Autor: Xabrés da Teixeira
sábado, 17 de noviembre de 2007
Sección: Toponimia
Información publicada por: xabres
Mostrado 40.842 veces.
"Cortello" de lobos
De cómo coger un lobo vivo, con las manos.
Escribe aquí el primer bloque de texto de tu“CORTELLO DOS LOBOS”
(O como coger un Lobo con las manos)
En el pueblo de Lubián, sede del ayuntamiento del mismo nombre, en lo que ahora se viene llamando la Alta Sanabria, existe una curiosa construcción, desde tiempos casi inmemoriales, que tiene este nombre: “O CORTELLO DOS LOBOS”.
Yo, he tenido el honor y el placer de conocer a D. Felipe Lubián, carpintero, molinero, labrador y por ende padre de la familia Lubián Lubian, el cual en alguna tarde de otoño, en el corral de su casa, y al “agarimo” de una rayola de sol, un torrezno asado y una buena jarra de vino, elaborado con uvas de Toro, nos contaba sus aventuras como molinero y sobre todo gran conocedor del rito de coger los lobos en el “cortello”.
El “cortello” es un recinto circular, excavado en la ladera de la montaña, por encima del pueblo de Lubián (tanto el gentilicio como la toponimia se confunden), cerrado por un muro de piedra de más de 3 metros en la zona baja del mismo y aproximadamente cinco e la mas alta.
Cuando se barruntaba, que el lobo rondaba la zona, en busca de comida, normalmente ya casi en el invierno, pués en las sierras ya no quedaba ganado, el cánido se acercaba a los pueblos, y solía “achagar” y comerse los “rixelos” y algún que otro perro de caza. Evidentemente los mastines no se atrevía con ellos, sobre todo con los formidables mastines leoneses, protegidos con las “carrancas”, entonces como decía se procedía al intento de captura del enemigo de los pastores. (Hoy las cosas han cambiado, tanto para el lobo como para los pastores, ya casi no quedan ni de uno ni de otros)
Para capturarlo, se introducía dentro del “cortello” un “rixelo”, año o cabrito, que por su edad y al echar en falta el calor del rebaño, o de su madre, se dedicase a balar durante la mayor parte de la noche, con el fin de que el lobo, atraído por sus balidos, intentase cogerlo para comérselo.
El lobo una vez localizado, el pobre “rixelo”, no se lo pensaba mucho y saltaba al interior del “cortello”, lo que no sabia era que aquella seria seguramente, la última vez que comiese un cabrito, o cordero.
Una vez que el lobo daba cuenta del animalito, como es lógico, éste dejaba de balar, señal para los del pueblo de que el depredador estaba dentro.
Entonces con lazos, estacas, y “horquillas” de madera, capturaban al hambriento animal vivo, que era de lo que se trataba.
Aquí comenzaba la segunda parte del ritual, pués una vez capturado el lobo, durante unos cuantos días, se lo llevaba en casi procesión por todos los pueblos de los alrededores, para que los habitantes de los mismos, colaborasen en el mantenimiento del “cortello” y su muro.
Esta tradición ya debe hacer unos cuarenta años que ha desaparecido, aunque al “CORTELLO DOS LOBOS”, depuse de su restauración, está apto para su uso, aunque creo que ya no hay “rixelos”, para introducir dentro, y lobos deben quedar muy pocos.
Si alguna vez pasáis por la autovía de la Rías Baixas, justo entre las portillas del Padornelo y La Canda, y si no lleváis mucha prisa, merece la pena desviarse hasta Lubián, os encontrareis con gente muy acogedora que os enseñará el “Cortello”, algo de nuestra historia etnográfica, que está en vías de desaparición.
Un cordial saludo
artículo
No hay imágenes relacionadas.
Comentarios
Pulsa este icono si opinas que la información está fuera de lugar, no tiene rigor o es de nulo interés.
Tu único clic no la borarrá, pero contribuirá a que la sabiduría del grupo pueda funcionar correctamente.
Si te registras como usuario, podrás añadir comentarios a este artículo.
El Chorco de los lobos que hay muy cerca de Caín, en Picos de Europa.
Comentabais lo de las subastas de lobos en Villadeciervos, pagan hasta 18.000 € por animal.
En la Sierra de la Culebra. Por una parte el lobo recibe una estrecha vigilancia, el nEgocio (muchos millones deja la caza), por otra, cuando los pastores autoctonos sufren perdidas por ataques de lobos, no son tan rapidos los medios para facilitar las indemnizaciones, y a veces prefieren renunciar a las ayudas por los daños ocasionados. Si hablais con algún pastor que haya sufrido ataques de lobo, haber que os cuenta. Los chorcos han sido un sistema eficaz para no sufrir al lobo en el mismo pueblo o aldea.
Es curioso, que la
palabra RIXELO no la contempla ni el Drae ni nuestros diccionarios “Xerais da
Lingua” ni el de Franco Grande, “Diccionario GalEgo-Castelán”. Parece ser que en Galicia era una medida como
podemos ver en:
http://www.edugaliza.org/inicio/aulas/mates/metro/17
“Rixelo Nas zonas de pastoreo por contrata servía para
contar as unidades animal-día que o pastor tiña a cargo
1 vaca/día= 10 rixelos
1ovella/día=1 rixelo
1cabra/día=1 rixelo.
O pastor recibía un día de
manutención por cada 7 rixelos.
Como nota de interese
empregábase un pau (a tarxa ou talla) con inicisións para levar a
contabilidade.”
Puedes, una vez más, recurrir al
tan socorrido texto de A. Moralejo Lasso (1977) pp137/143 y allí el artículo:
<<FOGIUM LUPALE>> Y SUS ACTUALES DERIVADOS GALLEgoS. Muy importante, como siempre, lo que nos
cuenta el ilustre profesor.
Puedes entrar en: “Forum
Gallaecia” y alli el artículo: “O lobo ten que seguir existindo na Gallaecia”,
por un tal Andrade. (....el de Celtiberia.net?).
Como sé, Xabres, que eres de la
zona y eres un andarín de armas tomar, te cuento una anécdota que me/nos
ocurrió no hace tanto tiempo por los montes de La Grova y en una ladera del
pico más alto o “Grova”. Estábamos
buscando los límites antiguos de Belesar con Oya. Un punto “O Cortelliño”.
Localizamos lo que creíamos ser este punto del límite ya que muchas
veces se emplean las mámoas como puntos referenciales y creimos que una pequeña
mámoa (cortelliño), que nos pareció ser, podría ser el punto esperado.
Bien, es muy posible estemos
acertados con nuestro rollo, pero meses más tarde, y aquí ya no recuerdo bien
la fuente que es una de las Revistas de Estudos Minóranos (si interesa la busco
que la tengo por aquí detrás) un artículo que hablaba de este cortelliño con
los muros que le acompañaban en los laterales y frente y que dentro de él se
introducía un cabritillo para reclamo del lobo, es decir un caso más de los
muchos FOXOS que tenemos por Galicia.. En Belesar “A costa do Foxo”. Esos foveas lupales o como se diga.
Yo es que del lobo no tengo
palabras, ya se que nada o poco tiene que ver pero ya hace muchos años que mis
perros fueron siempre pastores alemanes, siempre perritas, son...distintas.
Otro curro sanabrés, en Barjacoba, muy parecido al de Lubián. Inserto la foto esperando que no le parezca mal a la persona que la tomó, que no figura quién es (puede que Marina Carracedo, autora del artículo).
Xabres, me pareció conveniente desenredar la etimología de Lubián-lobo porque yo sí que la oí. Me parecen más correctas la del nombre de posesor en genitivo (Lubiani), o la que prefiero, un hidrónimo *LUB-:
"*LUP-, *LUB-, *LUBIA, *LUPA, que han dado lugar a una serie de nombres que se han asociado etimológicamente al animal ‘lobo’ por la homofonía, etimología popular y reinterpretación, pero que están muy lejos de tal equivalencia, como expuso Luis Cortés: Lubien (río de Polonia), Luba (Lituania), Lupja (Rusia oriental), Lubiesca (Silesia), Lubina (Chequia), La Loubliére (Francia, afluente del Cher), Lupow (Pomerania), Loban (este de Rusia), Lobe (lago y río de Letonia), etc. 11 . Álvaro Galmés expone también numerosos ejemplos en España: Fuente’l Lobo (Castellón), Lop y Lopera (Huesca), Lobeira (Coruña y Lugo), LlobrEgos (afluente del Sagre), Llobregat (río de Barcelona), Guadalupe y Guadiloba (Cáceres), Guadalupe (río de la provincia de Teruel), etc" en Casillas Antúnez, Riolobos, un caso más de tautotoponimia.
Es
cribe aquí (borra esto).
Sí que hay lobos, muchos más de los que parece. Hace muy poco mataron un poni a menos de 20 kms. de los Cantones coruñeses. Y el lobo sí ataca al hombre, escogiendo a niños, ancianos y mujeres. Hay bibliografía que lo acredita y en Galicia el último caso en la Península tuvo lugar en Rande (Ourense), en los años 70 del pasado siglo. Recomiendo la lectura de "El Cazador GallEgo con escopeta y perro", de 1833, del betanceiro Froilán de Troche y Zúñiga, en el que se relata la plaga de lobos que asoló Galicia después de la cruenta guerra que los paisanos tuvieron con los franceses hasta echarlos a patadas, y durante la cual los lobos se aficionaron mucho a la carne humana.
Yo los he observado en varias ocasiones y he visto muchas veces el resultado de sus ataques (lo cual no me solivianta, toda vez que es un carnívoro que necesita comer). La naturaleza es cruel, es pura vida y muerte, sin sentimientos, y en esto el lobo es uno de sus máximos exponentes. No hay buenos ni malos.
El lobo es un animal que me fascinaba, pero a medida que lo he ido conociendo de primera mano (nací en Galicia pero no en zona lobera) lo he ido desmitificando. Al contrario que en el caso del jabalí, que es un animal valiente y que casi siempre va de frente, el lobo es muy cobarde y solamente se muestra valiente cuando sabe que está en clara ventaja.
Lobos sí, por supuesto, pero en lugares remotos donde causen el menor número de problemas posibles (porque ocasionan muchos).
Sí, la caza es fascinante, somos animales cazadores.Pero en estos tiempos de extinción de la biósfera, hay que tener cuidado de no contribuir a la desaparición - en este mundo - de una especie, como ocurrió con una paloma migratoria en el país vasco.
Leo en las noticias que los barcos nipones se aprestan a viajar a la Antártida, donde seguramente matarán las últimas ballenas jorobadas para comérselas. Tienen pésimo gusto.
¡Pobres, indefensos hermosos animales¡
En Chile se hacían corrales para atraer a los cóndores y luEgo matarlos a palos.
¡Qué hermoso era verlos planear los cielos cordilleranos¡
Matar un animal a palos es innoble e indigno de un caballero.
Por lo menos dejarlos ser, dejarlos existir, a los maravillosos lobos y ballenas y alerces del ancho mundo, no asesinar este planeta. A los aldeanos -que no se metan en tierras excluídas- les recompensaría generosamente sus molestias, pues cabras y ovejas hay muchas, tal vez demasiadas, y lobos y ballenas pocos, y luEgo ninguno.
A Chile vino un príncipe imbécil -lo que no es raro- a matar uno de los últimos huemules.
Cuando inicié mi comentario sobre “Os Cortellos de Lobos”, no creía que llegaríamos a hablar de su conservación o no, de si es bueno matarlos o no porque diezman los rebaños etc.
Como he repetido varias veces en este foro, soy natural de La Alta Sanabria, he vivido allí mis primeros veinte años y puedo decir que por los años cincuenta, en el Ayuntamiento de Hermisende, había mucho ganado lanar y cabrío, probablemente más de ocho mil cabezas en todo el Ayto. De ganado vacuno, seguramente habría mas de mil cabezas, podríamos dar la cifras exactas, recurriendo a la estadística oficial pero no creo que merezca la pena tanta exactitud.
En el país vecino, Portugal, más o menos lo mismo, en los pueblos limítrofes, como Moimenta, Montouto,A França, Zeive, etc. eran de unas características similares.
Cuando el lobo, le “salía” a un pastor era noticia rápidamente y no siempre se llevaba algo.Todos los pastores iban acompañados por magníficos perros, Mastín Leones, y Perros portugueses, tales como los de A Serra da Estrela y en menor medida el “Can Leboreiro”.
Con cierta frecuencia, moría un animal grande, o pequeño, de algún tipo de enfermedad, o por otras razones, entonces el cadáver quedaba en el monte, o si moría, en el pueblo, era arrastrado al monte, pues en un par de días desaparecía comido por los lobos.Saneaban la zona.
Había quien le armaba grandes cepos para cogerlo, cosa que casi nunca sucedía, los cazadores daban batidas juntándose de varios pueblos, y también con poca eficacia. Y en alguna ocasión algún individuo poco informado, intentaba matarlo cebando trozos de carne con “esternina”, que lo único que conseguía era matar alguna raposa y media docena de perros, y alguna rapaz.
En realidad había un cierto equilibrio entre ganaderos y lobos.
El problema surge, cuando se empieza a despoblar la zona rural, se hacen las nuevas vías de comunicación, que le cortan algunos pasos, y seguramente, cuando las autoridades deciden protegerle, creo que con muy poca fortuna. Pués si se protegen en algunas zonas en perjuicio de los labradores, y luEgo se dejan cazar, por no se sabe muy bien porque y los ganaderos cada vez que le matan un animal, se las ven y se las desean para cobrar la indemnización, pués es que algo no está bien hecho, por parte de quien corresponda.
Hay mucha literatura con relación al lobo, pero no siempre objetiva; a raíz de todo esto he estado leyendo algo sobre el tema, y me he encontrado con cosas como las que dice Gasto Phoebus en su conocidisimo Libro de la Caza, que relata la caza en el siglo XIV, y cuando habla del lobo y del oso, dice un montón de inexactitudes, tales como que comen a los niños, a los viejos, que son traidores, incluso cuando habla de su época de cría, no se ajusta para nada a lo que hoy conocemos de este animal, pués lo presenta como un ser Egoísta que le quita la comida a las crías, cosa incierta, porque si fuera así ya había tiempo que se habían extinguido.
Ultimamente el lobo es acusado de cosas que no hace, pués para su descrédito, existen rondando las grandes ciudades camadas de perros asilvestrados, que mucha gente confunde con lobos. A veces estos perros son verdaderamente peligrosos, pués éstos al hombre no le tienen miedo ni respeto ninguno.
Al lobo no debemos ni santificarlo ni demonizarlo, es un animal salvaje y si lo domesticamos deja de ser quien es.
En una aldea de Tras Os Montes, no hace mucho un paisano crió un lobezno, porque habían matado a la madre, y se convirtió en un estupendo animal de compañía, todavía hay cruces de lobo y perra. Pero aquello ya no era un “lobo”
No sé, creo que es posible la existencia del lobo y del ganado, también hay que pensar que ahora, el ganado queda solo en el monte, y esto facilita que los mas débiles puedan sercomidos por el mismo.
Creo que en la tierra hay cosas mas peligrosas que los lobos, seguramente caminando en dos “patas” y no por eso los cazamos.
Intentemos conocerlo, y saber que necesita comer, que le indemnicen bien a los ganaderos, pero ¡carajo!, no los cacemos, pués no nos queda la disculpa de comer su carne.
¿En vías de extinción, xabrés? Me parece que no tienes ni idea de lo que estás hablando. El poni lo mató un solo LOBO, y si alguna vez nos coincide, te explicaré porqué lo sé al 100%.
No te dejes engañar por la burremia ecolojeta, si quieres saber de qué va un tema del monte, escucha a los que no salen de él.
Ni los padres ni la niña de tres años de Rande, devorada por una loba que estaba criando a sus cachorros hace más de 30 años seguramente compartirían contigo muchos razonamientos. El lobo no es un animal para tomarse a broma, y mucho menos es un perrito faldero.
Muchos antiguos niños-pastores del interior gallEgo te podrán contar muchas cosas sobre el lobo...
Amigo LabrEgo, gracias por recordarme que non teño nin idea do que falo.E probable que teñas razón. Nacin na primeira metade do seculo pasado, nunha aldea de As Frieiras, fun con as vacas, con as ovellas, fun cazador e son-o, teño una pequena casiña na zona, falei eiqui de miña conexion con Tras Os Montes, pasei fame fisica e sobrevivin. Cando eu era rapaz iase co gando non se deixaba solo. Teño uns cantos anos as miñas costas, e cando falo de algunha cousa non o fago senon estou seguro. Nunca oin en mais de medio seculo, nada con relación a un lobo que se comera ou matara xente. Estate a falar alguen que ten a casiña de seus pais na zona donde existe a mais grande reserva de lobos da peninsula. Eu non defendo o lobo porque si, senon porque él, ti e masi eu temos dereito a vivir, e non ser acusados de aquelo que non fixemos.
Dende eiqui desexote todo aquelo que ti desexes para min.
Unha aperta.
.Ha caído en mis manos un tríptico de la Asociación Carballos da Sementeira y escrito por David Pérez López, con el titulo:
OS FOXOS DO LOBO
PATRIMONIO ETNOGRÁFICO
XURÉS-GERES
GALIZA/PORTUGAL
Transcribo:
SITUACION
Marco privilexiado, na raia Seca entre Galiza e Portugal, abranguindo as terras galegas do Val do Limia e as portuguesas de Miño e Tras-os-Montes. Os foxos concentranse nas serras que forman o Parque Internacional Geres-Xurés e arrededores, sendo a maior concentración de foxos do lobo do mundo. A desbordante riqueza etnografica e historica destas serras ven dada pola intensa humanización que sufriu desde a Prehistoria, onde os galaicos cultivaron a terra, recolectaron os froitos do bosque, cazaron e prazticaron unha extensiva gandeiria de montaña.
Os foxos da zona galega do parque non son os mellor conservados, ogallá que este triptico sexa o 1º paso para unha futura posta en valor e aproveitamento turístico dos mesmos, como reflexo da arquitectura monumental e inxenio medievais.
Para visitar as mellores mostras do fenomeno foxo en Portugal , cunha conservación espectacular,dirixidevos ao concello de Montalegre e visitade os foxos de Avelar, Parada de Fafiao, nun fermoso percorrido polo val do rio Cávado.
HISTORIA
Os antecedentes dos foxos atopamolos na prehistória, cando os cazadores abrian buracos no chan disimulados con polas e xestas para atrapar as presas. Estas técnicas perfeccionanse, e cara o século X aparecen referencias textuais de grandes foxos do lobo espallados polas serras. Monumentais obras nas que participa toda a aldea empapada de un elevado espirito comunitario.
A Batida do Lobo: Do mesmo xeito que para a construcción e mantemento do foxo; na batida corrida ou montaria medieval do lobo, participaba toda a aldea. Un representante de cada casa,obrigatoriamente tiña que participar na batida, dirixida polo Monteiro Maior, nomeado polo Señor das terras, e frecuentemente encabezada por clérigos. No despregue final, participan cabaleirias, cans e os veciños e veciñas provistos de latas, caldeiros, cornos e outros aparellos barullentos. Batendo o mato con aixadas e gadañas ata facer sair ás alimañas, con moito ruido e berros ian encamiñando a presa cara o foxo, onde agardaba varios homes por riba dos muros. Abatido o lobo, armábase unha gran parafernalia de trasladoque remataba nunha festa con gaitas, baile e comida. O animal expuñase varios días na aira da aldea e ás veces mesmo se lle facia un xuizo.
Fenómeno Lobo; O lobo, converteuse desde o Neolitico, no maximo competidor da especie humana e polo tanto no seu maior inimigo; asi se perseguiu, humillou, maltratou sen ningún tipo de clemencia. Séculos enteiros de lendas, contos, persecucións, morte e veleno, contemplan a unha das criaturas mais miticas da historia da humanidad.
Antes do cristianismo, o lobo tivo a catEgoria de Deus en moitas culturas europeas, e na Galiza venerouse á Reiña Lupa. Na Idade Media, o lobo, adquiriu condicións máxicas e sobrenaturais, e asociouse ao demo e a bruxeria, todo alimentado pola presenza dun ser maléfico e ruin chamado Lobishome, que incrementou a sua demonización. Hoxe as poboacions lobunas retroceden, pero ainda seguen provocando certo arrepio nos corpos dos campesiños da Galiza rural.
OS FOXOS
Son os vestixios arqueo-etnográficos que as sociedades rurais agro-pastorís idearon para cazar lobos. Parece producirse a partir do ano 900 a eclosión aequitectónica do fenomeno, como reflicten os documentos dos mosteiros. Os principais tipos de foxo son: simple, de cabrita e de converxencia. O 1º é o mais universal e antigo, consiste nun buraco no chan disimulado con polas e xestas. Os outros dous, mais inxeniosos, son exclusivos do Noroeste Peninsular, non aparecendo referencias orais nin escritas deles en ningunha outra rexión do mundo.
Foxo de Converxemcia: Está formado por longos muros de pedra irregular disposta linealmente en seco. As paredes, que abranguen as dúas vertentes dunha vagoada, vanse estreitando regularmente ladeira a baixo, tipo funil, para rematar nun pasadizo estreito que desemboca nunha construcción circular de reducido diametro (4 m.) e fondo variabel cunha pequena porta para retirar á victima. A lonxitude das paredes, varia desde 200 m. Até máis de 1000. O máis grande do mundo coñecido atópase na Serra do Soajo (Arcos de Valdevez-Portugal), e mide máis de dous kilómetros. Äs veces, na entrada dos foxos aparecen pequenos muros circulares, chamados esperas, onde se agochaban os cazadores.
Foxo Circular ou de Cabritilla: Construcción circular pétrea, de aparello irregular, coroada con lousas planas sobresaindo cara ao interior, chamadas capeas. A altura das paredes sobrepasa os dous metros e o diametro dos foxos oscila entre 30 e 60 metros. No interior colocábase unha cabra como reclamo para o lobo, que atraido polos berros caia na trampa. A mañá era axusticiado polos veciños da aldea máis cercana.
ROTEIRO DO FOXO DE CORBELLE
Saíndo da vila de Bande, pasando por Corbelle, chegamos ao alto das Catro Cruces, onde unha pista arranca á esquerda cara á Pedra Fita das Catro Cruces, fito prehistórico é mediaval. Seguindo entre un espeso bosque de piñeiro roxo (silvestris), atopamos A Mota, gran túmulo funerario megalitico que dentro conserva unha cámara de pedra onde hai 5000 anos enterraban aos mortos; logo de 1 km. Situámonos no comenzo do foxo do lobo. As frondosas carballeiras do alto Cadós, agochan lobos, porcos bravos, teixugos, corzas e unha inxente cantidade de fauna salvaxe, sempre vixiada pola penetrante mirada da Aguia Real.
SERRA DO LABOREIRO
Amplitude e silenzo transmite esta espectacular serra, onde centos de cabalos, vacas e cabras pastorean semi-ceibes desde o Neolítico. No horizonte recórtanse as mámoas, que forman unha das concentracións megalíticas mais elevadas de Europa. Petroglifos, pedras fitas, vieiros, pinturas e foxos, complementan o grandioso legado histórico arraiano.
ROTEIRO DO FOXO DE GUENDE
Desde o fondo da aldea de Guende, no concello de Lobios, ascendemos por un antigo camiño de carro ata o foxo de cabrita. O camiño atravesa a Raia ao pé do pico de Fontefria, chegando a aldea portuguesa de Pitoês das júnias; atrás quedan: os currais de Fontefria e o milladoiro onde no ano 1502 finou o abade do Mosteiro de Santa Maria, Gonçalo Coello, atrapado nunha intensa nevada. Entre maio e Xuño poderemos observar multitude de flores entre as que destaca a endémico e precioso Lirio do Xurés.
CURRAIS DE FONTEFRIA
Desde tempos históricos os pastores que na primavera-veran suben co gando cara a serra, pola noite refuxian os rebaños en currais para defenderse do lobo e eles dormen en chivanas: canstruccións primitivas de grandes bolos de pedra, recubertas de terrons para illar da calor e do frio.
Texto, deseño : David Pérez López
Edita: Asocioación Cultural Carballos da Sementeira
Colabora :Xuta de Galicia –Conselleria de Cultura e Deporte.
Dado el interés divulgativo, que creo será del aprecio de muchos Celtiberos, intentaré escanear el folleto, sobre todo por los mapas que incluye, para mayor informacion.
Saludos a todos.
laopinióndezamora.es »
Comarcas
SANABRIA-LA CARBALLEDA
Las loberas de Lubián y Barjacoba, incluidas en el Plan de Patrimonio Etnológico regional
REDACCIÓN.
La
Consejería de Cultura de la Junta de Castilla y León incluirá en el
Plan Sectorial de Patrimonio Etnológico la protección y conservación de
la arquitectura tradicional ligada a las trampas loberas del curro de
Barjacoba el Cortello de Lubián, según anunció ayer el procurador
popular Luis Domingo González. Igualmente, Cultura queda abierta a su
declaración como Bien de Interés Cultural (BIC), siempre que sea
acompañada por una solicitud técnica que la avale.
El procurador
socialista, José Ignacio Martín, que denunció «dejadez y olvido» de la
Junta, insistió en luchar por lograr la catEgoría de BIC.
Hay 17 comentarios.
1