Al utilizar Celtiberia.net, asumes, por tu honor, no hacer uso de las informaciones aquí publicadas para destruir, expoliar ni realizar actividades ilegales relacionadas con el patrimonio, en ninguno de los lugares aquí detallados.

A CORUñA Aranga
22 de nov. 2007
Clasificación: Dolmen
Información mantenida por: Onnega
Mostrada 21.503 veces.


Ir a los comentarios

Medoñas de la Serra do Galiñeiro

Siguiendo la clasificación de Vaquero Lastres y Criado Boado (1) presentamos otro caso de asociación entre túmulos megalíticos y caminos prehistóricos, en que la disposición de ambos es a lo largo de la dorsal de una sierra, exactamente igual al caso de las mámoas de la Serra da Faladora que habíamos introducido en Un camino prehistórico: Camiño dos arrieiros.

Además de la situación en dorsal, algunas de las medoñas de la Serra do Galiñeiro se localizan en un cruce de caminos, lo que nos sirve para mostrar otro tipo de ubicación que los autores mencionados denominan “en cruz”:

“La «cruz» es un concepto que en gallego y en Galicia se refiere al cruce de caminos de cierta entidad, y que puede coincidir, además, con un cruce fisiográfico o topográfico. […] es la figura que resulta de la intersección de dos «cordas» o bien de una de éstas con sus «dorsales» más importantes; supone, en definitiva, el cruce de dos líneas de tránsito de cierta entidad. […] Generalmente se han realzado con la construcción de un «cruceiro» o, incluso, de una ermita y, además, poseen una destacada importancia dentro del folklore. La aparición de túmulos y necrópolis importantes en esta situación significa una vinculación señera con esa clave de tránsito”.

http://i74.photobucket.com/albums/i269/onnega/Galieiro2.jpg

En la imagen del SIGPAC se observan claramente, en la esquina superior izquierda, por lo menos dos de los numerosos túmulos que recorren la dorsal hacia el afloramiento granítico (esquina inferior derecha de la foto) donde está enclavada la ermita de San Vitorio con el cruceiro.


(C) Onnega. Ermita de San Vitorio y cruceiro.

El folklore asociado al lugar viene determinado por numerosas pías en el afloramiento, una de ellas con forma de enorme huella, que recibe el nombre de “Pegada de Roldán”.

http://www.celtiberia.net/imagftp/U5404-Roldán.jpg.jpg

(C) Facio. Pegada de Roldán.

Entra dentro de lo posible que la advocación a San Vitorio no sea más que una cristianización de un topónimo Fitorio, “hito, o mojón de límites”. Sirva como ejemplo uno entre los muchos documentos de delimitación que recogen el término con la evolución española: “subió más arriba al collado que dizen del Hituero, donde halló un mojón antiguo en una piedra baxa llana, e hizo hazer dos cruzes…” (2).

La asociación de los túmulos a vías de tránsito que discurren por dorsales está estrechamente relacionada con la cuestión liminar, seguramente porque las divisorias conforman, y son utilizadas como, un límite natural. Ya habíamos visto que los de A Faladora separaban los términos municipales de Mañón y Ortigueira, y éstos de Galiñeiro son límite entre los ayuntamientos de Aranga (provincia de A Coruña) y Guitiriz (provincia de Lugo).

Un estudio que llevaron a cabo los autores y Cerqueiro Landín en la Serra do Bocelo (Toques, A Coruña) “permite verificar que las áreas de enterramiento megalítico coinciden con las áreas de caza de las comunidades paleolíticas y epipaleolíticas”. Y aunque los autores no deducen de ello un uso continuo de estas áreas por parte de la población, yo creo que podría plantearse como hipótesis, y de hecho ellos más o menos es lo que acaban sugiriendo. En mi opinión el proceso pudo haber sido así: las referencias visuales naturales (afloramientos de la dorsal) o artificiales (hitos, depósitos de víveres) que balizaban o señalaban de alguna forma los caminos que usaban los grupos paleolíticos y epipaleolíticos en sus desplazamientos pudieron haber sido la causa que motivó la costumbre de ubicar los túmulos megalíticos en esos mismos lugares, donde previamente ya había elementos simbólicos para el grupo. Extraigo dos citas del artículo que reflejan esta línea argumental, siguiendo a Bradley (3) nos dicen que hay “intención consciente de emplazar un monumento tomando como factor dominante de vinculación la existencia de un monumento previo”, y “se puede definir como un factor de emplazamiento uniforme la vinculación de los monumentos a cierto elenco de elementos naturales señeros”.

http://www.celtiberia.net/imagftp/U5404-Medoñas.jpg.jpg

http://www.celtiberia.net/imagftp/U5404-Medoñasgali.jpg.jpg

(C) Onnega. Medoñas.

(1) FELIPE CRIADO BOADO y JACOBO VAQUERO LASTRES: “Monumentos, nudos en el pañuelo. Megalitos, nudos en el espacio: Análisis del emplazamiento de los monumentos tumulares gallegos”, Espacio, Tiempo y Forma, Serie I, Prehist. y Arqueol., t. 6, 1993, págs. 205-248.

(2) Año 1489, Ávila. Fuente: base de datos del CORDE, http://corpus.rae.es/cordenet.html

(3) Según Bradley “los «cursi» del neolítico británico, construidos por primera vez hacia el 3300 a. C, han servido como focos de construcciones posteriores en sus alrededores, primero «henges» y después túmulos, durante el III milenio y principios del II”.


El poblamiento fue geoposicionado por Onnega.


Volver arriba

Comentarios

Tijera Pulsa este icono si opinas que la información está fuera de lugar, no tiene rigor o es de nulo interés.
Tu único clic no la borarrá, pero contribuirá a que la sabiduría del grupo pueda funcionar correctamente.


  1. #1 giannini 07 de dic. 2007

    Corrijo, no es la anterior, sino esta, que aparece en documento del año 1239 y también recupero del CODOLGA:


    Xristi. sciant tam presentes quam futuri quod orta fuit intentio et inter monasterium Superaddi ex una parte et monasterium Montisferi ex altera, super multis hereditatibus et multis aliis demandis, tandem post multas alterationes et dissenssiones inter se ad positas de consensu partium ad hoc devenerint. abbatis vero monasteriorum predictorum, sic domnus Humbertus Superaddi et domnus Petrus Montisferi de consensu utriusque conventus. posuerunt inter se VIII bonos viros suo monachos videlicet et conversos, secundum quod difinitum est in difinitionibus capituli general que definicio tal est: sic quod si orta fuerit discordia inter aliquas domos ordinis nostri debet persona ordinis terminia alioquim fecerit et ad alium iudicem appellaverit anatema sit. bono vero homines qui fuerint positi arbitri et iudices de consensu utrique partis in causa ista, isti fuerunt videlicet: domnus Rodericus Nuni monachus et vestiarius Ursarius, domnus Johannes Petri monachus et vestiarius de Meira, iudices maiores. alli vero arbitri et iudices cum istis: domnus Julianis prior Superaddi tunc temporis, domnus Iohannes qui fuit abbas Sancti Antonini tunc temporis monachus Superaddi, frater Iohannes Veremundi conversus eiusdem loco, Pele Pelagii maior cellerarius Montisfere, domnus Petrus Calvus monachus, Pelagius de Urtigaria converssus Montisferi. predicti vero arbitri et antiquam intrarent receperunt ab utraque parte fideiussionem pignorata utraque pars staret arbitrio et mandato ipsorum alioquin perderet penam supradictam. isti vero prenominati superius arbitri et iudices in negotio predicto, auditis hinc inter partibus et multa inter se, ad iuvicem proponentibus omne hereditates et possessiones et cautos super quibus erat contentio. cum aliis bonis viris in scipientibus habito inter se et bonorum virorum consilio talem sententiam difiniendo et sustentiendo inter partes protulerint. videlicet in primum inter terminos et divisiones inter monasteria memorata in hoc modus manda quod primus terminus poneretur iuxta cautum Superaddi quod stat ad petram Madraza de inde quomodo vadit per ipsum caminum ad alias petras que sunt ibi positi de inde quomodo vadit ad que dicitur de Munione Sarano ubi stat Aliud cautum Superaddi et ibi possuerunt aliam petram de inde quomodo vadit ad mamoam que est propinquor de mamoa que dicitur de Ferronis de inde ad campum galinarium ubi posuerunt aliam petram de inde quomodo vadit ad fontem sacratam et ibi posuerunt aliam petram de inde quomodo vadit ad cautam de ambas igitur mamoas quod est de Superaddo, mandaverunt et iudicando quo quicquid viris vel hereditatis vel possessionis illi de Monfero haberent vel habere debebant intra istos terminos contra Superaddum sit in possessione et dominio monasterii Superaddi cum grangias quarum una vocatur Sanctus Vicentius, altero vero Cambaes superios et istas grangias cum omnibus possessionibus adiudicaverunt monasterio Superaddi. mandaverunt in super quod illud Montefero numquam de cetero in istis terminis nec in toto cauto Superaddi aliquas hereditates vel possessiones seu iura haberent vel possiderent iure hereditario vel lucrarentur quo modo. item mandaverunt et indicando quod quicquid monasterium Superaddi habet vel habere debet iuris hereditatis vel possessionis intra istos terminos contra Monteferum sit in possessione et dominio monasterii Montisferri cum grangia sua de Genestoso cum omnibus possessionibus et hereditatibus quas ibi habent illi de Superaddo vel habere debebant. mandaverunt in super quod illi de Superaddo numquam de cetero in istis terminis nec in toto cauto de Montefero aliquas hereditates possessiones seu iure haberent vel possiderent iure hareditario vel lucrarentur quo quomodo. item in grangiam de Genestoso illi de Superaddo dederunt illud de Montefero. in primis XIII iuga boum et XXX vaccas maiores VI bezerros duorum annorum et XX unius anni, duos boves vetulos, DC rexelos cum sua criatione, XXX et VI capras cum sua criatione, IX caprones, XX et III bestias. VIII archas totium milium et totum panem viridem et siccum, IIII caldaris, III cumeas et alia multa ferramenta, VIII colmenas et ipsam grangiam cum omni sua. quitaverunt etiam eis C aureos quos debebant eis pro quidam mula. item illi de Montefero dederunt illud de Superaddo in grangia Sancti Vicentii et in Cabanis VI iuga boum, V vaccas, VI capras et V porcos, IIII archas, I caldariam I ligonem et I falcem et III falces sitorias et totum panem viridem et siccum. item mandaverunt predicti arbitri et iudices partius superius memoratis quod illi de Superaddo darent illis de Montefero omnes cartas et instrumenta quod habent de hereditatibus et grangia de Genestoso et etiam de hereditatibus quas habeant illi de Superaddo in cauto de Monteferri. mandaverunt similiter que illi de Monteferro darent illud de Superaddo omnes cartas et instrumenta que habeant de hereditatibuss et possessionibus et de gragiis Sancti Vicentii et de Cabanis et de hereditatibus quas habeant vel habere debeant illi de Monteferro in cauto de Superaddo. si forte aliquam pars aliquam cartam de pronominatis hereditatibus vel de aliis querimoniis vel demandis quas partes hoc usque inter se proposuerint sibi maliciose retinuerit vel in aliquo tempore ipsa carta in palam venerit nullum omnino robur habeat ipsa carta et pro falsario qui talem ostendit habeatur et penam incurrat infratrus nominata. mandaverunt predicti arbitri quod omnes actiones et demande quas partes inter se huciusque proposuerunt vel habuerunt penitus sopiantur. preterea mandaverunt quod pascua et ligna et aqua ab utraque parte in pace et amicabiliter et sin dampno vertatur. istam vero sententiam predicte partes unanimiter et concorditer acceptaverunt et receperunt. statum est a predictis arbitris ad istam sententiam confirmandu de consensu parcium quod pars que contra cartam et sententiam venerit vel maliciose contradixit pectet voci regie mille aureos et parti adverse demandam duplatam. carta nichilominus in suo robore permanente. acta fuit in monte iuxta petra madrazu. sub era MCCLXXVII et quotum octavo idus aprilis. regnante domno Fernando in Castella et Toleto, Legione et Gallecia et Corduba. Roderico Gomez tenente Monte Rosum et Trastamar et Montem Nigrum; Munione Fernandi meirino regis in Gallecia, Johanne Arie archiepiscopo in Sancto Iacobo. et nos predicti arbitri sigilla propria non habemus sigilli abbatem Superaddi et Armentarie et Montisterri, sententiam nostram et presentem cartam fecimus communire in perpetuum valiturum testes ante qui presentes fuerunt. domnus abbas Sancius Armentarie; Gundisalvus Roderici monachus eiusdem; Julianus prior Superaddi; Petrus Velaci subprior Ursarie, Johannes Veremudi conversus, Petrus Petris conversus Superaddi, Martinus mercator conversus Superaddi, Petrus Furtuniz, Petrus Muniz, Johannes Alfonsi, Rodericus Pele conversi Superaddi, Martinus prior Montisferri, Pelagius Pele cellerarius maior eius, Martinus Iohannis infirmarius eiusdem, Petrus Iohannis, Petrus Roderici, Petrus Calvus monachi Montisferri, Petrus Fernandi conversus eiusdem, domnus Alfonsus clericus Sancte Marie de Viriis, P. Alfonsi, P. Didaci, clerici, P. Iohannis clericus de Aranga, Fernandus Fernandi, ---- Fernandi fratres Sancti Georgi milites, Johannes Odoarii, Johannes Pele, Ovecus Froile, Dominicus Oveci, milites, A. Roderici armiger, Martinus Grandal, Pelagius P. Lubeci, Pelagius Petri clericus ecclesie de Aranga, Johannes qui notuit".


    PORTELA SILVA, E., La colonización cisterciense en Galicia (1142-1250), Santiago de Compostela, 1981, pp. 182-185.

  2. Hay 1 comentarios.
    1

Si te registras como usuario, podrás añadir comentarios a este artículo.