Autor: Ofydd
martes, 17 de enero de 2006
Sección: Lenguas
Información publicada por: Ofydd
Mostrado 25.110 veces.


Ir a los comentarios

A soldadeira. Facendo xustiza con María Peres "a Balteira"

Se entra en el tratamiento de la mujer en la lírica medieval gallego-portuguesa, analizando el caso de una conocida "soldadeira".

A soldadeira. Facendo xustiza con María Peres "A Balteira"

A soldadeira. Facendo xustiza con María Peres a Balteira
I- A lírica trobadoresca galego-portuguesa.

O trobadorismo é a primeira manifestación literaria da lingua galega. A lírica medieval galega nace no século XII, ao abeiro dunha tradición oral anterior, pero sen negar o poderoso influxo da lírica cortesá da Provenza, de onde se vai espallar por practicamente toda a Europa e que a Galiza chega de man do Camiño de Santiago. Aínda con esta forte influencia provenzal, a lírica galego-portuguesa conta con importantes particularidades que a fan orixinal. O Corpus desta poesía medieval consérvase nos “Cancioneiros da Vaticana” (por conservarse na Biblioteca Vaticana), da “Ajuda” (do pazo homónimo portugués) e da “Biblioteca Nacional” (de Lisboa) no tocante á lírica profana (xunto ao “Pergameo Vindel” que recolle as obras conservadas de Martím Códax) e outros pergameos soltos (vestixios dos vellos rolos de escolma dos propios autores ou allea e de varios autores). A lírica relixiosa conservouse no Cancioneiro das Cantigas de Santa María, que mandara facer Afonso X O Sabio. No tocante á prosa, as obras máis extensas de prosa medieval galega son a Crónica Troiana (tradución ao galego mandada facer por Fernán Pérez de Andrade ao seu capelán Fernán Martíns do texto de Chretien de Troyes e que pasa por seren o texto en prosa máis extenso dos conservados), outra Historia Troiana e a cristiá Miragres de Santiago, xunto a outras obras non estritamente literarias coma a Crónica Xeral Galega, a General Estoria, a Crónica Galega de 1404 e a Crónica de Santa María de Iria.
A máis antiga manifestación literaria galego-portuguesa de que se ten noticia é a “Cantiga da Ribeiriña”, tamén chamada de "Cantiga da Garvaia", composta por Paio Soares de Taveirós entre 1189 e 1198 (son as dúas datas baralladas, non habendo consenso). O remate da corrente trobadoresca hai que datalo en 1418, ano no que comeza o Quinhentismo en Portugal e en Galiza se inican os chamados Séculos Escuros. No medio, xa se producira un cambio fundamental contra inicios do século XIV, cando xunto ás trobas en galego comezan a aparecer composicións en castelán, recollidas xa no Cancionero de Baena.
Os compositores destas cantigas eran os trobadores, xentes de clase acomodada (cóengos e nobres fundamentalmente) residentes nas Cortes reais de Castela e Portugal ou en cortes nobiliarias (da nobreza ou do clero, coma o caso salientábel da corte compostelana). Quen tocaban e cantaban as cantigas eran os xograres co acompañamento musical dos segreis e os bailes das soldadeiras, aínda que se dá por feito que moitos xograres remataron por compoñer as súas propias cantigas.
As cantigas galaico-portuguesas presentan moitas singularidades a respeito da tradición provenzal. Para empezar, xunto coa troba no romance galaico-portugués (xeralizado a toda a península agás Cataluña, que mantén a troba en lingua de Oc), aparecen dous xéneros autóctonos coma son a cantiga de amigo e a de maldizer, xunto ás provenzais de amor e de escarnho. Pero ademais, as cantigas galego-portuguesas aportan multitude de situacións novas, novos ambientes e novas figuras retóricas impensábeis no escenario cortesán da Provenza.
Na cantiga de amor preséntanse todos os elementos do amor cortés (influencia poderosa da Provenza): o home rende vasalaxe á muller, a “súa senhor”, reproducindo o sistema xerárquico feudal, padecendo “cuitas” polo seu favor, o agardado “ben”. Preséntase un eu lírico masculino, inferior en todo á idealizada señora, que canta a dor de amar non sendo correspondido. A cantiga de amigo é, como queda dito, propia da lírica galego-portuguesa. O eu lírico é feminino e narra a coita da muller de clase popular ante a ausencia do amado en diversas situacións, o que deu lugar ao distingo de diferentes subxéneros dentro da cantiga de amigo (bailadas, de romería, mariñanas, etc.). Ademais, estas cantigas incorporan recursos propios que facilitan a aprendizaxe por parte do xograr (leixa-prén, paralelismo e refrán). O bo trobar aprendíase en folletos do xeito da “Arte de Trobar”, conservado co Cancioneiro da Biblioteca Nacional. As cantigas de escarnho e maldizer conforman un xénero con dúas variantes, pois mentres a de escarnho fai unha sátira indirecta, chea de dobres sentidos e ten orixe no provenzal sirventés, a de maldizer é outra cantiga autóctona na que directamente se ataca á persoa ridiculizada sen nengún tipo de recatamento. Ademais destes grandes xéneros, hai outros xéneros menores coma o pranto, a pastorela e a tençao.

II- A muller na lírica galaico-portuguesa: de santas, soldadeiras e abadesas.

A muller sempre estivo presente na literatura galego-portuguesa, mesmo dende antes da súa escrita (sembremos que o xénero autóctono da cantiga de amigo presenta un eu feminino procedente xa da literatura popular). O que amosan os Cancioneiros a respeito da muller é a dobre moralidade da época: por unha banda a “mia senhor” virtuosa das cantigas de amor e por outra, ás soldadeiras e “abadessas” e monxas coma encarnación de todos os males e vicios posíbeis. Esto dáse mesmo na obra dun mesmo autor: Afonso X non dubida en referirse a Santa María nunha das súas Cantigas relixiosas nos seguintes termos:

Rosa das rosas e fror das frores,
Dona das donas, Sennor das sennores.
Rosa de beldad’e de parecer
e Fror d’alegria e de prazer...

E máis tarde, nunha cantiga de escarnho di:

Non quer’ eu donzela fea
que ant’ a mia porta pea; ...

para chegaren mesmo a deixar á muller á altura dos animais:

negra come carbon (...)
velosa come can...

Ou mesmo rozar a pornografía, amosando á muller coma un simple obxecto do goce masculino:

Fui eu poer a mâo noutro di-
-a a ûa soldadeira no conon,...

Neste caso, Afonso X cae tamén na blasfemia, ao decir que a soldadeira o nega polo amor cara:

-Deus, meu Senhor,
esta paixon sofro por teu amor,
pola tua, que sofresti por min...

As cantigas galaico-portuguesas falan da muller, pero sobre todo da muller nobre (lembremos que é a muller popular a que fala nas cantigas de amigo fronte á muller idealizada de que falan as cantigas de amor). Por unha banda aparece a “senhor” muller, cun recoñecemento da figura da muller (que é levado ao paroxismo en moitas das Cantigas de Santa María da corte do Rei Sabio), por outra, a muller satirizada, obxecto de baixas paixóns e de goce masculino. Ademais, na cantiga de amigo a muller non fica pasiva coma no amor cortés senón que toma a iniciativa, trócase igual que o home e a acción se despraza máis cara o medio popular, pero dentro dos límites que os estamentos sociais marcan (as mulleres, como moito, cantarán algunhas cantigas de amigo ou danzarán ao son da súa música). Sirvan de exemplo esta amencida de Nuno Fernández Torneol

Levad' amigo, que dormide-las manhãas frias:
toda-las aves do mundo d'amor dizian.
Leda m'and'eu…

E mais esta mariñana de Martím Códax:

Ay Deus, se sab' ora meu amigo
com' eu senheyra estou en Vigo!
E vou namorada!..

Lonxe deste mundo popular case igualitario (dentro das condicións da época), é na corte onde se dá a dobre moralidade cara a muller: unha canción de amor gabando á muller e unha canción de escarnho satirizándoa. Na Corte, máis concretamente na Corte de Afonso X, é onde se fixeron a meirande parte das cantigas de escarnho e maldizer contra as chamadas soldadeiras, coa participación directa do Rei Sabio como xa vimos. A soldadeira era unha sorte de xograresa, que aparece nas ilustracións do Cancioneiro de Ajuda no último lugar da xerarquía. Pero en nengunha das cantigas se fai referencia á función da soldadeira de acompañante musical, cantante ou danzarina, senón que se fala a súa vida licenciosa, próxima en ocasións á prostitución. As dificultades para recibir o seu "soldo" por tocar, cantar e bailar, levan á xograresa mesmo á vender o seu corpo.
E xunto á soldadeira os trobadores da Corte atacan nas súas sátiras a outras mulleres da época, pretendidamente virtuosas, coma monxas e abadesas. Sonada é a cantiga de Afonso Eanes do Cotón na que, sen nengún racato, solicita a unha “abadessa” que lle aprenda a “foder”:

Abadessa, oí dizer
que erades mui sabedor
de todo ben; e por amor
de Deus querédevos doer
de min, que ogano casei,
que ben vos juro que non sei
mais que un asno de foder…

Parece ser que a crítica destas cantigas estaba lonxe de calquera intención moralizante, tendo simplemente intencionalidade xocosa; no fondo, os trobadores, a pesares dos seus prexuízos machistas, se aproveitaban das soldadeiras como ben podían.
Amor e gozo. A “mia sehor” inalcanzábel fronte a soldadeiras e “abadessas” viciosas. Aínda falta moito para que ambos sentimentos se unan. No fondo, non esconderá tanta crítica á soldadeira un pouso de amargor dado que, coas rixideces da época, eran das persoas máis libres que houbo?

María Peres, "A Balteira"

III- María Peres, a Balteira.

A máis famosa soldadeira galega foi María Peres a Balteira, que protagoniza 15 cantigas de escarnho dunha decena de autores (entre eles o propio Afonso X ou os seus paisanos betanceiros Pero de Ambroa e Pero Amigo de Sevilla). María veu nacer no lugar de Armea, señorío da daquela Vila de Betanzos, filla de pais fidalgos que lle legaron as terras que posuían, alicerce da independencia de que sempre fixo gala. Pouco se sabe da súa vida fóra dos testemuños das cantigas a ela adicadas: sábese que tivo que pasar pola Corte de Afonso X (que tivo palabras para ela), que reunía toda caste de vicios (xogaba ós dados, aproveitábase da xente, mantiña relacións sexuais de todo tipo con cregos, escolares, xograres,…) e que debeu morrer de vella, dadas as burlas á súa idade que proferiu Johan de Baveca:

Por Deus, amigos, gran torto tomei:
Ca porque dixe dunha vella mal,
Deostou-m'ora María Balteira…

De facermos caso literal da cantiga de Pero da Ponte, María até participou nunha Cruzada, dubidando se foi na que tivo lugar en 1248 ou na que iniciou Xaime I de Aragón en 1269, aínda que a “nossa cruzada” desta cantiga puidera ter sentido figurado:

Maria Peres, a nossa cruzada,
quando veo da terra d'Ultramar,
assi veo de pardom carregada
que se nom podía com ele merger;
mais furtam-lh'o cada u vai maer,
e do perdom ja nom lhi ficou nada.
E o perdom é cousa mui preçada
e que se devia muit'a guardar;
mais ela nom ha maeta ferrada
em que o guarde, nem a pod'haver,
ca poiso cadead'em foi perder,
sempr'a maeta andou descadeada.
Tal maeta como será guardada
pois rapazes alhergam no lugar,
que nom haja seer mui trastornada?
Ca, o logar u eles ham poder,
nom ha pardom que s`i possa asconder,
assi sabem trastornar a pousada.
E outra cousa vos quero dizer:
atal pardom bem se dev'a perder,
ca muito foi cousa mal ganhada.
O feito de que se lle dea tanta importancia a María, debe levarnos a sospeitar que, a pesares da súa vida desordenada, foi muller de peso nunha época na que o papel da muller era moi pouco relevante.

IV- LEMBRANZA DE MARÍA PERES A BALTEIRA

En “María Balteira”, Lorenzo Varela (Catro poemas para catro gravados) loa a esta famosa soldadeira galega do século XIII, moi cantada polos trobadores nos Cancioneiros medievais nas súas cantigas. Para Lorenzo, a figura de María a Balteira simboliza a loita contra a represión, e así foi vista por máis autores contemporáneos galegos.

María Balteira
Loubar eu loubara, María Balteira,
túa saia leda,
que a carón da morte, ó vela na danza
semellando pombas redor dun pombal,
facía que aqueles barbudos sorriran.
Aqueles labregos da morte guerreira,
carballos antergos, varós desta terra,
destes pobos todos que chaman España,
desde aqueles tempos que a tallou a espada.
Loubar eu loubara, María Balteira,
túa saia leda,
tan leda que tola á xente deixabas,
d’amores sin prendas:
peitos de folía, nin moeda moura,
nin prenda d’amor nin prenda de conta.
Mala perdedora, boa bailadora
co lume nos ollos i o aire nos pés,
¡e nas maos a lúa a facer lilailas,
lixeiras gaivotas, ladroas amadas!
O cabrón do inferno, María Balteira,
cando veu a España,
por xogar contigo perdeu a soldada.
¡Por ganalo a él perdeches a ialma!
¡Loubar eu loubara, María Balteira,
túa saia leda!
Eu loubar loubara, si os cás dos xograres
que ti desamaras,
vindo da fronteira non me dentellaran
no peito as loubanzas:
¡Ley de xograría me chama a silencio!
Si non fora aquello de xogar co demo,
e partir o viño con tantos meleiros,
faría tensón cos meus compañeiros,
María Balteira. Ti sábelo, eu sei,
que loubar loubara túa saia sin lei.
¡Túa saia leda
que non loubarei!
Túa saia leda
que non loubarán:
con frior de seda
e quentor de lan.

Lonxe da idealización lendaria de María Peres coma cruzada contra a represión, pero superando tamén a etiqueta gratuíta de prostituta con que os seus coetáneos a inmortalizaron, si que debemos ver en María Peres unha muller que, en certo punto, se adiantou ao seu tempo e viviu unha independencia que lle custou moitas críticas ao longo da súa dilatada vida.


Comentarios

Tijera Pulsa este icono si opinas que la información está fuera de lugar, no tiene rigor o es de nulo interés.
Tu único clic no la borarrá, pero contribuirá a que la sabiduría del grupo pueda funcionar correctamente.


  1. #1 per 18 de ene. 2006

    Meu deus, menuda muller!!. Faime pensar que quizais existiron moitas mulleres así na idade media, ou na época moderna. Mulleres das que quasi non fala a HISTORIA, pero mulleres, bastante libres polo que parece. O outro día quedei tamén asombrada, pero menos, con outra muller, terratenente oriunda de San Pedro de Céltigos, actual Santa Comba (A Coruña): Dña Mencía de Andrade.

    Gustoume moito o teu artigo

    Saudinhos.

  2. #2 ainé 18 de ene. 2006

    Me quedo con este fragmento de Lorenzo Varela:

    Mala perdedora, boa bailadora
    co lume nos ollos i o aire nos pés,
    ¡e nas maos a lúa a facer lilailas,
    lixeiras gaivotas, ladroas amadas!
    O cabrón do inferno, María Balteira,
    cando veu a España,
    por xogar contigo perdeu a soldada.
    ¡Por ganalo a él perdeches a ialma!
    ¡Loubar eu loubara, María Balteira,
    túa saia leda!


    .........sublime......... que envexa de muller!!

    :)

  3. #3 Ofydd 22 de ene. 2006

    Déixovos dez cantigas de maldizer, de diversos autores, adicadas a esta muller:

    AFONSO X [B 481 / V 64]

    Joán Rodríguiz foi esmar á Balteira
    sa midida, per que colha sa madeira;
    e diss'ele: «Se ben queredes fazer,
    de tal midid'a devedes a colher,
    assí e non meor, per nulha maneira».

    E disse: «Esta é a madeira certeira,
    e, demais, non na dei eu a vós sinlheira;
    e, pois que s'en compasso ha de meter,
    atán longa deve toda de seer,
    que vaa per antr'as pernas da'scaleira.

    A Maior Moniz dei ja outra tamanha,
    e foi-a ela colher logo sen sanha;
    e Mari'Aires feze-o logo outro tal,
    a Alvela, que andou en Portugal;
    e ja i a colheron ena montanha».

    E diss': «Esta é a midida d'Espanha,
    ca non de Lombardía nen d'Alamanha;
    e, porque é grossa, non vos seja mal,
    ca delgada pera gata ren non val;
    e desto mui máis sei eu ca Abondanha».

    FERNÁN VELHO [B 1504]

    María Pérez se maenfestou
    noutro día, ca por mui pecador
    se sentiu, e log'a Nostro Senhor
    pormeteu, polo mal en que andou,
    que tevess'un clérig'a seu poder,
    polos pecados que lhi faz fazer
    o Demo, con que x'ela sempr'andou.

    Maenfestou-se, ca diz que s'achou
    pecador muit', e por én rogador
    foi log'a Deus, ca teve por melhor
    de guardar a el ca o que aguardou;
    e, mentre viva, diz que quer teer
    un clérigo con que se defender
    possa do Demo, que sempre guardou.

    E pois que ben seus pecados catou,
    de sa morte houv'ela gran pavor
    e d'esmolnar houv'ela gran sabor;
    e logu'entón un clérigo filhou
    e deu-lh'a cama en que sol jazer,
    e diz que o terrá, mentre viver;
    e est'afán todo por Deus filhou!

    E pois que s'este preito começou
    antr'eles ambos, houve grand'amor
    antr'ela sempr'e o Demo maior,
    ata que se Balteira confessou;
    mais, pois que viu o clérigo caer
    antr'eles ambos, houvi-a perder
    o Demo, des que s'ela confessou.

    JOÁN BAVECA [B 1460 / V 1070]

    Par Deus, amigos, gran torto tomei
    e de logar onde m'eu non cuidei:
    estand'alí ant'a porta d'el-Rei
    preguntando por novas da fronteira,
    por üa velha que eu deostei,
    deostou-m'ora María Balteira.

    Veed'ora se me devo queixar
    deste preito, ca non pode provar
    que me lhe oísse nulh'homen chamar
    senón seu nome, per nulha maneira;
    e pola velha que foi deostar,
    deostou-m'ora María Balteira.

    Muito vos deve de sobervia tal
    pesar, amigos, e direi-vos al:
    sei mui ben que se lh'esto a ben sal,
    todos iremos per üa carreira;
    ca, porque dixe düa velha mal,
    deostou-m'ora María Balteira.

    JOÁN VÁSQUIZ DE TALAVEIRA [B 1546]

    O que veer quiser, ai, cavaleiro,
    María Pérez, leve algun dinheiro;
    senón, non poderá i adubar prol.

    Quena veer quiser ao serão,
    María Pérez, lev'algu'en sa mão;
    senón, non poderá i adubar prol.

    Tod'home que a ir queira veer suso,
    María Pérez, lev'algo de juso;
    senón, non poderá i adubar prol.


    PERO AMIGO DE SEVILHA [B 1663 / V 1197]

    María Balteira, que se quería
    ir ja d'aquí, veo-me preguntar
    se sabía ja-que d'aguiraría,
    ca non podía máis aquí andar.
    E dixi-lh'eu logu'entón: «Quant'én sei,
    María Pérez, eu vo-lo direi».
    E diss'ela logu'i que mi o gracía.

    E dix'eu: «Pois vós ides vossa vía,
    a quen leixades o voss'escolar
    ou vosso filh'e vossa companhía?»
    Diss'ela: «Por én vos mand'eu catar
    que vejades nos aguiros que hei
    como poss'ir; e máis vos én direi:
    a mëos desto, sol non movería».

    E dixi-lh'eu: «Cada que vos deitades,
    que esturnudos soedes d'haver?»
    E diss'ela: «Dous hei, ben no sabiades,
    e uü hei, quando quero mover;
    mais este non sei eu ben departir».
    E dix'eu: «Con dous ben poderiades ir,
    mais üu manda sol que non movades».

    E dixi-lh'eu: «Pois aguiro catades,
    das aves vos ar convén a saber
    vós, que tan longa carreira filhades».
    Diss'ela: «Esso vos quer'eu dizer:
    hei ferivelha sempr'ao saír».
    E dixi-lh'eu: «Ben podedes vós ir
    con ferivelha, mais nunca tornades».

    PERO DE AMBROA [B 1574]

    Os beesteiros daquesta fronteira
    pero que cuidan que tiran mui ben,
    quero-lhis eu conselhar üa ren:
    que non tiren con María Balteira,
    ca todos quantos alí tiraron
    todos se dela con mal partiron
    assí é sabedor e é arteira.

    Tirou ela con uü beesteiro,
    destes d'el-Rei, que saben ben tirar;
    e, primeira vez, polo escaentar,
    leixou-se i logo perder un dinheiro
    e des i outr'; e, pós esqueentado,
    tirou con el, e ha dele levado
    quanto tragía të eno bragueiro.

    Os beesteiros dos dous carreirões
    tiran con ela, e pon-se sinal;
    nen os outros, que tiravan mui mal,
    atiraran a dous dos pipeões;
    foron tirando, e bevendo do vinho;
    o beesteiro, com'era mininho,
    non catou quando s'achou nos colhões!


    PERO DE AMBROA [B 1597 / V 1129]

    O que Balteira ora quer vingar
    das deshonras que no mundo prendeu,
    se ben fezer, non dev'a começar
    en mí, que ando por ela sandeu,
    mais começ'ant'en reino de León,
    u pres deshonras de quantos i son,
    que lh'as deshonras non queren peitar.

    Ca en Castela foi-a deshonrar
    muito mal home, que non entendeu
    o que fazía, nen soube catar
    quan muit'a dona per esto perdeu;
    e quen a vinga fezer con razón
    destes-la vingue, ca en sa prison
    and'eu e dela non m'hei d'emparar.

    E os mouros pense de os matar,
    ca de todos gran deshonra colheu
    no corpo, ca non en outro logar;
    e outro tal deshonra recebeu
    dos máis que ha no reino d'Aragón;
    e deste-la vingu'el, ca de min non,
    pois ha sabor de lhi vingança dar.

    PERO GARCÍA BURGALÉS [B 1374 / V 982]

    María Balteira, por que jogades
    os dados, pois a eles descreedes?
    Üas novas vos direi, que sabiades:
    con quantos vos conhocen vos perdedes,
    ca vos direi que lhis ouço dizer:
    que vós non devedes a descreer,
    pois dona sodes e jogar queredes.

    E, se vos daquesto non castigades,
    nulh'home non sei con que ben estedes,
    pero mui boas maneiras hajades,
    pois daquesto tan gran prazer havedes
    de descreerdes; e direi-vos al:
    se vo-lo oír, terrá-vo-lo a mal
    bon home, e nunca con el jogaredes.

    E nunca vós, dona, per mi creades,
    per este descreer que vós fazedes,
    se en gran vergonha pois non entrades
    algüa vez con tal hom'e marredes:
    ca sonharedes nos dados entón,
    e se descreerdes, se Deus mi perdón,
    per sonho, mui gran vergonça haveredes.

    PERO MAFALDO [B 1513]

    María Pérez, and'eu mui coitado
    por vós, de pran, máis ca por outra ren,
    e vós cuidades que hei de vós ben,
    que eu non hei de vós, mao pecado:
    ca mi fazeedes vós en guisa tal
    ben, mia senhor, que depois é meu mal;
    e de tal ben non soo eu pagado

    D'haver de vós ben and'eu alongado,
    pero punhades vós en mi o fazer
    quanto podedes, a vosso poder;
    demais, fostes hogan'a meu mandado,
    por mi fazerdes gran ben e amor:
    e con tal ben qual eu entón, senhor,
    houvi de vós, mal día eu fui nado.

    En üa noite, u tive chegado,
    diss'eu entón com'agora vos direi:
    «Bon grad'a Deus, ca ja agora haverei
    o ben por que andava en cuidado».
    E vós entón guisastes-mi-o assí,
    que mi valvera muito máis a min
    jazer morto, ou seer enforcado.

    E se muit'aquesto mi ha de durar
    vosco, senhor, devía-m'a matar
    ant'ou seer ao Dem'encomendado.

    VASCO PÉREZ PARDAL [B 1506]

    De qual engano prendemos
    aquí, non sab'el-Rei parte:
    como leva quant'havemos
    de nós Balteira per arte;
    ca x'é mui mal enganado,
    se lh'alguén non dá conselho,
    o que ten cono mercado,
    se lhi por el dan folhelho.

    Balteira, como vos digo,
    nos engana tod'est'ano
    e non ha mesura sigo;
    mais, par fe, sen mal engano,
    non terría por guisada
    cousa, se el-Rei quisesse
    de molher cono nen nada
    vender, se o non houvesse.

    E somos mal enganados
    todos desta merchandía
    e nunca imos vingados.
    Mais mande Santa María
    que prenda i mal joguete
    o d'Ambrõa, que a fode.
    E ela por que promete
    cono, poi-lo dar non pode?

  4. Hay 3 comentarios.
    1

Si te registras como usuario, podrás añadir comentarios a este artículo.

Volver arriba