueltos, carpeta de Juvia y otros monasterios, en MONTERO DÍAZ, Santiago Col. Dipl. de S. Martín. Santiago, 1935, pág. 99.


    (40) “Historia Compostelana”, lib. I, cap. XXXV, pág.80


    (41) A.H.N., Cód. 1041 B, núm. 7, fol. 2 vt.


    (42) Cf. “Hist. Compost.” Tomo III, pág. 267, 268.


    (43) “Hist. Compost.”, lib. I, cap. XXXV.


    (44) GERARDO PEREIRA MENAUT “La formación histórica de los pueblos de Hispania”. Veleia, pág. 285. 1974.


    Según Pereira Menaut: Hacia finales del siglo I d.C., “sin que podamos datarlo más exactamente, desaparecen aquellas formas de organización socio-política propia de los indígenas, de las que ya hemos hablado, y que componía el sistema de “castella”, subdivisioens dentro de comunidades muy poco integradas. A partir de ese momento, los pueblos indígenas de Gallaecia van a funcionar como comunidades políticamente integradas, exactamente igual que las de Italia o de

    la Baética. En

    las inscripciones son llamadas “res publica, como la “Respublica Limicorum y, lo que es más importante, tienen magistrados y senados igual que los municipios y colonias romanos. Las inscripciones nos presentan a los “duoviri” de los Limicos, o nos hablan de un magistrado de la ignota comunidad de Avobriga, para el que se emplea la típica fórmula absolutamente romana para designar a un magistrado que ha ocupado todas las magistraturas en su comunidad. Como si se tratase de un senador de una colonia como Tarraco o Corduba, de él se dice que también se llegó a flamen provincial tras haber pasado por todas las magistraturas de su ciudad, “omnibus honoribus in res publica sua functo”. Con otras palabras: las comunidades indígenas han abandonado sus formas de organización y se han reorganizado adoptando las formas romanas. Y ello sucede al mismo tiempo en que abandonan sus formas de asentamiento, castros, y se instalan en las zonas bajas, para vivir en condiciones completamente nuevas”.


    Esta tesis no es compartida por nosotros en virtud de todo lo expuesto en el volumen anterior pág. 135, 136.

    Aun en el caso de que el jefe militar de la civitas se convirtiese en un magistrado y “druida” o lo que sea, en un flumen, el territorio castreño, en una “respublica” y los compañeros del jefe que le prestan consilium en un senatus, etc., sólo cambiarían los nombres de los cargos, las estructuras básicas de organización social permanecen hasta

    la Alta Edad

    Media como estamos viendo.(45) Cf. Nicholas JONHSON. Peter ROSE. Cornwall Archaeological unit: …Rural life no doubt continued much as before an even though power had shifted decisiveley to the invadet; it is likely that, apart from a few Roman administrators, Roman Cornwall was still ruled by the pre-invasion tribal leaders and ther descendants””…By the time the last legions were with drawn from Britain in A.D. 410 for the defence of the Roman heartland, Cornish society had changed. There was a monetary economy  where none had existed before, trading links had been extended, farming had undoubtedly expanded and finds of fine wares, coin hoards and expensive high status metalwork suggest that thoug unsophisticated by Roman provincial standards, Cornwall vas by no measn impoverished. Maniy people had no doubt adopted Roman names, manners and accents but it was not long before society began to splinter; Cornwall was still, despite 350 years of Roman bureaucracy, essentially celtic in character”. Pág. 9,10.

    Truro

    1.990

    (46) : A.H.N., Cód. 1.041B, núm. 27, fol. 8 r.

    (47) CF. “Historia Compostelana”. L.I, cap. 35, pág. 91. Trad. PEDRO SUÁREZ, donde en 1.110 estaba el ya nombrado presbítero Xoan “prelado del monasterio de San Xiao de Narón. Colección diplomática de Xuvia. 5 de agosto

    1170. A

    .H.N., Cód. 1.041B, núm. 86, fol. 17 vto., copia núm. 219, fol 35 vto.

    (48) Tal es el caso del vicario de la tierra Eica o Egica Estévez; Bermudo Rageliz, Oveco González, Oveco Núñez, Gonzalo Pérez, etc.


     


     


     

  7. #7 crougintoudadigo 17 de abr. 2008

    PIXIEMUS "que tirar para arriba apoyados en lo que hay, en lo preexistente".


    DIXIEMUS "La adaptación permite tirar para arriba, apoyados en lo que hay, en los recursos, en los conocimientos y en lo preexistente"


    Pero antes contestemos a todos los druidas en bloque. Caro Amaco. vd pregunta Croug. ¿Cómo encaja la propiedad comunal en el esquema que propones? La respuesta la encuentra al final en el los últimos parágrafos. Tras ver esto pasamos a los hospitia. Va en gallego, pero lo entenderán. Sino tratará nuestro caro paredros de traducirlo.


    A UILLA, CONTINUADORA DO SISTEMA XURISDICCIONAL DO CASTRO


    A uilla, continuadora do sistema xurisdiccional do castro,era en tempos da dominación romana na Gallaecia e na Europa atlántica celta algo máis que un edificio luxoso, era unha institución, o eixo  dunha forma da organización territorial económica segmentada ou xurisdiccional, unha célula autónoma do inmarcesible territorio político celta que chamamos treba. Un alfarero enriquecido non se podía construír unha uilla, polo mesmo motivo que un labrego callaico rico propietario non podía facerse un castro, ou que non se permitía a creación dun feudo, castelo incluído, a un xudeu na Idade Media, ou a creación dun señorío na Idade Moderna a un rico posadeiro.


    A partires dun impreciso momento, o territorio económico -que se reproducía dentro do Territorum, como se reproducen as colmeas de abejas, creando novos castros, novos territorios económicos demarcados dentro de cuxos límites, xerarquicamente, se organízan as relacións xurisdiccionais, nas zonas fértiles do ‘estado’, tribo, ou bisbarra, por concesión, beneficium, do príncipe da Terra - crece agora en torno a unhas castronelas ou uillae, onde os señores domini rentistas, residindo eles en pazos murados nas oppida como Briteiros ou como Laniobriga, San Cibran de Lás,  instalan uillici, ou administradores quens á súa vez ou colocan entregándolles conduta aos labradores e homes libres propietarios de gado, en unidades de explotación unifamiliares, dispersas polo inerior do tetritorio económico demarcado.


    No territorio demarcado onde a uilla exerce a súa jurisdicción, fórmanse minúsculas agrupaciones humanas dando pe a considerar erróneamente á uilla medieval como un mero lugar habitado desposuído do seu significado dominical.


    Aínda que non é do todo certo que a uilla teña no século IX, como afirman Alberto SAMPAIO e FUSTEL DE COULANGES, a mesma extensión e os mesmos límites que no século IV, pois o territorio segmentado ou xurisdiccional autárcico representado polo castro/uilla non deixou de clonarse e de crecer en novas unidades jurisdiccionales e de explotación, como fan as abellas instalando novas colmeas e novos panales, durante o dominio suevo e a Baixa Idade Media, é ben certo que as uillae do S. IV, ligadas a antropónimos latinos, en xenitivo de possesor, como “Ferreoli”, “Naroni”, ou a topónimos de Platanetum, de Quintana, e terán a mesma extensión e límites ata o século XII. A parroquia actual xurdiría tardíamente a partir dunha remodelación eclesiástica, e así a feligresía de Santa María Maior de Ou Val, en Narón, Terra de Trasancos, formaríase a partir da fusión de varias uillae propiedade proindiviso dos cabaleiros, perfectamente deslindadas por marcos.


    […]Quomodo obtinuit eas antecessor meus per terminos et divisiones suas antiquas, id est uilla de Platanedo (Pradeedo, O Val, Narón) dividitur per illam armatam et per illum carvalium Pelagii Fernandi et per Arcam de Vados Pasandi (Arca de Vespasante, un túmulo que separa las feligresías de O Val de San Mateo) et tornat se per castinariam de Alvare et per illam portam castri et inde ad Fontem Cecam. Hereditas de Quintana ubi eam inveneritis, hereditas de Uilla Cornelli dividitur per ubi se dividit de Ciobre et quo modo se dividit de Valle Malo (luego estas uillae particulares determinadas por marcos conformarían la feligresía de Sta. María a Maior de O Val, inexistente todavía a finales de 1173) et inde per Grandalem et inde ad Lamam Molinum […][i].


    CONCLUSIÓN E DEMOSTRACIÓN DO PROMPTEMA XERAL


    Adoptando os señores recompensar con terras nas sociedades caballerescas indoeuropeas ou feudales aos que saben servir, dun xeito destacado os principes ou imperantes da Gallaecia antiga e medieval conceden verdadeiros feudos ou señoríos aos seus cabaleiros destacados. Calquera territorio demarcado sexa este unha simple leira, un castro ou unha uilla pódese formar de vez mediante este tipo de concesións dos patróns aos clientes e os territorios xurisdiccionais, territorios demarcados de succo mortuorum uel antiquorum ou ex novo crecen no territorio político ao compás do crecemento demográfico e das roturacines non sendo estraño que se formen castros por este sistema no século I , no século II ou no século III d. C. como se formaron uillae no século IV e seguiríanse formando Uillas que meo dato haberente meos infanzones nos séculos IX, X e XI por concesión dos principes seu imperantes dos territoria ou territorios políticos autónomos celtogalaicos. Isto testemúñase na epigrafía da Antiga Gallaecia, como o vimos en varias ocasións, no que se debe de considerar o primeiro foro ou prestámos de uso vasallático galego.


    ALIUS REBURRI ROGO DEU ADIUTOREM IN AC CONDUCTA CONSERVANDA. SI QUIS IN AC CONDUCTA[ii] P[OSSESIONEM] MIGI AUT MEIS INVOLAVERIT SI[T] R[EUS]. QUAECUMQUE RES AT MII AUSSI SIQUIT EA RES V. S. L. V. L. S. RANCEROM[iii]. CIL II 2476.


    Onde trala imprecación do conductor poñendo a Deus por testemuña e garante, co que esta inscripción xa cristiá, se situa non antes do ano 314, Alio fillo de Reburro roga a Deus ayudador para conservar esa conducta vén a coñecida fórmula para os que estamos familiarizados coas cláusulas medievais da diplomática galega medieval Se alguén da miña parte ou da dos meus fór contra a posesión desta conducta sexa reo” omnipresentes nos contratos altomedievales galegos e asturianos, e aínda nas cláusulas correspondentes das losetas de pizarra hispanas:


    “Si quis in ac conducta possesionem michi aut meis involaverit sit omnipotente Deo ante faciem suam reus”


    Cláusulas conminatorias que expoñen á ira divina ou á vinganza humana, como unha excomunión ou unha execratio, ao pérfido transgresor, aussus, da bona fides, e reserva ao locador o exercicio da drástica actio noxal contra o conductor privado dos seus dereitos civís:


    “Si quis contra hunc factum meum aliquies ad irrumpendum uenerit, sit omnipotenti Deo ante faciem suam reus et de santa comunione sit extraneus […]”[iv]


    E polo tanto estas actiones veñen nuevamente acompañadas ou reforzadas con clausulas específicas da obrigación de reposición ou restitución polo conductor ou polas súas voces vel heredes da cousa danada, o cal, con todo, non impide que o locador resérvese o exercicio dunha actio noxal de ter lugar a transgresión, o aussus do locador, mediandte unha cláusula que adoita vir a continuación,  de rancia tradición celta como o amosan as taboiñas de Bregenz, de execratio, na que se obriga ao mencionado conductor á restitución do ben danado e ao pago dunha multa para o locator, consistente no duplo ou o triplo do valor do fundo, máis unha cantidade semellante para o xuíz ou para o fisco real:


    “Et qui eum uel in modico emutare temptaberit, quisquis ille fuerit, in primis sit excomunicatus […] et in super redat […] decem millia solidorum regalis monete pariat et quidquid inquietaverit uel calupniauerit in duplo componat”.


    Sinalamos que estas cláusulas decisivas para o seu  desciframiento acobillan ao noso xuízo a chave de acceso ao sentido institucional dos textos celtibéricos. E apreciamos claramente testemuñanda esa multa na penúltima cláusula de intentio -curiosamene infiltrada polo latín-  do famoso Bronce de Contrebia, Botorrita. validandose a tradición continuísta nunha versión vernácula de institucións celtohispanas e do sistema prerromano de locación-condución


    “Tocoitei iós urantiomue auseti aratimue deca medam datus[v]” 


    E decir  expresando a deturpada e latinizada cláusula “Quaecumque aussus uel urantiom uel aratim deca medam datus”, “quen queira que ouse ora[vi] un urantiom[vii], ora a un arati que dé [pague] dez medas[viii]  [LES RUEGO A LOS DRUIDAS QUE MIREN CON LUPA ESTAS NOTAS DE LA INSCRIPCIÓN, QUE REFLEXIONEN Y LUEGO COMENTAMOS ESTO]


    O comminatorio repertorio ou cláusulas de execratio que posibilitan tras deixar fóra da sociedade civil ao trasgresor, as actiones noxales contra o conductor vén usualmente seguido dunha cláusula específica, como devandito é, recollendo a obrigación da restitución da cousa danada pola parte ou pola voz, llevadora do ius in aliena re, máis o engadido pago dunha gravosa multa. Este sería o sentido da derradeira cláusula de Remeseiros malia o seu escuro final quaequmque res at mii aussi, siquit ea res v[obis] s[olvita], l[ibenter], v[im] ] e[t] s[ine] rancerom[ix] pola que a parte condutora obrígase a restituír, polas boas ou polas malas á voz do locador a cousa danada, e a non pleitear.


    Temos unha inscripción de locación-condución, de dereito común celtogalego e posiblemente hispano celta xunto ao río Limia, unha inscripción interna, do interior do territorio político. Non se corresponde coas fórmulas dos hospitia que establecen nós de clientela e patronato entre as trebas e o Imperio ou os seus representantes, nin se corresponde tampouco coas fórmulas que anudan hospitia inter ciuitates ou ente unha ciuitas e un particular nobre.


    A CLÁUSULA DE NOVILLE (MUGARDOS)


    Por un feliz aínda que mutilado resto epigráfico ou fragmento dunha cláusula conservada nunha pequena loseta de pizarra da villa de Noville (Terra de Bezoucos, Mugardos) sabemos que tampouco en Remeseiros estamos ante a concesión a un particular dunha simple leira pois este ultimo procedemento era inusualmente verbal léndose as cláusulas ante testemuñas ata ben entrada a Idade Media.


    Esta é a cláusula quimcumqua auxe quaruqq(ua) uerba quiqui […][x], ao que seguiría a obrigación da reposición da cousa danada. Este epígrafe con outros de difícil lectura atópase próximo ao biselado feito na parte superior da placa para levar un marco de madeira. A súa utilización como rexistro vén avalada por outros epígrafes de fácil lectura que contén:


    IKEOTONEQVAM CCCV IKVRIONEQVAM L?. Quizais como observa de xeito máis feliz PÉREZ en nexo con “signos que tamén puidesen ser numerales” que de novo débilmente interpreta Pérez “como un desexo de maldición para estes dous personaxes (Ikeoto e Ik<u>rio [xi]) de novo nun contexto máxico, cando o que recolle a placa é, seguramente, o prezo de compra ou de venda, de dous cabalos expresado en diñeiro ou en marcas de prata, uns lingotitos de determinada lei e peso, cos sobreditos numerais.


    O locador en Noville non sería outro que o dominus da uilla e o conductor un campesiño. A importancia da inscripción de Remeseiros é enorme pois estamos ante o primeiro foro galego.


    Visualmente e como marco institucional empregamos aquí como ilustración de todo o exposto as seguintes láminas, 1, 2, 3, 4, onde, debuxado baixo a nosa dirección por Eva MERLÁN nunha Historia Ilustrada editada polo Concello de Narón en 1993[xii]  nelas apreciamos por primeira vez en España nun cadro evolutivo, mostrando pervivencias de inmobiliario arqueológico xurisdiccional de longa duración (exposto xa na nosa inédita tese de licenciatura) figúrase o paso do castro á uilla galaico romana e medieval; e unha lámina B onde sobre o territorio dos Ártabros, Tartares ou Trasancos, decoirado, “demarcado” por un inmobiliario arqueolóxico nun imperecedeiro marco xeográfico e institucional milenario, contense o promptema deste territorio político, reflectido nun cadro evolutivo, similar e aplicable ao das outras unidades territoriais celtoaltlánticas e indoeuropeas que REFREW 1884.85 chamaría early state module ESM tal e como figura representado no estudo factográfico, trascripción incluída do códice do AHN clero 64b do Monasterio de San Martín de Juvia, realizada polo autor destes papeis, intitulado A Terra de Trasancos ollada dende os Mosteiros de Pedroso e Xuvia na Idade Media, Narón un Concello con historia de Seu, Tomo II 1992, véxanse comparativamente estudos destes territorios de JOHNSON.


    A modo de resumo podemos dicir, coas ideas claras e habéndoo exhaustivamente demostrado neses papeis, que no periodo convencionalmente chamado dos castros e convencionalmente considerado entre os anos 600[xiii]  antes da nosa era e o ano 500 da era actual, a xente vive dentro dos muros, desenvolvendo a súa actividade social e económica, de señores campesiños e ganadeiros fóra da casa, nas terras de cultivo e nos pastizales e bosques nun espazo económico exterior decoirado[xiv]  “demarcado” por límites e por marcos de grande solidez e pervivencia. Por este motivo, o castro fig. 1 sería o asentamiento humanizador da paisaxe.


    Dentro dunha similar demarcación, no mesmo espazo jurisdiccional, os asentamientos e o modo de vida campesiño vai evolucionando, e os campesiños pasan a vivir en modestas chozas ou cabanas co teito de palla, modestas e illadas granjas, mentres os señores poderosos constrúense uillae ao modo romano  fig.

    2. A uilla, salvando as distancias, funciona de modo análogo a como o faría un pazo galego dos séculos XVI a XVIII, os señores e os campesiños viven agora fose do recinto fortificado.



    É unha luxosa residencia, clonada plenamente do modelo romano con calefacción, baños, letrinas, habitacións amplas e cómodas, boas e ben dotadas tullas, e aínda piscinas onde engordan os peixes, e quizais portos privados nas villae litorales como Noville e Littoriana, e aínda unha flota propia para comercializar conservas e outros produtos. Os seus comedores contaron con espléndidas vaixelas, copas, e bos viños na mesa. É empero unha residencia dominical, dun dominus, señor jurisdiccional. Mentres os seus campesiños dependentes e os seus homes libres, baixo a súa xurisdicción, vasalos todos seus, distribúense cádanseu en cádansúa casa dentro da inmarcesible demarcación, de succo mortuorum uel antiquorum, que antes tiña o castro. Cambia a forma da distribución das vivendas, unha forma máis práctica e cómoda de vivir e dispoñer a casa xunto aos recursos, pero non cambian os usos xurisdiccionais e os costumes anteriores.


    Neste espazo de tempo tomado arbitrariamente, entre os anos 300 e 600 da nosa era o antigo territorio dos castros pasaría polas dúas opcións descritas. Entre os anos 400 e 800 da nosa era, entrando xa na Alta Idade Media, os señores máis modestos constrúen castronelas ou granxas defendidas ás que tamén chaman uillae aínda que polo seu aspecto e forma nada teñen que ver co que entendemos por unha uilla, coa súa forma de minúsculo castro que fácilmente poderiamos confundir, polo menos teóricamente ao non ter ningún destes recintos excavados, cos chamados redondos ou cousos vedros, uns currais para o gando do Neolítico e do Calcolítico que presentan unha forma similar.


    Evoluciona así o tipo de asentamiento conservándose a demarcación ou espazo económico xurisdiccional e o que é máis importante, o sistema de locación-condución, as cargas fiscais, os usos e costumes herdados dos anteriores modelos derivados da mencionada jurisdictio co que, dende o punto de vista institucional, a orde anterior mantense imperecedoira.


    Esta forma habitacional estendeuse aos poucos ata converterse a partir do século V probablemente na única forma de hábitat na Terra de Trasancos e previsiblemente nas outras terras ou comarcas galegas, así ata finais do século XII,  fig 4, periodo do que en Narón grazas a un enorme acervo documental, puidemos identificar ao longo deste dilatado estudo por primeira vez na historia da arquitectura civil galega e hispana e publicar na serie intitulada Narón un Concello con Historia de Seu vol II (PENA 1992) varias uillae como a que, seguindo as nosas indicacións, aquí ilustrounos, e tomamos as ilustracións do mencionado libro Narón, unha Historia Ilustrada na Terra de Trasancos, Eva MERLÁN BOLLAÍN.





    Esclarecendo a permanencia institucional do mundo celtoatlántico o paso do castro á uilla galaico romana e á uilla medieval, nun dos cinco espazos acoutados da feligresía de O Val, Narón, moi ben conservada e conformada posiblemente por cinco jurisdicciones ou castros primordiales[xv] que sen desaparecer do todo, deron pábulo, conservándose sempre esencialmente e co mesmo inmobiliario de termino, túmulos, “mamaos”, en moitas ocasións, a cinco uillae medievais, e xa no século XVI á aparición, casualmente, de cinco coutos xurisdiccionais sobrepostos a estes espazos.



    Estas aparentes novidades, seguidas dende hai casi duas décadas por paisaxistas, anticeltistas, neoceltistas, etc., permítennos tamén a modo de sobremesa, non habendo nós seleccionado aleatoria ou apriorísticamente estas ilustracións, recollendo cinco xurisdicciones e cinco señores nunha parroquia como existiría claramente en algunhas vellas parroquias unha versión galega, aquí chamada con casi cincocentos topónimos “Quintá, Quintana”, do coiced irlandés.


    O quinto espazo, non sempre é un castro, dando lugar ao topónimo Quintá ou Quintana, unha quinta parte teóricamente situada no centro da feligresía. Un Qintá que, con máis de medio milleiro de topónimos e talvez de circunstancias similares que poderían dar lugar en moitas ocasións á existencia da propia igrexa parroquial, construída aparentemente en lugares deshabitados, talvez onde antes estivo un outeiro, pala ou altar de pedra secundario, como parece ser o caso da igrexa pretendidamente mozárabe de San Miguel de Celanova.


    Para comprender esta milenaria pervivencia relacional entre os señores e campesiños, arroupados por unha común linguaxe institucional, entre a nobreza e o obxecto do seu jurisdicción expresado nun invariable marco relacional inmune ao paso do tempo, que dá pé a longo prazo pervivencia, aínda apreciadas nas actuais bisbarras ou comarcas, da estrutura territorial das trebas, ciuitates, populi, e dos seus espazos xurisdiccionais interiores, os castella, domi, uici aut pagii que mostran as fontes clásicas e o común sentido, para acompañar os pasos desta evolución só tivemos que pelar ou romper a casca para acceder ao froito analizando o mecanismo socio institucional interno do territorio político comparativamente a través da mirada das fontes alto medievais como para as Galias fíxoo Numa Denis FUSTEL DE COULANGES [xvi] (1908) e para Galicia vímolo simultáneamente, con disparidad de medios e de métodos, Amancio ILLA FREZ  por unha banda, e o autor destes papeis  por otra, percorrendo o derradeiro a xénese e o desenvolvemento do territorio jurisdiccional dun castro :




    Os indicios que temos sobre usos e costumes atávicos na agricultura galega permítenos supor que os usos comunais nas agras (testemuñados -M. Iuniano Iustino Epitoma XLIV, 36- na península polas fontes) non impiden non horizonte céltico que se dividiran estas en tenzas de cadanseu labrego ben demarcadas que a arqueoloxía non intervencionista amosa nas ladeiras aterrazadas (Eiravedra, Sedes) próximas ao castro. Trala colleita os monllos dispostos ao pe dás leiras serían desmados polo señor e polo clero indíxena con distintos criterios dependendo dá posición -home libre con bois e terras, servo cós bois e a terra posta polo señor- do labrego. Polo que permite ver o sistema comparativo (Gibson 1988, 1990; Paterson 1981,1991 e 1994; Webster 1990) os usos agrícolas serían moi estables cá división en tres follas dás parcelas e a rotación de cultivos […] sistema este que non altera ou medio e, conserva os recursos naturais?[xvii] .



     





    [i] Sobrado. Tumbo II. Fol 142 v. y 143 r.




    [ii] O obxeto locado é unha uilla localizada nas inmediacións.




    [iii] QUAEQUMQUE RES AT MII AUSSI, SIQUI EA RES V[OBIS] S[OLVITA] L[IBENTER] ,V[IM] E[T?] S[INE] RANCEROM. Rancor,  “rencor” de lat. rancor; cf. rancidus “rancio” ten o sentido medieval de pleito, demanda xudicial: sine rancor…; si ego racurosa fuerit




    [iv]Carta do ano 834 (era de dccclxxiiª) de dote do diácono Francio á igrexa de Santa Eulalia de San Vicente de Triunico, arcedianato de Villaviciosa, Asturias) onde se recoñece na intentio a fórmula de Remeseiros. In Cano Diploma. p. 314. Madrid, 1804, cunha nota existe pergamino en el legaxo 14 núm. 8 del cajón o pluteo que en el Archivo de Oviedo corresponde al Arcedianato de Villaviciosa”.


     




    [v]  DECA MEDAN DATUS /TEKA METAN TATUS, “Dez medas dé”, “pague dez medas”




    [vi] *-ue = lat. -uel




    [vii] De lat. uror-usti- ustum, “queimar”, “facer rozas para cultivar”




    [viii] Meda, modio, medida de cereal.




    [ix] Rancerom, De lat. rancor, “rencor”. En lat. galego medieval  “rancuro”, “preito”, “demanda xudicial”, “si ego rancurosa fuerit”.




    [x] Fermín PÉREZ LOSADA,1990, pp. 9-10 Unha peza epigráfica escepcional, similar ás pizarras que empregabamos os nenos galegos nas escolas nos anos 50 do século pasado e que o autor do hachado, Fermín PÉREZ cataloga con lixereza no contexto das coticulae, como losetas para preparar medicamentos e interpreta de xeito entretido como un texto profiláctico ou terapéutico, o cal axudaríanos –nolo dixo PÉREZ- a comprender o por que de que se acha escollido un elemento instrumental médico como base.




    [xi] Ademáis como respondendo a nosa lectio Icco-na Loimmina “ Icona (Epona) Luminosa,  ambos nombres propios que figuran na loseta, os nomes claramente de previsibles caballos “equam” conservarían o radical indígena ike-oton, ikku-riom. Por outra parte esta inscripción de Noville é contemporánea da de Cabeço das Fraguas e da de Lamas de Moledo. Miren a ver se tamén é lusitano IKEOTONEQVAM CCCV IKVRIONEQVAM L. os amigos Carlos Búa, Bascuas, o Moralejo. En todo caso xa nolo decidirán eles.




    [xii] Narón unha Historia Ilustrada na Terra de Trasancos. Na devandita obra aparecía como coautor xunto á ilustradora Eva MERLÁN BOLLAÍN e A. PENA GRAÑA, verdadeiros artífices do mencionado libro, polo feito de ter adaptado tres textos ou guións de A. PENA, o pedagogo A FILGUEIRA LÓPEZ, terceiro condómino dos dereitos do libro. Este derradeiro sen dúda por descoido republicándolo dixitalmente e traducíndoo sen permiso a varios idiomas cuns fondos Europeos motu propio coma se fóra dunha obra dá súa dirección e autoria principal, involuntariamente violentaría este condominio, eliminando sin querer contra dereito, da portada a Andrés PENA e á ilustradora Eva MERLÁN, coautores e condóminos da propiedade intelectual.




    [xiii] O cal non impide que existan algúns castros altánticos matriciales do primeiro, segundo, terceiro e cuarto milenio antes de Cristo.




    [xiv] Eso non o sabían entón todos os medievalistas emporiso en […] ad portum, “decoira […] hasta Porto” (porto=vado dun rio por donde pode pasar o carro), demarca […], se traduce como […]ata o porto de Coira […], como se Coira fora un lugar, un topónimo, có que a terceira persona do singular del presente de indicativo do verbo decoirar, “demarcar”,  decoira, “demarca” se convirte nun topónimo pantasma.




    [xv]Conservándose hoxe catro: Lopesa, Vilasuso, Quintá e a Pedreira, sendo probablemente o castro que aparentemente falta, Ciobre, un outeiro, trebopala ou un altar de pedra.




    [xvi] FUSTEL DE COULANGES, Numa Denís, Histoire des institutions politiques de l’ancienne France (6 vol., 1888-92, rev. y ed. De  Camille JULLIAN, 6 vol. 1905-14). Cf. J. HERRICK, The Historical Thougt of Fustel de  Coulanges (1954)




    [xvii] “Unha testemuña indirecta (M. Iuniano Iustino Epitoma XLIV, 36) confirma a existencia de decrúas e rozas nos montes que demandan usos comunais (cecais cada 20, 30 ou 40 anos como veuse facendo ata a presente centuria). Coa chamada ‘romanización’ -concepto que todos usamos pero convén dicilo non está definido no Nw- a vida cotidian dos castros non sofre variacións- salvo un aumento nas detracións campesinas por mor de novas taxas- tampouco o medio nin as estructuras políticas. Semella innegable que existiu sempre unha circulación comercial -obxectos de luxo importados polas élites- integrada nos “world economic Systhems” extendida a paises e culturas remotas, e que na dominación extenderonse productos (vino e aceite) costumes e obxectos mediterráneos e romanos. Na lingoa o latín foi empregado na escrita nas relacións có imperio, e o alfabeto da lingoa vernacula (literalmente dos escravos) nos usos e costumes indíxenas- como amosan as inscripcións lusitanas- do clero desaparecendo da escrita cando empreguen estos o latin nos textos trala sua conversión masiva ao cristianismo. O pobo nunca falou propiamente latín”.


     DRUIDAS, CROUGINTOUDADIGO RUEGA PERDONEN LA EXTENSIÓN, Y NUESTRO CARO PAREDROS ANDRÉ PENA LES DA LAS GRACIAS POR SU PACIENCIA.



     SALUD Y GLORIA



     


     


     

  8. #8 crougintoudadigo 18 de abr. 2008

    Caro Cossue   moito lle agradece E Crougintoudadigo, *) pixit > *pixi > *pekse > *peise > peixe, e ainda  máis o noso caro paredros que é abondo agradecido é, e afecto ao pixi, e sabendo xa  que é pesca milagrosa ( e com bom asento de Campañó) a cousa de que que peixe é ese, rapaz –  , si en boa evolución fonética por pouco que senos  resulte esse peixe o pixi, e bó peixe, abofé si xeñor, e que ubi pixi  bem pixiemus se bem acaba et valla et non empeesça.  


    Fixádevos, xa que nos tuteamos, que dí Crougintoudadigo que pensa o caro paredros no epítome ou epítoma ese do Xustino, que xa non se lembra do xénero pois que  fala de memoria -non mó demandedes logo caros di él- pero que si se lembra que falaba dun monte galego, similar en todo, ao Pico Sacro de Santiago, e si non é ese é lle podería ser. E dí Xustino,  que ao monte esse que e Mons Sacer, "non se podía violar có ferro". O que parece dicir, polo que logo direi, que esse ferro non é pico mineiro senon ferro do arado. E que o que sinala Xuxtino é que é monte sagrado que non se pode rozar coma os outros montes.


     As rozas (amáis das searas e das estivadas) montaraces, que em Trasancos se facían, cando se ganaba o pan co sudor da frente- mancomunalmente, cada 30, 60, ou 80 anos, e ainda con moito esforzo. Pero que pagaban a pena pois o monte  premiaba o esforzos com bos rendementos e reparamentos, e  cunha colleita de cereal extraordinaria.


    Montes dises, que non se podem traballar, ainda quedan. En Narón, temos um deles e moi famoso o monte Esperon, Esporón, ou Asparón, *spaura Cossue, asparon de pata de ave, e a que imita o monte. E um Monte com encanto,  coa súa Moura. Non falta a sua fonte da Moura de auga milagreira, agárrense druidas com propiedades anticonceptivas. Tem a súa trabe douro, a súa trabe de prata  e a súa trabe de alcatrén, que conta das outras tres tem. Garda o Asparón  no seu interior o tesouro de sete imperios, e no seu cerne nace a auga dun un poderoso río subterráneo que vai sair com grande forza e balbordo no mar de Pantín (os mariñeiros saben por onde sae porque escoitan o balbordo que fai a auga doce ao mesturarse coa salgada)... Um río semellante nace no cerne do Monte da Lagoa, e outro máis no cerne do Monte de Ancos. Se algún destes montes estoupara, sería cosa de diluvio e de fin do mundo, pois se asulagaría todo. Cousas coma esas do tesouro fixeron que os romanos cobizosillos, crendose o da trabe e o do tesouro furaran en van o Pico Sacro, ata o cerne.


    E cousas coma esas fixeron en Narón que cando repartiron hay unhas décadas os montes do común, os da parroquia aos que aluden, ningún labrego de Sedes, coñecedor do conto deste país negado,  quixera quedarse cos lotes do  Esperón, monte ese porque era "yuyu", e nin se podía rozar nin se podía traballar, e quedou salvo o monte e protexido polas súas milenarias  lendas. E así, cando unha compañía eólica famosa, instalou os seus aeroxeneradores alí, (e chantaron dous monstruos deses enriba do coto do Esperón sacrosanto), non houbo nada que expropiar a ninguén, que pois que audaces fortuna iubat, o monte non tiña dono.


     


    E pois que nunca  nin o traballaran, nin lle fixeran lume a ese monte, a historia remata cun Non queres unha cunca de caldo? Pois toma dúas.


    A historia remata, cando uns veciños de Sedes, fermosísima parroquia onde domina o sacrosanto monte -e dí Crougintoudadigo que meu paredros teima e non quere por nada do mundo que vos conte isto, pola lei que lle ten aos veciños de Sedes, e abófe que son xente abonada, son, xente boísima, son, xente que ama e que respeta as tradicións máis que ninguén, e respeta, abofé, e que é xente llana, amable, e de ley, e de bó trato, e que é amable, é a de Sedes, e é amable sin parangón no vasto Reino de Galiza. E ainda que  toda el xente de ben, é,  e xente cumpridora, abofé que si, cumpridora e nada amiga das argalladas-.


     


    E pois que o noso caro paredros non quere, abofé que non, que lles conte esto aos druidas, porque non se rían deles,  que sabe crougintoudaigo que andan algúns  deles na parroquia enganados e mal aconsellados de certo celtómano, e megalómano, e de poucas luces, e a máis un burremio pandemio, que son grandes coma cabalos e os máis listos de todos, –aconsellense com Calígula nisto-. e ainda sem ter siso, andase o pandemio co don divino de encantador de cobras, que lle deu natura convencer do máis peregrino ao máis pintado -e non quere o nosso caro paredros que se rían nisto-, pero qiue argallou o nosso pandemio unha santa compaña de veciños con fachuzos para levar por Santa Lucía o lume ata o Esperón como demandaba certa celta tradición que tiña argallado de propósito.  


    E Crougintoudadigo conta esto aos druidas, porque  xa a boa xente de Sedes descubríu a traza non por contrariar ao seu caro paredros. E pois  que van cambiar a o tempo e o lugar dos fachos, que ben feitos e con arte se están, e son dos millores e mais grandes do pais. E pois que os de Sedes, de tanta nobreza e de tanto corazón e bó peito son, e que de bó grado e de consún bater ían por calque quiñón deles, o nosso paredros  e Crougintoudadigo em honroso paso. E pois que aos pescadores de pixis eses que no rio revolto os excesos e manipulacións dos celtómanos na xente de ben, ollo ao piollo, non xustifican os excesos dos celtófobos e celtasudos. ... E pois que o monte Esperón é dominante e fachendoso no Val de Trasancos, coma galo na poleira, entre a praia da Frouxeira, e o Mar da Xoiba e a Ría do Ferrol, tras sete mil anos de interdicción, non pode esconder agora a rechamantes vergonza – so imputable ao fillo do demo que malmeteu aos veciños- no invento e no mos pesimus, de levar en procesión pantasmal monte inimigo do lume con nocturnidade, ata o sacrosanto cumio, e esperrexarlle fachuzos accesos  no solsticio de inverno!!! (ou por Santa Lucía que é cando amingoa a noite e acrece o día)


    E a máis, sabe Crougintoudadigo que coas faiscas esas, e as demoníacas aspersións de fachuzos,  os que din defender as tradicións tiranlle ao Esparón,  por Santa Lucía,  a honrra e  o respeto milenario, que lle tiñan os seus iguais (o Monte de A Lagoa e o Coto de Ancos). E non atura a vergonza de que  lle violen unha costume milenaria, casi con seguridade neolítica---[e un día lles dí Crougintoudadigo porque estabelece esa datación], e están que reventa, por que  lle perdean os sete mil anos de respeto, que  ninguén foi quen, pensa Crougintoudadigo, de lle tusir ao Esperón, e vivir para contalo.


    E que pensa Crougintoudadigo que o monte non fai nada, e non nos asulaga,  por amor aos veciños inocentes, pero que se teme polo burremio pandemio esse do mos pessimus dos lumes iinvernais.


    E chora Santa Lucía, na súa capela, e chora, chora, a alma dos celtas, e andan escapaso os lagartos e as lagartas,  co ciclo de inverno da Europa Atlántica. E chora a afumada Moura desconsolada bagoas de pelras, no curuto do coto, e non sairá máis a asollar os seus tesouros, que llos afumea e enfeluxan inflamados esparexes. E ainda poder perder a fonte da Moura do coto as virtudes esas, estragando  as honra de moitas, inocentes e agarimosas mozas.


    Xente antiga e honrrada, e de lei, e tan da millor e da máis cabal e nobre do concello de Narón, xa os de Sedes, buscaran, sabe o noso paredros, porque van  coa alma limpa e amor a terra, e atoparán de seu reconducir esos santos fachuzos no  tempo deles, que son os maios, evitando chuvieiras, friaxes, catarros e maos tempos,  ao rives que antes, dende o Monte dos Nenos  ata a feira do 13,  ao lugar de seu, e os poderán e lucir máis e millor alumeando coma facían os seus avóso pan das súas leiras e froitosas. Pois de tales feitos son e para honrra do Glorioso Santistebo de Sedes e do inmarcesible Concello de Narón deixarán honrado, e librado, ceibo de afumantes esparexes, orro palla e de po e de incendiarias faiscas, ao bendito monte Esperon evo perenne et saecula cuncta.


    E voltando caros druidas Crougintoudadigo ao rego da cuestión, dí Crougintoudadigo que o meu paredros, acaso por primeira vez na arqueoloxía galega amosou em 1991 que os castos a media ladeira teñen en terrazas de pedra as terras de cultivo de seu , máis non na ladeira do castro,  senon situadas nunha ladeira próxima. Estas tenzas fixéronse com  bancais de pedra, hoxe cubertos de terra, e  ainda hoxe  se e traballan. Pero  moitos caeron coa concentración.


    Eran tenzas traballadas por todos, pero cádansúa era de cadanseu soldado-granxeiro, -, emprego a terminoloxía irlandesa, dun bó aire, "con bois", dono da súa parella de bois de seu, requisito para ir a votar ainda no século XIX, ou dun an búe, an "sin", búe, "boi", coa terra -a longa tenza esa-, e os bois postos polo señor para traballala  (un ius in aliena re, un prestamo de uso vasalático).


     Todos se axudan nos traballos agrícolas. É todos son 8 ou 14 cabos da casa, 40 ou 70 vellos e vellas, pais e nais, e nenos e nenas, xentes de diverso estatus social  (tedes que comprender que o espacio xurisdiccional dun castro -o establecimos polo deslinde da villa de Quintá, en 1992, apenas é dun kilómetro e medio, xentes gassalianas do señor do castro. Esta poboación tense que manter estable.


    Iso introduce novos conceptos que temos que discutir: o máis importante é o concepto da autarcía -que non autarquia, ollo-, derivado da exixencia de manter -e así dende o Neolítico dentro dun reducido espacio xurisdiccional, de succo, uns  limitados recursos, (enerxía hidráulica, combustible do bosque, prados para o gando, montes e terra sincultas, e terras de cultivo de diversa calidade. Iso eixixe un crecemento demografico O. O castro non pode crecer indefinidamente, pois que esta constrinxido por un exoesquelete, o do seu espacio vital e económico xurisdiccional - non a menos que poideran contar con cultivos novatores -coma pasou coa pataca e co millo, incrementar a producción-, cousa impensable entón.


    Eso fai que o excedente da poboación, teña que facer o que fan as abellas, montar un novo enxame, buscar un novo espacio co permiso do Príncipe da treba, e facer un castro dun tirón, con todas as cirimonias que xa Rómulo nos ilustrou.


    vaia por diante un Viva Narón e os veciños de Sedes.


    Saude,  Gloria


     

  9. #9 jfca 08 de mayo de 2008

    A min tampoco me convence todo, pero.......


    o das casa nobiliares, o das cincunscripcións eclesiasticas e demais,


    si, si que me convence, si


    ainda están aquí


    e é evidente


    (quédome con o fondo do artigo e non coas faragullas)


     

  10. Hay 9 comentarios.
    1

Si te registras como usuario, podrás añadir comentarios a este artículo.

Volver arriba